زنگ خطر در تجارت جهان

دنیای اقتصاد- رفیعه هراتی: سازمان تجارت جهانی(WTO) گزارش جدیدی را درمورد چشم‌انداز تجارت جهان در سال جاری میلادی منتشر کرد و در آن با اشاره به کندی رشد اقتصادی چین و افت سطح واردات به ایالات‌متحده پیش‌بینی رشد تجارت جهان را کاهش داده است.

به گزارش رویترز، سازمان تجارت‌جهانی در گزارش قبلی خود که در ماه آوریل منتشر شد، پیش‌بینی کرده بود تجارت جهان در سال ۲۰۱۶ با رشد ۸/ ۲ درصدی روبه‌رو خواهد شد اما اکنون این سازمان پیش‌بینی می‌کند تجارت جهان در سال‌جاری ۷/ ۱ درصد رشد خواهد کرد و برای نخستین‌بار طی ۱۵ سال گذشته تجارت بین‌المللی کندتر از تولید ناخالص داخلی جهان رشد خواهد کرد. همچنین در سال جاری کندترین رشد تجارت جهان از زمان بحران مالی ۲۰۰۹ رقم خواهد خورد. علاوه بر این، سازمان تجارت جهانی در گزارش جدید خود عنوان کرد افزایش تعداد کشورهای مهم تجاری و تغییر جهت نسبت تجارت و رشد تولید ناخالص داخلی، پیش‌بینی آینده رشد تجارت را دشوارتر کرده است. به همین دلیل این سازمان برای نخستین‌بار به منظور پیش‌بینی ارقام سال ۲۰۱۷ طیفی از سناریوها را درنظر گرفته است. سازمان تجارت جهانی پیش‌بینی می‌کند در سال ۲۰۱۷ تجارت جهان بین ۸/ ۱ تا ۱/ ۳ درصد رشد خواهد کرد. این در شرایطی است که در گزارش قبلی رشد ۶/ ۳ درصدی برای سال آینده درنظر گرفته شده بود. براساس گزارش سازمان تجارت جهانی، این کاهش پیش‌بینی به دلیل افت بیش از حد انتظار حجم تجارت کالا در فصل نخست و بهبود اندک ارقام تجارت در فصل دوم امسال بوده است. در فصل نخست حجم تجارت کالا منفی ۱/ ۱ درصد بود و در فصل دوم این رقم به مثبت ۳/ ۰ درصد رسید. کاهش حجم تجارت از کندی رشد تولید ناخالص داخلی و رشد تجارت در کشورهای درحال توسعه، ازجمله چین و برزیل و همچنین آمریکای شمالی ناشی شده است. منطقه آمریکای شمالی در دوره ۲۰۱۵-۲۰۱۴ بیشترین رشد واردات را داشت اما پس از این دوره این منطقه نیز با کندی رشد روبه‌رو شد. روبرتو آزودو، دبیرکل سازمان تجارت جهانی، همزمان با انتشار این گزارش گفت: «کندی قابل‌توجه رشد تجارت یک مساله جدی است و زنگ خطری برای دولت‌ها به‌شمار می‌رود.» او معتقد است: «باید اطمینان حاصل کنیم که این مساله به اتخاذ سیاست‌های غلط منجر نمی‌شود. اتخاذ چنین سیاست‌هایی شرایط را هم به لحاظ تجاری و هم اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی و توسعه وخیم‌تر می‌کند.» آمار جدیدی که ازسوی سازمان تجارت جهانی منتشر شده است بر این نگرانی صحه می‌گذارد که پس از یک دوره طولانی رشد اقتصادی ناشی از جهانی‌شدن و تجارت جهانی، درپی یک وقوع یک دوره مشکلات اقتصادی، دولت‌ها به‌طور فزاینده به دنبال حفاظت از صنایع داخلی خود هستند و رشد اقتصادی بیش از پیش از مصرف داخلی حاصل می‌شود. گرچه همه دولت‌ها سیاست‌های حمایتی را رد می‌کنند، اما تجارت همچون گذشته از رشد اقتصادی سبقت نمی‌گیرد. طی یک دوره طولانی تجارت جهانی ۵/ ۱ برابر سریع‌تر از تولید ناخالص داخلی جهان رشد کرده است و در دهه ۱۹۹۰ یعنی زمان اوج جهانی شدن، آهنگ رشد تجارت دوبرابر سریع‌تر از آهنگ رشد تولید ناخالص داخلی بود. اما در سال‌های اخیر این نسبت به ۱/ ۱ درصد کاهش یافته که پایین‌تر از دهه ۱۹۹۰ و همچنین میانگین بلندمدت است. آزودو همچنین گفت: «مزایای تجارت روشن است و واضح است که این مزایا باید به‌طور گسترده‌تر تقسیم شود. ما باید یک سیستم تجاری فراگیرتر ایجاد کنیم که کشورهای فقیرتر، شرکت‌های کوچک‌تر، گروه‌های به حاشیه‌رانده شده و کارآفرینان در آن حضور پررنگ‌تری داشته باشند. اکنون زمان آن فرا رسیده است که به درس‌های تاریخ توجه کنیم و به آزادی تجارت متعهد باشیم. این مساله می‌تواند به تقویت رشد اقتصادی کمک کند.» تاریخ نشان داده است که رشد خوب تجارت نشانه‌ای از رشد خوب اقتصادی بوده است، زیرا تجارت راه‌هایی را فراهم می‌کند تا اقتصادهای درحال توسعه و نوظهور به سرعت رشد کنند. همچنین رشد واردات با رشد سریع‌تر اقتصادی در کشورهای پیشرفته همراه بوده است. گزارش جدید سازمان تجارت‌جهانی نشان می‌دهد طی فصل نسخت امسال، تقاضای وارداتی اقتصادهای درحال توسعه ۲/ ۳درصد کاهش یافته است. اما این رقم در فصل دوم اندکی بهبود یافت و با رشد ۵/ ۱درصدی روبه‌رو شد. این در شرایطی است که اقتصادهای توسعه‌یافته در فصل نخست رشد ۸/ ۰ درصدی واردات و در فصل دوم رشد منفی ۸/ ۰ درصدی را ثبت کردند. به‌طور کلی، واردات جهان در نیمه نخست سال جاری میلادی دچار رکود شده است به‌طوری در فصل نخست واردات ۰/ ۱ درصد کاهش یافت و در فصل دوم تنها ۲/ ۰ درصد رشد کرد. این مساله نشان‌دهنده افت تقاضا برای صادرات از طرف کشورهای توسعه‌یافته و کشورهای درحال توسعه است. از ابتدای سال‌جاری تاکنون تجارت جهانی اساسا بدون تغییر بوده است و میانگین صادرات و واردات در فصل‌های نخست و دوم نسبت به سال گذشته با کاهش ۳/ ۰ درصدی روبه‌رو شده است. از سوی دیگر، به دلیل کاهش قیمت کالاها و افت درآمدهای صادراتی، طی دو سال گذشته شاهد کاهش شدید واردات در کشورهای صادرکننده منابع بوده‌ایم. این کاهش در آمریکای جنوبی و دیگر مناطق(شامل آفریقا، خاورمیانه و کشورهای مستقل مشترک‌المنافع) در فصل دوم متوقف شد اما در این مدت واردات آمریکای شمالی و اروپا دچار کاهش شد. همچنین، در فصل نخست به دلیل نگرانی درمورد کندی رشد اقتصادی چین، واردات آسیا تا ۴/ ۳ درصد کاهش یافت. اما با فروکش کردن این نگرانی، واردات در فصل دوم با رشد ۳/ ۱ درصدی روبه‌رو شد. صادرات آسیا در فصل نخست نیز افت ۳/ ۳ درصدی را تجربه کرد، اما صادرات این منطقه طی فصل دوم ۲/ ۳ درصد رشد کرد. این درشرایطی است که نشانه‌هایی مبنی بر احتمال افزایش تجارت در نیمه دوم امسال وجود دارد. اما احتمالا آهنگ این رشد همچنان ضعیف خواهد بود. ازجمله این نشانه‌ها افزایش تردد کانتینرها در بنادر، افزایش سفارشات صادراتی در ایالات‌متحده و تثبیت جریان تجارت اسمی به دلار آمریکا است. با این وجود ریسک‌های فراوانی نیز وجود دارد. چشم‌انداز تجارت جهان در ماه‌های باقی‌مانده از سال جاری و کل سال آینده تحت‌تاثیر برخی از نااطمینانی‌ها قرار گرفته است. برخی از این نااطمینانی‌ها عبارتند از: بی‌ثباتی مالی ناشی از تغییر سیاست‌های پولی در کشورهای توسعه‌یافته، احتمال تاثیر شعارهای ضدتجاری در اتخاذ سیاست‌های تجاری و تاثیرات احتمالی برگزیت که نگرانی‌هایی را درمورد آینده آرایش تجاری در اروپا به‌وجود آورده است.

در گزارش جدید سازمان تجارت جهانی همچنین پیش‌بینی شده است طی سال جاری صادرات کشورهای توسعه‌یافته از صادرات کشورهای درحال توسعه سبقت خواهد گرفت. بر این اساس، صادرات کشورهای توسعه‌یافته ۱/ ۲ درصد و صادرات کشورهای درحال توسعه ۲/ ۱ درصد رشد خواهد کرد. درمورد واردات، کشورهای توسعه‌یافته با رشد اندک ۴/ ۰ درصدی و کشورهای توسعه یافته با رشد ۶/ ۲ درصدی روبه‌رو خواهند شد. بیشترین کاهش پیش‌بینی واردات مربوط به آمریکای‌جنوبی است. در گزارش قبلی پیش‌بینی شده بود این منطقه با رشد منفی ۵/ ۴ درصدی واردات روبه‌رو می‌شود. اکنون پیش‌بینی می‌شود واردات آمریکای‌جنوبی منفی ۳/ ۸ درصد رشد خواهد کرد. علت این افت، تشدید رکود اقتصادی در برزیل است. رشد واردات آمریکای‌شمالی نیز از ۴/ ۱ درصد به ۹/ ۱ درصد کاهش یافته است زیرا پیش‌بینی می‌شود رشد تولید ناخالص داخلی این منطقه کمتر از انتظارات قبلی خواهد بود. رشد واردات آسیا نیز از ۲/ ۳ درصد به ۶/ ۱ درصد کاهش یافته است، اما پیش‌بینی رشد واردات برای اروپا از ۲/ ۳ درصد به ۷/ ۳ درصد افزایش یافته است. این در شرایطی است که پیش‌بینی رشد صادرات برای سال جاری در اکثر مناطق کاهش یافته و آسیا شاهد بیشترین کاهش بوده است. سازمان تجارت جهانی در گزارش قبلی خود رشد ۴/ ۳ درصدی صادرات برای آسیا را درنظر گرفته بود، اما اکنون انتظار دارد صادرات این منطقه ۳/ ۰درصد رشد کند. رشد صادراتی آمریکای شمالی از ۱/ ۳ درصد به ۷/ ۰ درصد کاهش یافته است اما سازمان تجارت‌جهانی پیش‌بینی رشد صادرات منطقه آمریکای جنوبی را از ۹/ ۱ درصد به ۴/ ۴ درصد افزایش داده است. علت این رشد بهره‌مندی از تغییرات نرخ ارز عنوان شده است. سازمان تجارت جهانی همچنین پیش‌بینی می‌کند در سال ۲۰۱۷ صادرات کشورهای توسعه یافته بین ۷/ ۱ تا ۹/ ۲ درصد رشد خواهد کرد و صادرات کشورهای درحال توسعه در سال آینده با رشد ۸/ ۱ تا ۱/ ۳ درصدی رشد خواهد کرد.