زنگ خطر برای غول ریلی جهان

به‌تازگی کارشناسان صنعت ریلی، نشانه‌هایی از مشکلات را در پروژه‌های ریلی قطارهای پرسرعت چین مشاهده کرده‌اند که از لزوم هوشیاری در انعقاد قراردادهای خارجی با این کشور حکایت دارد و برای چین نیز زنگ خطری است که نشان می‌دهد درآمدهای خارجی آن از محل فناوری‌های پیشرفته و رقابتی‌اش در خطر کاهش قرار دارد. به تازگی یک شرکت آمریکایی به‌نام «اکسپرس‌وست»که مسوول ساخت خط ریلی ۳۷۰ کیلومتری بین لاس‌وگاس و لس‌آنجلس بود، به‌طور یکجانبه سرمایه‌گذاری مشترک خود با کنسرسیوم چینی «چاینا ریل‌وی اینترنشنال» را که در سپتامبر سال ۲۰۱۵ شکل گرفته بود، به حال تعلیق درآورد. کنسرسیوم چینی «چاینا ریل‌وی اینترنشنال» که اپراتور ریلی کشور چین است و شرکت مادر آن، شرکت راه‌آهن چین، نیز این اقدام شرکت آمریکایی را «غیرمسوولانه» خواند. این اما تنها موردی نیست که در آن پروژه قطارهای پرسرعت چین با مشکل مواجه ‌شد. چندین پروژه دیگر قطار پرسرعت چینی نیز در خارج از این کشور با مشکل مواجه شدند.

در ماه مارس تایلند اعلام کرد که همه مسوولیت تامین مالی پروژه قطارهای پرسرعت خود را به تنهایی بر عهده می‌گیرد و قصد دارد طول مسیر ریلی پروژه خود را کاهش دهد اما همچنان قطارها و تکنولوژی‌های چینی را خریداری خواهد کرد. در لائوس هم پس از مراسم کلنگ‌زنی پروژه قطارهای پرسرعت چینی در دسامبر سال ۲۰۱۵، پیشرفت‌ چندانی مشاهده نشد. در ونزوئلا یک پروژه ریلی چین که در سال ۲۰۰۹ آغاز شد، با گرفتار شدن این کشور به بحران اقتصادی ناشی از افت قیمت‌های نفت به‌طور کامل متوقف شد. طی کمتر از یک دهه چین موفق شد بزرگ‌ترین شبکه ریلی قطارهای پر‌سرعت جهان را شکل دهد. بر اساس اطلاعات وب‌سایت رسمی شرکت راه‌آهن چین، در پایان سال ۲۰۱۵، این کشور اجرای ۱۹ هزار کیلومتر مسیر قطار پرسرعت را عملیاتی کرد و ۱۰ هزار کیلومتر دیگر نیز در دست ساخت دارد. با وجود همه اینها اما تنها یک مسیر ریلی بین پکن و شانگهای به سوددهی رسیده است و شرکت راه‌آهن چین، با بدهی به ارزش بیش از ۴ تریلیون یوآن (۶۱۰ میلیارد دلار) مواجه است. در چین شرکت‌های ریلی بار توسعه اقتصادی را به دوش می‌کشند. بنا به گزارش‌ها، کوفو، یک شهر کوچک چین تنها به این دلیل که در مسیر ریلی بین پکن و شانگهای واقع شده، توانسته است سرمایه‌گذاری یک هتل مشهور به‌نام «شانگری لا» را در خود جذب کند. سون ژانگ، یک کارشناس ریلی و استاد دانشگاه در دانشگاه تونگجی شانگهای در مصاحبه‌ای با نشریه گلوبال تایمز با اشاره به این موضوع گفت: «سرمایه‌گذاری در زیر‌ساخت‌ها باید همگام با پتانسیل‌های ناحیه پیش برود نه اینکه از آن سبقت گیرد.» وی با اشاره به اینکه باید چین مطالعات بیشتری را در سطح جهان در رابطه با جنبه‌های سیاسی، قانونی، زیست‌محیطی و قوانین کار کشوری که تکنولوژی ریلی را به آن وارد می‌کند انجام دهد، افزود که مطالعه دقیق تقاضا برای مسیر قطار‌های پرسرعت با سرعت ۲۵۰ تا ۳۵۰ کیلومتر بر ساعت ضروری است چون موضوع هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری در میان است.

ژائو جیان، استاد دانشگاه جیائوتانگ پکن می‌گوید شکی نیست که تکنولوژی قطارهای پرسرعت چین در جهان بهترین است اما این فقط تا زمانی خوب است که خریدار آن توانایی پرداخت هزینه‌اش را داشته باشد. وی با اشاره به اینکه شاید بهتر باشد چنین پروژه‌ای در آمریکا متوقف شود، افزود: «یک آئودی A۴ خودروی خوبی است اما آیا می‌توانید تصور کنید که همه آن را داشته باشند؟ این واقع‌بینانه نیست. مسیر قطار پرسرعت بین شانگهای و پکن نیز به این دلیل به سوددهی رسید که تعداد مسافران آن به سالانه ۱۰۰ میلیون نفر رسید. حالا در نظر بگیرید که جمعیت لس آنجلس چقدر است؟ ۱۳ میلیون نفر.» ژائو با اشاره به اینکه سرمایه‌گذاری‌های ریلی بر پایه سوددهی شکل می‌گیرند افزود: نباید این موارد با پروژه‌های امدادرسانی در کشورهای کمتر توسعه‌یافته همچون پروژه‌های ریلی آفریقا اشتباه گرفته شوند. سون می‌گوید مورد آمریکا به این لحاظ منحصربه‌فرد است که این نخستین بار است که یک شرکت از یک کشور توسعه‌یافته به یک قرارداد بی‌احترامی می‌کند و این احتمال وجود دارد که مسائل سیاسی در آن دخیل شده باشند. وی افزود که محصولات ریلی چین برای هر آب و هوای جوی مناسب هستند و برای ارائه تکنولوژی‌های قطارهای باری به سایر کشورها، مطالعات دقیقی برای درک نیازهای آن کشور‌ها انجام می‌گیرد. وی افزود: «آیا آنها مسیرهای ریلی را برای حمل و نقل مسافر لازم دارند یا بار یا هردو؟ این موضوع پیش از هر چیزی باید تعیین شود.» ژائو نیز با اشاره به مورد پروژه آمریکا می‌گوید: «با توجه به اینکه جمعیت به‌عنوان یک معیار پتانسیل ترافیکی مد نظر قرار می‌گیرد همین سوددهی را می‌توان در پروژه‌های دیگری در آسیای جنوب شرقی نیز به‌دست آورد. کشور هندوستان با جمعیت زیادش می‌تواند پروژه‌های قطارهای پرسرعت را به سوددهی برساند. البته پرسش مهم این است که آیا این کشور می‌تواند از پس هزینه‌های ساخت‌و‌ساز چنین پروژه‌ای در آینده برآید یا نه؟»