ردپای دلالی در بازار پتروشیمی

عارفه مشایخی : مبادلات محصولات پلیمری و شیمیایی در بورس کالای ایران طی هفته گذشته دو روند نسبتا متمایز را پشت سر گذاشتند؛ روندی که از تداوم استقبال خریداران از محصولات پلیمری و ثبات در بازارهای شیمیایی خبر می‌دهد. به گزارش «دنیای اقتصاد» طی هفته اول مرداد‌ماه بازار محصولات پلیمری همراه با دمای هوا به نقطه جوش خود نزدیک شد. بر اساس این گزارش میزان عرضه برای محصولات پلیمری به بیش از ۲۴۰هزار تن رسید که بالاترین تقاضا در سال ۹۵ بوده است. این در حالی است که برای این محصولات کمی بیش از ۷۰ هزار تن عرضه را شاهد بودیم که نشان می‌دهد چالش‌ها در این بخش هنوز به قوت خود باقی هستند. این در حالی است که در بازار محصولات شیمیایی در همین دوره زمانی میزان تقاضا ۳۳ هزار و عرضه ۳۰ هزار تن ثبت شده که از انطباق دو طرف بازار حکایت دارد.

کارشناسان معتقدند دو عامل میزان تقاضا را برای این محصولات تقویت می‌کند؛ نخست آنکه قیمت‌ها در هفته گذشته توسط شرکت ملی پتروشیمی صعودی اعلام شد و دوم اینکه فروشندگان منتظرند تا با روند افزایشی قیمت ارز فروش صادراتی خود را تقویت کنند و همچنین منتظرند تا با افزایش قیمت‌های جدید بتوانند محصولات خود را در قیمت‌های بالاتر به فروش برسانند. به این ترتیب با بررسی و رصد تابلوهای معاملات شاهد تقاضای چند برابری پلیمری‌ها در مقابل عرضه این محصولات بودیم که این موضوع در نمودار همراه مشاهده می‌شود.در این بین سه‌شنبه هفته گذشته به‌عنوان مهم‌ترین‌ روز معاملاتی پلیمرها، حجم معامله این گروه کالایی در بورس کالا به بیش از ۵۰ هزار تن افزایش یافت که می‌توان این رقم را بالاترین حجم معاملاتی روزانه از انتهای فروردین‌ماه سال جاری تاکنون به‌شمار آورد. حجم تقاضای ثبت شده در بورس کالا نیز برای خرید این حجم پلیمرها قابل‌توجه بوده به‌طوری‌که برای خرید این میزان، ۲۱۰ هزار تن تقاضا شکل گرفت که رخداد قابل ملاحظه‌ای به‌شمار می‌رود.

در این بین در مقایسه دو گروه پلیمرها و شیمیایی‌ها باید گفت بازار شیمیایی‌ها از انطباق قابل توجهی برخوردار است درحالی‌که این وضعیت در بازار پلیمرها دیده نمی‌شود. کارشناسان بازار معتقدند زمانی که عرضه گریدهای جذاب در بازار کم می‌شود یا به نوعی بازار تمایل بیشتری به عرضه‌های موجود دارد و به نوعی تقارن عرضه و تقاضا در بازارها به هم می‌خورد گروهی سفته‌باز و واسطه‌گر به‌طور طبیعی وارد بازارها می‌شوند تا بتوانند گریدهای جذاب را در بورس خریداری کرده و در بازارهای خارج از بورس بفروشند. به این ترتیب تقاضا در مسیری صعودی گام نهاده و رشد سریعی را تجربه می‌کند. در این میان بررسی‌ها نشان می‌دهند به‌صورت کاملا آرام حجم عرضه پتروشیمی‌ها در بورس کالا با پیش فرض اینکه روزهای گرم سال زمان اوج مصرف این محصولات است در حال کم شدن است. در نتیجه عرضه فعلی بازارها کفاف تقاضا را نمی‌دهد. از طرف دیگر شائبه‌ای مبنی بر افزایش صادرات مطرح شده و این در شرایطی است که اگرچه قیمت‌های جهانی تقریبا حرکت نکرده‌اند، اما قیمت دلار تقویت شده و این موضوع می‌تواند انگیزه‌های صادراتی را افزایش دهد.

در نتیجه به رغم اینکه قیمت‌های داخلی بیشتر از قیمت‌های خارجی است، اما تمایل به صادرات در حال تقویت است و به این ترتیب عرضه‌ها کاهش می‌یابد.از طرفی در ماه‌های اخیر حجم تقاضا در مقایسه با عرضه‌ها رقمی بین یک به ۳ واحد بوده است یعنی در برابر هر یک تن پلیمر در بورس کالا، ۳تن تقاضا ثبت شده است، این در حالی است که در دو هفته اخیر این رقم به ۹۵/ ۳ و ۵/ ۳ برابر نیز افزایش یافته که نشان می‌دهد جذابیت خرید به شدت در بازار افزایش یافته و بازار به عرضه‌های بیشتری نیاز دارد تا به تعادل برسد. البته باید به این نکته نیز اشاره داشت که بخش بزرگی از این حجم تقاضا واقعی نیست و معامله‌گران تنها به امید خرید از بورس کالا و فروش در بازار داخلی وارد رینگ معاملاتی شده‌اند. به گفته حسین در، فعال بازار پتروشیمی ثبت تقاضا با آنچه در عمل تولیدکننده دریافت می‌کند لزوما برابر نیست. به عبارتی وقتی تقاضای تولید‌کننده بالا باشد با توجه به فرمول‌های از پیش تعیین شده سهم بیشتری از خوراک را عاید خود خواهد کرد. به‌طور مثال اگر تولید‌کننده‌ای ۳۰۰ تن تقاضا داشته باشد با توجه به ضرایب و فرمول‌ها مقدار ۲۰ تن خوراک به وی می‌رسد و این امر باعث می‌شود که تولید‌کننده از ترس اینکه نتواند مواد اولیه مورد نیاز خود را به مقدار کافی تهیه کند تقاضای بالایی را در بورس کالا به ثبت برساند.

موانع پایه‌ای رونق معاملات پتروشیمی

دکتر میثم باقری کوپایی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» درخصوص تشریح شرایط فعلی بازارهای پتروشیمی اظهار کرد: اگر به بررسی و رصد دو گروه از محصولات پتروشیمی یعنی محصولات پلیمری و شیمیایی بپردازیم می‌بینیم که این دو گروه روند‌های متفاوتی را در هفته گذشته تجربه کرده‌اند و چشم‌اندازهای مختلفی برای آنها پیش‌بینی می‌شود.وی افزود: هفته گذشته، عرضه گروه پلیمری‌ها به دلیل افزایش عرضه، به سمت بالا شیفت کرده است. تقاضا هم به دلیل اختلاف قیمت‌ها بین بورس و بازار زیاد شده بود که این روند را در کالاهایی که تقسیم به نسبت دارند بیشتر شاهد هستیم و در پی این امر طرف‌های قرارداد توانستند از این استراتژی استفاده کرده و سفارش‌های خود را با بالاترین قیمت به فروش برسانند.به عقیده این کارشناس بازار در اجرای این سیاست نمی‌توانیم به سیستم خرده بگیریم که چرا خاصیت تقسیم به نسبت را ایجاد کردند و در حال اجرایی کردن آن هستند به دلیل اینکه در دولت قبل، هنگامی که کالاها دچار تغییر زیادی در بازارها می‌شدند ما این استراتژی را داشتیم و مزایای آن به معایبش چربید. اما چیزی که واضح است این است که با استفاده از این خاصیت مقدار تقاضاهای ثبت شده بیشتر می‌شود. وی در ادامه گفت: در شرایط فعلی بازارها، تعداد کالاهایی که قیمت آنها از بورس کالا کمتر باشد، کم است.

علت عمده این مساله را هم می‌توان کدهای معاف از مالیات دانست. مادامی که جلوی روند کدهای معاف از مالیات تا حدودی گرفته شد دو نرخی شدن قیمت‌ها از بین رفت و قیمت‌ها به مقدار واقعی خود نزدیک شدند و حجم معاملات در بورس کالا بیشتر شد. قبل از این جریان، مصرف‌کنندگان خرد برای تامین نیازهای خود از بازارهای غیر‌رسمی خرید می‌کردند اما در شرایط فعلی در بورس خرید خود را انجام می‌دهند و این امر باعث شده طراوت تالار نقره‌ای از پیش، بیشتر شود. باقری درخصوص بازار محصولات شیمیایی گفت: قیمت اکثر محصولات شرایطی تعادلی را پشت سر گذاشتند و باثبات تر از پلیمرها حرکت کردند. اما اینکه چشم‌انداز آینده آنها چگونه خواهد بود مستلزم رصد کردن بهای طلای سیاه است.وی افزود: در شرایط فعلی، افزایش قیمت دلار بر قیمت‌های مواد پایه اثری مستقیم گذاشته است و انتظار می‌رود شاهد نوساناتی در قیمت محصولات پتروشیمی چه پلیمرها و چه مواد شیمیایی باشیم.