صنعت حمل‌ونقل ریلی در بریتانیا

دنیای اقتصاد: مطالعات تاریخی اهمیت و ارتباط زیرساخت‌های حمل‌ونقل یک منطقه یا کشور و کامیابی‌ها و موفقیت‌های اقتصادی آن را نشان می‌دهد. ایجاد شبکه‌ها و زیرساخت‌های جدید، سریع و کارآ می‌تواند ضمن دسترس پذیر کردن بازارها و مناطق تجاری برای صاحبان کسب و کار، سرمایه گذاران و عموم جامعه نقش مهم و غیر قابل انکاری در ایجاد ظرفیت‌ها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری و اقتصادی فراهم آورد. سیستم حمل‌ونقل ریلی بریتانیا که در سراسر این منطقه توسعه‌یافته، علاوه بر وظیفه انتقال بار و مسافر، به‌عنوان بخش مهمی از زنجیره تامین تجارت و رشد اقتصاد کشور به شمار می‌رود. به نظر می‌رسد آینده اقتصاد کشور و صنعت ریل به‌طور جدایی‌ناپذیری به هم گره خورده‌اند.

شبکه‌ای حیاتی برای تجارت، زنجیره تامین و سرمایه‌گذاری

مطالعاتی درباره ساختار آینده صنعت ریلی بریتانیا در حال انجام است. هدف اصلی دولت احیای شرایط اقتصادی کشور از طریق سرمایه‌گذاری در حوزه کسب و کار، توسعه و رشد منطقه‌ای و افزایش صادرات است. این امر با توسعه و گسترش زیرساخت‌های حمل‌ونقلی به‌صورت کارآ، مقرون به صرفه و قابل اعتماد امکان‌پذیر است. یک سیستم ریلی پیشرفته و مدرن، یکی از مهم‌ترین ابزارها برای حفظ بریتانیا در زمره اقتصادهای برتر و مناطق جذاب سرمایه‌گذاری است. اما عدم توسعه این صنعت و کمبود سرمایه‌گذاری‌های مناسب در این حوزه می‌تواند چالش‌ها و پیامدهای منفی زیادی در سطح ملی و بین‌المللی داشته باشد. شاید مهم‌ترین چالش عدم توسعه بخش حمل‌ونقل برای اقتصاد کشور -علاوه بر از دست دادن تقاضای مسافران و عرضه‌کنندگان محصولات برای انتقال بار- از بین رفتن اعتبار بین‌المللی و جذابیت سرمایه‌گذاری باشد. بدون شک نبود دسترسی آسان بین بازارها تاثیر منفی زیادی بر دیدگاه سرمایه گذاران خواهد داشت.

ساختار مدیریتی سیستم حمل‌ونقل

صنعت ریل در بریتانیا بخش‌های مدیریت زیرساخت، شبکه ریلی که مجموعه‌ای از شرکت‌های خصوصی هستند، بخش قانون‌گذاری و بخش خدماتی که ارائه‌دهنده خدمات به مسافران و محموله‌های باری هستند را در بر می‌گیرد.

ساختار سیستم حمل‌ونقل بریتانیا

در سال ۲۰۰۴ دولت سند چشم انداز صنعت ریل در بریتانیا را ارائه کرد. در این سند تبدیل کشور به یکی از برترین سیستم‌های حمل‌ونقل در اروپا، امکان ارتباط بخش ریل و بخش جاده‌ای برای انتقال بار، افزایش ایمنی ناوگان، تغییرات ساختاری در قوانین و افزایش کارآیی و اثربخشی صنعت ریلی تا سال ۲۰۱۹ پیش‌بینی شد. مطالعاتی که در این زمینه صورت گرفت نشان می‌داد توسعه صنعت ریل می‌تواند سالانه بین ۷۰۰ میلیون تا یک میلیارد یورو صرفه جویی در هزینه‌های دولت را به همراه داشته باشد. از سال ۲۰۰۴ حمل‌ونقل ریلی سهم بزرگ‌تری در در انتقال بار پیدا کرده است این سهم در حال حاضر به ۸ تا ۹ درصد کل بار انتقال یافته رسیده است. از طرفی خصوصی‌سازی و ایجاد فضای رقابتی در بین شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات گسترش زیادی پیدا کرد، به‌گونه‌ای که EWS که تا قبل از پایان سال ۲۰۰۰ میلادی کل بازار را در اختیار خود داشت، در پایان ۲۰۰۴ با ۲۳ درصد ریزش سهم مواجه شده و به ۷۷ درصد مشتریان خدمات دهی می‌کرد. در حال حاضر نیز پیش‌بینی می‌شود این شرکت کمتر از ۵۰ درصد بازار را در اختیار داشته باشد. یکی از سیاست‌های اصلی که در طرح سال ۲۰۰۴ برنامه ریزی شد، واگذاری ارائه خدمات انتقال بار به بخش خصوصی بود.

سرمایه‌گذاری

دو نمودار۱و۲ به ترتیب حجم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و دولتی را در شبکه ریلی بریتانیا به نمایش می‌گذارد. همان‌طور که می‌بینیم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی از سال ۲۰۰۶ کاهش یافته اما مجددا در ۲۰۱۱ اوج گرفته است. به‌طوری که آمارها از رشد ۹ میلیارد دلاری سرمایه‌گذاری این بخش در فاز دوم برنامه طراحی شده، خبر می‌دهد. در مقابل هزینه‌های دولت در فاز اول برنامه طراحی شده در سال ۲۰۰۴ افزایش زیادی داشته اما از سال ۲۰۰۹ (فاز دوم) روند نزولی در پیش گرفته است به‌طوری که سرمایه‌گذاری دولت در این دوره با کاهش ۲ میلیاردی همراه بود.

خطوط پر سرعت ریلی

احداث خطوط مسافری پر سرعت (HS۱) با حداقل سرعت ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت که استارت اولیه آن در سال ۲۰۰۳ خورد و با ۱۰۸ کیلومتر/ ۶۷ مایل اتصال ایستگاه بین‌المللی لندن به شبکه شمال کشور، شروع به کار کرد. هزینه ساخت و تکمیل پروژه HS۱ حدود ۶ میلیارد یورو بود که تماما توسط دولت بریتانیا تامین شد. اما امتیاز بهره‌برداری از خطوط در ۲۰۱۰ به مدت ۳۰ سال طی قراردادی به ارزش ۱/ ۲ میلیارد یورو به بخش خصوصی اعطا شد. در تمام این مدت تامین کلیه هزینه‌های خطوط اعم از تعمیرات و نگهداری، نوسازی و سرمایه‌گذاری مجدد و سایر موارد بر عهده بخش خصوصی است. پس از این مدت نیز مالکیت بهره‌برداری مجددا به دولت باز می‌گردد. پروژه دوم طراحی و اجرای خطوط ریلی پرسرعت(HS۲) که در دو فاز طراحی شده با قطارهایی با سرعت ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت لندن را به منچستر و لیدز متصل می‌کند. فاز اول به طول ۱۹۲ کیلومتر که در سال ۲۰۲۶ پایان می‌یابد و فاز دوم در ۲۰۳۲ پیش‌بینی می‌شود با عملیاتی شدن پروژه هر ساعت ۱۵ قطار، ۲۶هزار نفر را جابه‌جا کنند. برآوردهای دولت نشان می‌دهد پروژه HS۲ هزینه‌ای ۳۲میلیارد یورویی داشته اما در عین حال ۷/ ۴۳میلیارد یورو درآمد را طی ۳۰ سال آینده نصیب کشور می‌کند. براساس اعلام مقامات دولتی پیش‌بینی می‌شود بهای هر قطعه بلیت در خطوط HS۲ چیزی بین ۵ تا ۱۰ یورو باشد.