«دنیای اقتصاد» فرونشست غرب تهران را بررسی می‌کند
معمای تکرار ریزش در پایتخت
دنیای اقتصاد: ظهر پنج‌شنبه غرب تهران برای دومین بار ظرف کمتر از سه ماه، دچار «ریزش» زمین شد و اهالی خیابان پیامبر برای ساعاتی با وحشت ناشی از حفره چند متری خیابان روبه‌رو شدند. معادله «نشست سریالی» زمین ابتدا در شهران و این بار در محله پیامبر، سه مجهول مشترک دارد و نشان می‌دهد سرچشمه این دو حادثه با «نحوه حفاری برای احداث تونل مترو، وجود مغار یا همان حفره ناشی از برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی و همچنین نشتی آب از خطوط اصلی فرسوده» در ارتباط است. ریزش، برخی محله‌ها را تهدید می‌کند.
گروه مسکن: ظهر پنج‌شنبه دومین حادثه ریزش و فرونشست زمین مشابه حادثه شهران باز هم در غرب تهران رخ داد. وقوع این حادثه در خیابان پیامبر (ص) در نزدیکی مجتمع تجاری کوروش منجر به ایجاد گودالی با عمق حدود ۳ متر، سقوط یک خودرو به درون این گودال و نهایتا قطع گاز منطقه برای ساعاتی شد. فرونشست زمین در خیابان پیامبر(ص) که در حوالی حفاری تونل خط ۶مترو رخ داده است اگرچه منجر به بروز تلفات جانی نشد اما مطابق گفته معاون ترافیکی پلیس راهنمایی و رانندگی تهران سبب شد برای ساعاتی عبور و مرور در این خیابان و ورود و خروج به پارکینگ مجتمع تجاری کوروش با محدودیت همراه شود.مطابق گزارش خبرگزاری‌ها، آغاز عملیات ساخت تونل مترو در محدوده خیابان پیامبر(ص) مربوط به حدود یک سال پیش است. براساس گفته‌های کارگران مترو که با بروز حادثه به سرعت از داخل تونل خارج شدند، با نشست تونل، بخشی از خیابان پیامبر دهان باز کرده و حفره‌ای در این خیابان ایجاد شده است. البته به گفته شاهدان عینی علاوه بر سقوط یک دستگاه خودرو به درون حفره، خودروی دیگری نیز در حال سقوط به درون گودال بود که با تلاش افراد حاضر در محل این اتفاق نیفتاده است.
دو حادثه مشابه در غرب پایتخت
به گزارش «دنیای اقتصاد» در حالی که هنوز علت حادثه شهران که ۲۸ خردادماه سال جاری روی داد و در آن ریزش و نشست زمین باعث ترکیدگی لوله گاز و انفجار شد، به‌صورت کامل مشخص نشده است؛ ظرف کمتر از سه ماه دومین حادثه با ظاهری مشابه بازهم در غرب تهران اتفاق افتاد. مدیران شهرداری تهران در اولین دقایق بروز حادثه ظهر پنج‌شنبه درباره علت وقوع حادثه اعلام کردند که نشت آب ناشی از خطوط اصلی قدیمی و فرسوده علت حادثه بوده است و نشست زمین در خیابان پیامبر ربطی به حفاری تونل مترو ندارد. مازیار حسینی، معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری‌ها ضمن رد ارتباط حفاری تونل مترو با نشست زمین در خیابان پیامبر عنوان کرد که بازهم داستان تکراری نشت آب باعث بروز این حادثه شده است. به گفته وی شست‌وشوی خاک ریزدانه با آب باعث ایجاد حفره در این خیابان شده است.
او تصریح کرد: در مدت گذشته زمین در قسمت‌های مختلف تهران به دلیل نشت آب نشست کرده و این در حالی است که در نزدیکی آن محدوده هیچ مترو و تونلی وجود نداشته است. به گفته وی یک بار برای همیشه باید به‌روزرسانی شبکه آب تهران به‌عنوان یک پروژه اولویت‌دار را در دستور کار قرار دهیم تا شاهد بروز این‌گونه حوادث نباشیم. اظهارات معاون شهردار تهران در حالی است که حادثه فرونشست زمین در خیابان پیامبر در مسیر حفاری خط شش مترو تهران، یعنی موقعیتی مشابه خیابان شهران رخ داده است.
حادثه خیابان شهران نیز در بالای سر تونل در دست احداث برای خط شش مترو رخ داد. تحقیقات در مورد علت وقوع حادثه شهران که در ساعات اولیه بامداد روز جمعه ۲۸ خردادماه سال جاری با صدای انفجار لوله گاز همراه شده بود، چند ماه ادامه داشت تا اینکه معاون وزیر کشور و رئیس سازمان مدیریت بحران چند روز قبل از حادثه نشست زمین در خیابان پیامبر با استناد به نتایج به‌دست آمده از سوی گروه‌های تحقیقاتی مختلف درباره علت بروز حادثه شهران، مترو تهران را عامل اصلی وقوع حادثه و در نهایت ترکیدگی لوله گاز معرفی کرد. اسماعیل نجار با اشاره به اینکه بافت خاک در محدوده خیابان شهران از چسبندگی کافی برخوردار نبوده و حفر تونل مترو باعث فروریزش خاک شده گفت: همین امر نیز سبب فشار به لوله گاز، آب و کابل‌های انتقال برق شده و در نهایت منجر به گسستگی در این خطوط و حریق شده است.
او درباره ادعای مدیریت شهری مبنی بر وجود مغار در محدوده منطقه شهران تاکید کرده بود اگر هم وجود مغار عامل اصلی ریزش خیابان در محدوده شهران باشد سوال اینجاست که چرا پیش از آغاز عملیات حفاری مترو، این مغار شناسایی نشده است. در روزهای بعد از حادثه شهران، محمدباقر قالیباف شهردار تهران نیز با حضور در جلسه غیرعلنی شورای شهر، از وجود ۴۰۰ نقطه خطرپذیر مشابه شهران در پایتخت خبر داد و عنوان کرد که ۱۰۰ لایه اطلاعاتی درباره تاسیسات زیرزمینی پایتخت در رصدخانه شهر تهران وجود دارد. شورای عالی شهرسازی و معماری کشور نیز در ادامه در قالب مصوبه‌ای ۱۲بندی دستگاه‌های مسوول در پایتخت را موظف کرد از یکسو نقشه قنات‌های تهران را شناسایی کنند و از سوی دیگر با سیستم‌های فنی تغییر و تحولات زیرزمین پایتخت را که ناشی از خشکی سفره‌های آب زیرزمین است، مانیتورینگ و بررسی کنند. اما وقوع حادثه خیابان پیامبر در حین حفاری تونل مترو این فرضیه را ایجاد می‌کند که در دو ماهی که از حادثه شهران می‌گذرد همچنان نه تنها از لایه‌های اطلاعاتی موجود در رصدخانه شهر تهران استفاده نشده بلکه به تکلیف شورای عالی شهرسازی نیز عمل نشده است. البته حفره ایجاد شده در خیابان پیامبر برخلاف گودال خیابان شهران در همان ساعات اولیه عصر پنج‌شنبه با عملیات خاک‌ریزی و بتن‌ریزی ترمیم و پر شد. این عملیات اگرچه محدودیت‌های ترافیکی ایجاد شده در محل به واسطه این حادثه را رفع کرد اما می‌تواند امکان تشخیص فعل و انفعالاتی را که باعث ریزش و نشست زمین شد با مشکل مواجه کند.
نشتی آب از لوله اصلی؟
در اواخر روز پنج‌شنبه در حالی که حادثه خیابان پیامبر با پرشدن گودال ۳ متری به نوعی به سرانجام رسیده بود، محمد پرورش مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران، موضوع نشت آب از لوله اصلی را رد و اعلام کرد: نشت لوله آب در اطراف محل حادثه پیامبر روی نداده است. در این مکان که نشست زمین در حدود ۳ متر بوده است یک خط لوله ۵۰۰ و یک خط لوله ۱۵۰ متری در آن وجود دارد که در پی این حادثه هیچ اتفاقی برای این خطوط نیفتاده است.
او در عین حال در پاسخ به ادعای مدیران شهری که علت حادثه پیامبر را نشت آب عنوان کرده‌اند، اینطور پاسخ داد که در شهر تهران حدود ۱۰ هزار کیلومتر شبکه آب وجود دارد اما سوال اینجاست که چرا هر زمانی که حادثه‌ای رخ می‌دهد در مناطقی که تونل مترو در دست احداث است، اتفاق می‌افتد. به گفته وی اگر این خطوط دچار شکستگی شده بود، آب نفوذ می‌کرد، پس به این نتیجه می‌رسیم که هیچ بحثی در مورد نشست زمین به خاطر شکستگی لوله آب نیست. او تاکید کرد که پیش از این نیز در جلساتی که با مدیران بحران شهر تهران برگزار شده، قرار بر این شد که اگر هر حادثه‌ای در تهران رخ داد، بلافاصله درخصوص علل وقوع حادثه اظهارنظری صورت نگیرد و اعلام عامل وقوع حادثه به بعد از انتشار گزارش‌های کارشناسی موکول شود.
یک معادله وسه مجهول
کارشناسان شهری یکی از مهم‌ترین بحران‌های اصلی دهه اخیر در شهر تهران را فرونشست زمین معرفی می‌کنند. از دیدگاه آنها زمانی که کمبود منابع آبی وجود داشته باشد، باید برای جبران این کمبود از منابع زیرزمینی آب استخراج شود. استخراج مداوم و بیش از ظرفیت منابع آب زیرزمینی سبب خشک شدن این منابع خواهد شد. اگر این منابع خشک شود، حفره‌های زیرزمینی که تا قبل از خشک شدن محل ذخیره آب بوده، به مرور زمان فرونشست زمین را موجب می‌شوند. براساس مطالعات صورت‌گرفته در کارگروه‌های تخصصی در شهر تهران، روزانه یک میلیمتر نشست زمین اتفاق می‌افتد.
با کنار هم قراردادن مجهولات و معلول‌های معادله «فرونشست زمین» در دو حادثه خیابان شهران و پیامبر در تهران مشخص می‌شود در حال حاضر سه عامل به‌عنوان سه متهم «سریال نشست زمین» می‌توانند مطرح باشند. عامل اول که به‌عنوان یکی از سرچشمه‌های ریزش زمین مطرح است وجود «مغار»های لایه زیرزمینی شهر است. مغارها حفره‌های درون زمین است که در اثر برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی به‌وجود آمده است. پیش از این و پس از بروز حادثه خیابان شهران، کارشناسان شهری به مدیران شهری تاکید کرده بودند که قبل از شروع پروژه‌ها باید مطالعات دقیق ژئوتکنیکی انجام شود و تا تایید نهایی اقدام به اجرا نشود ولو آنکه پروژه زمانبر باشد.
عامل دوم در بروز حوادث مشابه ریزش زمین اخیر، «حفاری مترو» است. بررسی‌ها نشان می‌دهد حفاری مترو و ارتعاش ناشی از فعالیت دستگاه‌های حفاری، باعث لرزش خاک‌های ریزدانه و سست روی هم و ریزش به داخل تونل مترو می‌شود. با درنظر گرفتن این عامل به‌عنوان یکی از متهم‌های احتمالی بروز سریال‌های فرونشست زمین در صورتی که پس از این عملیات حفاری آگاهانه نسبت به آدرس دقیق «مغار»ها انجام نشود، بازهم حوادثی از جنس ریزش زمین در خیابان شهران و پیامبر رخ خواهد داد.«نشتی آب از شبکه قدیمی» نیز به‌عنوان سومین عامل فرونشست‌های اخیر در خیابان‌های تهران معرفی می‌شود. مدیران شهری معتقدند به دلیل آنکه جنس خاک تهران از نوع آبرفتی است و آب به راحتی می‌تواند خاک ریزدانه را تحت‌تاثیر خود قرار دهد، شاهد نشست زمین در پایتخت هستیم.
اگرچه برای تشخیص و اثبات یک یا تعدادی از این سه عامل در وقوع حادثه ریزش خیابان پیامبر باید منتظر اعلام گزارش نهادهای تحقیقاتی مسوول ماند اما آنچه فعلا می‌تواند به‌عنوان یک سناریوی احتمالی درباره ادامه‌دار بودن سریال «ریزش» زمین در پایتخت مدنظر قرار گیرد موضوع در خطر بودن محله‌های واقع در مسیر در دست ساخت خط ۶ مترو است چراکه اگر در مسیر حفاری مترو بازهم «مغار» یا همان حفره‌های زیرزمینی وجود داشته‌باشد و عملیات شناسایی این مغارها پیش از آغاز عملیات حفاری انجام نگرفته باشد، در این صورت احتمال فرونشست زمین در این مسیر بیش از سایر مناطق پایتخت خواهد بود.
به گزارش «دنیای اقتصاد» خط ۶ مترو تهران به طول ۳۱ کیلومتر و دارای ۳۰ ایستگاه است که از شهرک نفت در محدوده شمال‌غرب تهران آغاز شده و با عبور از ایستگاه‌های شهید آبشناسان، شهران، شهرزیبا، آیت‌الله کاشانی، شهیدستاری، شهید اشرفی اصفهانی، یادگار امام (ره)، مرزداران، شهرک آزمایش، پل نصر، چهارراه کارگر، پارک لاله، میدان ولیعصر (عج)، شهید نجات‌اللهی، هفت تیر، بهار شیراز، بزرگراه شهید صیاد شیرازی، امام حسین(ع)، میدان شهدا، امیرکبیر، ۱۷ شهریور، میدان خراسان، منصور، بعثت، کیان‌شهر، دولت‌آباد، چشمه‌علی و ابن‌بابویه و در نهایت به حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) می‌رسد. بنابراین صرف نظر از ایستگاه‌های تقاطعی نظیر میدان ولیعصر(عج)، هفت‌تیر، میدان امام حسین(ع) و میدان شهدا که پیش تر در قالب پروژه دیگر خطوط مترو ساخته و بهره‌برداری شده است، نگرانی درباره تکرار احتمالی چنین حوادثی در ۲۵ نقطه دیگر که کارگاه‌های خط ۶مترو فعال است، به جای خود باقی است.
ارسال نظر