ویدا ورهرامی

عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی

اکنون که کشور در شرایط رکودی قرار دارد، استفاده از سرمایه‌گذاری‌های خارجی راهکار مناسبی برای خروج کشور از شرایط رکودی خواهد بود که می‌تواند زمینه‌ساز انتقال تکنولوژی‌های پیشرفته به کشور باشد. در مورد صنعت نفت و گاز نیز که جزو صنایع سرمایه‌بر هستند، به نظر می‌رسد استفاده از سرمایه‌گذاران خارجی زمینه مساعدی را برای افزایش تولید در این بخش به همراه داشته باشد؛ به خصوص در مورد مخازن مشترک نفتی که در صورت نداشتن سرعت عمل در راستای بهره‌برداری از این مخازن، متاسفانه شریک نفتی یا گازی با سرعت بالایی از مخزن بهره‌برداری کرده و هزینه‌های بالای استخراج ناشی از افت فشار مخزن را به ما تحمیل خواهد کرد.

طی دو دهه اخیر، قرارداد بیع متقابل (بای بک) میان ایران و شرکت‌های بزرگ نفتی در راستای بهره‌برداری از مخازن خصوصا مخازن مشترک منعقد شده است. در این راستا به علت کاهش قیمت جهانی نفت و افزایش رقابت‌های بین‌المللی، برای افزایش تمایل شرکت‌های بین‌المللی برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز ایران، قراردادهای جدیدی با عنوان IPC طراحی و معرفی شده که امتیازاتی را برای طرف تجاری در نظر می‌گیرد. قرارداد IPC مخالفان و موافقان زیادی دارد.

موافقان این قرارداد معتقدند که بلندمدت بودن قراردادهای IPC زمینه مساعدی را برای بهره‌برداری صیانتی از مخازن فراهم خواهد آورد. از طرفی چون در این قرارداد، پرداخت هزینه‌ها به پیمانکاران بر مبنای میزان تولید آنها است، انگیزه زیادی برای افزایش تولید از مخزن حاصل خواهد آورد که به‌طور غیرمستقیم زمینه‌ساز انتقال تکنولوژی‌های پیشرفته به کشور خواهد بود. با این حال قراردادهای IPC مخالفان زیادی نیز دارند. مخالفان معتقدند که قراردادهای IPC لزوما به بهره‌برداری صیانتی از مخازن و انتقال تکنولوژی پیشرفته به کشور منجر نخواهد شد. از طرفی عده‌ای معتقدند که این قراردادها زمینه‌ساز سلطه زیاد شرکت‌های نفتی بین‌المللی خارجی بر نفت و گاز کشور خواهند بود که حتی به نوعی مخالف با قانون اساسی کشور است.

با این حال اکثر موافقان و مخالفان معتقدند که قراردادهای IPC برای جذب شرکت‌های بین‌المللی نفتی و گازی، می‌تواند با اعمال نظارت کامل از جانب شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های تابعه، به‌طور خاص برای مخازن مشترک نفتی و گازی اجرا شود. به خصوص چون کشورهای شریک در مخازن کشور، با تدابیر مختلف به دنبال جذب شرکت‌های بین‌المللی برای سرمایه‌گذاری در مخازن مشترک هستند، بنابراین انعقاد قراردادهای IPC و نظارت بر مفاد آن می‌تواند تاحدود زیادی موثر باشد.