بی‌عملی در تدوین تقویم کار هفته؛ آلودگی باز هم بر پایتخت مسلط شد
وقت‌کشی در ساماندهی تعطیلات
دنیای اقتصاد: با وجود بازگشت موج آلودگی هوا به پایتخت طی چند هفته گذشته و در حالی که دو ماه از تشکیل کارگروه ملی «کاهش ساعات و روزهای کاری و تحصیلی» گذشته است، طرح تعطیلات دو هفته‌ای پاییزی مدارس در محاق قرار گرفته و هنوز تعیین تکلیف نشده است. سرنوشت نسخه اولیه طرح مدیریت تقاضای سفر که قرار بود به‌عنوان راهکار کنترل آلودگی هوا در نیمه دوم سال از پاییز امسال در قالب ایده تعطیلی دو هفته‌ای مدارس عملیاتی شود، همچنان نامشخص است و به نظر می‌رسد دولت دچار «بی‌عملی» در قبال آلودگی هوا شده است. این در حالی است که شمار روزهای ناسالم پایتخت طی ۱۰ روز نخست آبان‌ماه نسبت به مدت مشابه سال گذشته دو برابر شده و سیگنال‌های بازگشت موج آلودگی هوا به پایتخت مشهود است.
اگرچه اولین طرح در دست بررسی این کارگروه، اواخر تابستان و حدود دو ماه قبل مطرح شد، اما تا امروز نه این طرح ناقص به سرانجام رسیده و نه پیشنهاد جدی دیگری در کارگروه کاهش ساعات کاری و تحصیلی هفته مطرح شده است. این طور به نظر می‌رسد که دغدغه‌مندی دولت برای مقابله با آلودگی هوا تنها در حد تشکیل کارگروه و تصویب برنامه جامع در این حوزه بوده اما پیگیری اجرایی شدن بندهای این برنامه جامع را در دستور کار قرار نداده و برنامه‌ها را با جدیت دنبال نمی‌کند.
به این ترتیب با وجود اینکه دولت به این جمع‌بندی رسیده که راهکار مهار آلودگی هوای پایتخت و دیگر کلان‌شهرها، مدیریت تقاضای سفر درون‌شهری و بازنگری در ساعات و روزهای کاری مدارس، دستگاه‌های دولتی و نهادهای عمومی است، فرجام پیشنهاد تعطیلات پاییزی مدارس هنوز مشخص نیست. پیگیری روز گذشته «دنیای اقتصاد» از مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست به‌عنوان عضو اصلی و دبیر این کارگروه همزمان با تشدید آلودگی هوای پایتخت نشان داد این کارگروه هنوز هیچ کار موثری درباره پخته شدن این پیشنهاد اولیه انجام نداده و موضوع تعطیلات دوهفته‌ای مدارس در فصل پاییز در حد آنچه حدود ۶۰ روز قبل مطرح شد، متوقف مانده است.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، بررسی کاهش ساعات و ایام کاری هفته یکی از برنامه‌های ۲۷ گانه دولت به منظور کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرها است که دولت طی مصوبه ۱۹ خردادماه، برعهده دستگاه‌های اجرایی قرار داد. در قالب این مصوبه دو دسته برنامه و طرح عملیاتی پیش‌بینی شد که دسته اول دارای بار مالی برای دولت است. برنامه‌هایی نظیر پیش‌بینی یارانه و تسهیلات برای نوسازی خودروهای فرسوده ناوگان حمل‌ونقل عمومی تا سقف ۲ هزار میلیارد تومان در این گروه قرار دارند. دسته دوم برنامه‌های ذکر شده در این مصوبه، شامل طرح‌هایی است که برای دولت بار مالی مستقیم ندارد. مهم‌ترین طرح در این بخش «بررسی و ارائه بسته مدیریت تقاضای سفر» با رویکرد بازتنظیم تقویم روزها و ساعات کاری و تحصیلی هفته و رفع اشکالات متعددی است که با توجه به الگوی جهانی تقویم روزهای کاری، به وضع موجود تقویم کشور وارد است. در قالب این برنامه، ۱۰ دستگاه اجرایی، سازمان و نهاد مختلف موظف شدند با تشکیل کارگروه ملی تنظیم روزهای کار و تحصیل نسبت به بررسی و ارائه بسته مدیریت تقاضای سفر با تمرکز بر کاهش ایام و ساعات کاری و تحصیلی مدارس و ادارات دولتی و نیز تغییر ساعات شروع و پایان دستگاه‌های اجرایی دست کم در نیمه دوم سال اقدام کنند.
مسوولیت تشکیل و دبیری کارگروه مربوطه بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت و وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، راه و شهرسازی، اطلاعات، کشور، صنعت، معدن و تجارت، فرهنگ و ارشاد اسلامی، علوم، تحقیقات و فناوری و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و نیروی انتظامی نیز دیگر اعضای آن هستند که طبق مصوبه دولت موظف شدند موضوعاتی از قبیل «تغییر ساعات شروع و پایان کار دستگاه‌های اجرایی»، «کاهش ایام و ساعات کاری و تحصیلی مدارس» و «کاهش ایام کاری آن دسته از ادارات که امکان‌پذیر است» را که به صراحت در این مصوبه ذکر شده بود، بررسی کنند.
برابر آنچه دولت تصویب کرده بود، کارگروه مذکور باید اواخر تابستان تشکیل می‌شد و حداکثر ظرف مدت سه ماه یعنی تقریبا نیمه پاییز پیشنهاد خود را در زمینه بازتنظیم تقویم روزهای کار و تحصیل با هدف مدیریت تقاضای سفر برای تصویب نهایی به دولت تسلیم کند. تقریبا نیمه شهریور ماه بود که خبر بررسی پیشنهاد تعطیلات پاییزی ۱۵ روزه برای کلیه مدارس سراسر کشور در این کارگروه، رسانه‌ای شد. بررسی «دنیای اقتصاد» نشان داد در قالب این پیشنهاد قرار نیست از روزهای تحصیلی دانش‌آموزان کاسته شود بلکه این روزها با کسر از تعطیلات تابستانی جبران خواهد شد. پیشنهاد مذکور البته با روح مصوبه دولت هماهنگی نداشت و به موضوع تغییر ایام و ساعات کاری دستگاه‌های اجرایی و ادارات دولتی نپرداخته و برای آن برنامه‌ریزی نکرده بود؛ اما همین طرح ناقص و خام هم که حاصل الگوبرداری ناکامل از تعطیلات پاییزی در دیگر کشورها است، با جدیت دنبال نشده و هنوز چکش‌کاری آن به سرانجام نرسیده است. در این میان کارشناسان معتقدند تقویم فعلی تعطیلات در ایران باید متناسب با الگوی جهانی به گونه‌ای ساماندهی شود که تعطیلی یک روزه آخر هفته به دو روز تبدیل شده و در ازای آن از تعطیلات مناسبتی طول سال که باعث ازدحام مسافرت‌های برون شهری می‌شود کاسته شود.
دو فرضیه برای سکوت
قرار بود کارگروه ملی کاهش ساعات و روزهای کاری و تحصیلی جلسات دیگری برگزار و پیشنهاد مذکور را پخته‌تر کند. اما «دنیای اقتصاد» در جریان پیگیری از مسوولان سازمان حفاظت محیط زیست کشور و تهران، با نوعی «پاس‌کاری» میان مسوولان مواجه شد که نشان می‌دهد مدیران سازمان حفاظت محیط زیست هنوز نقش خود را به‌عنوان دبیر کارگروه ذکرشده نپذیرفته‌اند و چکش‌کاری طرح، اطلاع‌رسانی درباره آن به افکار عمومی و اخذ بازتاب از کارشناسان و مردم را با جدیت دنبال نمی‌کنند.
تلاش خبرنگار «دنیای اقتصاد» برای گفت‌وگو با نماینده این سازمان در کارگروه بررسی کاهش ایام و ساعات کار و تحصیل هفته بی‌ثمر ماند و نماینده اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان تهران به‌عنوان آلوده‌ترین کلان‌شهر کشور در این کارگروه نیز، از ارائه هرگونه اطلاعات درباره آخرین وضعیت پیشنهاد مذکور یا احیانا بررسی پیشنهادهای احتمالی جدید اعلام معذوریت کرد. دو فرضیه برای علت این سکوت وجود دارد: نخست اینکه طرح پیشنهادی مذکور آن طور که باید دنبال نشده و به پیش نرفته است و از این رو اعضای کارگروه حاضر به پاسخگویی درباره آن نیستند؛ فرضیه دوم هم این است که اساسا کارگروه مذکور «برنامه عمل» روشنی ندارد و به دلیل فقدان نقشه راه دچار سرگردانی است. در نتیجه از اطلاع‌رسانی آن هم پس از گذشت حدود دو ماه از طرح ایده تعطیلات پاییزی مدارس، همچنان خودداری می‌کند و در این بین فرصت‌های دولت برای مهار آلودگی فصل سرما رو به افول است.
این در حالی است که از یکسو فصل تشدید آلودگی هوا در تهران و کلان‌شهرها بیش از یک ماه است که آغاز شده و آمارهای منتشر شده از حجم ذرات آلاینده هوا در تهران طی روزهای اخیر نشان می‌دهد، پاییز امسال تاکنون آلوده‌تر از پاییز سال گذشته بوده است.
از سوی دیگر مهلت قانونی کارگروه برای تدوین بسته مدیریت تقاضای سفر و بازتعریف تقویم روزهای کاری هفته در حال سپری شدن است و تنها یک ماه دیگر از فرصت سه‌ماهه‌ای که دولت به آنها داده، باقی مانده است. ضمن اینکه «تاریخ مصرف» جمع‌بندی و تصویب طرح مهار آلودگی هوا برای هیات دولت حداکثر تا پایان فصل پاییز است و بعد از آن حتی اگر این کارگروه به نتیجه برسد و طرح آماده‌شده‌ای به دولت ارائه شود، تصمیم‌گیری درباره آن به سال آینده موکول می‌شود و در واقع آثار زیانبار هجوم دوباره آلودگی هوا و هزینه‌های مالی و انسانی و اجتماعی آن امسال هم به پایتخت‌نشینان تحمیل خواهد شد. در این میان کارشناسان امور شهری ضمن هشدار به کارگروه مذکور بابت تبعات تعلل و بی‌عملی دولت در تصمیم‌گیری در زمینه کاهش روزهای کاری با هدف کنترل آلودگی هوا اعتقاد دارند اگر دولت یازدهم که ضرورت کاهش روزهای کاری به‌عنوان تنها راه مهار آلودگی هوا را به‌عنوان صورت‌مساله پذیرفته است، نتواند راه‌حل آن را به موقع پیدا کند و موضوع به سال آینده موکول شود، با توجه به در پیش بودن انتخابات و تغییر کابینه و مدیران، موضوع تنظیم، ساماندهی و بازتعریف تقویم روزها و ساعات کار و تحصیل می‌تواند برای مدت نامعلومی تعلیق شود.
سیاهه آلودگی پاییزی
شاید یکی از دلایلی که به بی‌انگیزگی و بی‌عملی دولت در مواجهه با آلودگی هوا دامن زده است، کاهش روزهای ناسالم در مهرماه بوده است. امسال تهرانی‌ها به دلیل وزش بادهای جوی تنها دو روز ناسالم برای گروه‌های حساس (سالمندان، کودکان و بیماران قلبی و ریوی) با شاخص کیفیت هوای بین ۱۰۱ تا ۱۵۰ را پشت سر گذاشتند و وضعیت هوا «زرد» بود. این در حالی است که سال گذشته در همین ماه شمار روزهای ناسالم دوبرابر بود. شاید همین بهبود موقتی هوا که ناشی از وضعیت اقلیمی پایتخت است، موجب شد سازمان حفاظت محیط زیست و دیگر دستگاه‌های متولی از چاره‌جویی سریع‌تر برای آلودگی هوا غفلت کنند اما وضعیت هوای آبان‌ماه تهران نشان داد چندان هم نمی‌توان به این محاسبات دلخوش کرد؛ چراکه تنها در ۱۰ روز نخست آبان‌ماه شمار روزهای آلوده تهران نسبت به مدت مشابه سال گذشته دو برابر شده و از دو روز به چهار روز افزایش یافته است. طی ۱۵ روز سپری شده از آبان ماه نیز، مهم‌ترین شاخص آلاینده هوا یعنی غلظت ذرات معلق با قطر کمتر از ۵/ ۲ میکرون ۶ بار غلظت بیش از حد استاندارد را تجربه کرد.
غلظت استاندارد این ذرات در هوای شهر ۳۵میکروگرم بر مترمکعب است و با عبور این عدد از واحد ۱۰۰، وضعیت هوای شهر در شرایط «ناسالم برای گروه‌های حساس» قرار می‌گیرد. دیروز هم شاخص مذکور با وجود بارش باران و وزش باد در چند روز گذشته، عدد ۱۰۶ را نشان داد؛ به این معنا که غلظت ذرات معلق کوچک‌تر از ۵/ ۲ میکرون در هر مترمکعب از هوای شهر، ۱۰۶ میکروگرم بوده است. مقایسه کیفیت هوای تهران در ۱۰ سال گذشته نشان می‌دهد تعداد روزهای پاک و سالم شهر در سال ۹۴ نسبت به سال ۸۵ به ترتیب با ۱۶ و ۲۰ روز کاهش روبه‌رو شده است. این در حالی است که روزهای ناسالم برای گروه‌های حساس در تهران با ۳۰ روز افزایش نسبت به سال ۸۵، به ۱۰۵ روز در سال گذشته رسید. همچنین در حالی که هیچ روز ناسالم و بسیار ناسالم با شاخص ۱۵۱ تا ۲۰۰ و ۲۰۱ تا ۲۵۰ در سال ۸۵ وجود نداشته است، سال ۹۴ هوای تهران ۵ روز در شرایط هشدار و یک روز هم در شرایط اضطرار قرار گرفت و این افزایش حجم ذرات آلاینده را تجربه کرد.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، طبق وعده معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اهتمام دولت این بوده که در ایام آلوده هوا دست‌کم تردد دانش‌آموزان با تعطیلی مدارس و حضور در منزل یا سفر در سطح شهرهای آلوده کاهش یابد و هوای سالم‌تری تنفس کنند. وی از مذاکره جدی با وزارت آموزش و پرورش در این خصوص خبر داده بود اما به نظر می‌رسد این جدیت قرار نیست امسال هم فایده‌ای به حال شهروندان کلان‌شهرهای آلوده داشته باشد.
از طرفی با انتشار خبر مطرح شدن تعطیلات پاییزی مدارس و سخنان سکاندار سازمان حفاظت محیط زیست این شبهه مطرح شد که چطور قرار است صرفا با تعطیلی دانش‌آموزان شهرها خلوت، تردد خودروها کاسته و شهروندان از معرض آلوگی هوا دور شوند. وابستگی مکانی والدین و فرزندان مهم‌ترین عاملی است که موجب می‌شود تعطیلی مدارس به تنهایی تقریبا هیچ تاثیری در کاهش آمد و شد خودروها نداشته باشد. از این رو ایده تعطیلی همزمان ادارات دولتی نیز به‌عنوان یک راهکار قابل‌بررسی ارزیابی شد و برخی از منابع آگاه خبر داده بودند که در صورت عملیاتی شدن تعطیلات پاییزی، یک بند تکلیف‌آور برای اعطای مرخصی به والدین شاغل دولتی نیز ممکن است در مصوبه گنجانده شود. اما همه این ایده‌ها صرفا روی کاغذ یا در اخبار غیررسمی درج شده و هیچ‌یک از منابع رسمی در این رابطه چیزی منتشر نکرده‌اند.
به نظر می‌رسد سکان کنترل و کاهش آلودگی هوای پایتخت به جای آنکه به دست مسوولان باشد، به شرایط اقلیمی پایتخت سپرده شده است به نحوی که هر زمان وزش بادهای جوی و بارش وجود داشته باشد، کیفیت هوا بهبود می‌یابد. این وضعیت موید ضعف دولت و مدیریت شهری در چاره‌جویی برای مهار آلودگی هوا در سال جاری است.
ارسال نظر