عباس وفادار*

در حال حاضر به موجب قوانین و مقررات، وزارت کشور، وزارت کار و وزارت علوم مجوز تاسیس انجمن‌های صنفی و علمی صادر می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان به ماده ۱۳۱ قانون کار اشاره کرد که به موجب آن اجازه تشکیل انجمن‌های صنفی به کارگران مشمول قانون کار و کارفرمایان حرفه‌ها داده شده است. معمولا این انجمن‌ها پس از تایید نهادهای ذیربط در وزارتخانه‌های مربوط تشکیل می‌شوند و آغاز به فعالیت می‌کنند، اما در بسیاری از موارد در اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیرتجاری به ثبت نمی‌رسند، دفاتر قانونی پلمب شده دریافت نمی‌کنند و حتی در ادارات امور مالیاتی تشکیل پرونده نمی‌دهند.

به نظر می‌ر‌سد ثبت نشدن این انجمن‌ها در مرجع ثبت شرکت‌ها و موسسات غیر تجاری مغایر با مواد ۵۸۴ و ۵۸۵ قانون تجارت ایران مصوب ۱۳/۰۲/۱۳۱۱ است. به موجب ماده ۵۸۴ این قانون، «تشکیلات و موسساتی که برای مقاصد غیر تجاری تاسیس شده یا بشوند، از تاریخ ثبت در دفتر ثبت مخصوص که وزارت عدلیه معین خواهد کرد، شخصیت حقوقی پیدا می‌کنند».

همچنین به موجب ماده ۱ آیین‌نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و موسسات غیرتجاری مصوب ۰۵/۰۹/۱۳۳۷ با اصلاحات بعدی آن: «مقصود از تشکیلات و موسسات غیرتجاری مذکور در ماده ۵۸۲ قانون تجارت، کلیه تشکیلات و موسساتی است که برای مقاصد غیر تجاری از قبیل امور علمی و ادبی یا امور خیریه و امثال آن تشکیل می‌شود، اعم از آنکه موسسین و تشکیل‌دهندگان قصد انتفاع داشته یا نداشته باشند. تبصره- تشکیلات و موسسات مزبور می‌توانند عناوینی از قبیل انجمن، کانون یا بنگاه و امثال آن اختیار نماید ولی اتخاذ عناوینی‌که اختصاص به تشکیلات دولتی و کشوری دارد از طرف موسسات مزبور ممکن نخواهد بود.»

همان‌گونه که مشخص است، پیدایش شخصیت حقوقی انجمن‌ها به استناد مواد قانونی فوق، از زمان ثبت آن‌ها در مرجع ثبت شرکت‌ها است و صرف صدور مجوز تشکیل از سوی مراجع ذیربط در وزارت‌های کشور، علوم و کار منجر به پیدایش شخصیت حقوقی آن‌ها نمی‌شود. ثبت این انجمن‌ها در اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیر تجاری به عنوان مرجع این امر علاوه بر رعایت الزامات قانونی، منجر به تجمیع اطلاعات مربوط به کل انجمن‌های ثبت شده دارای شخصیت حقوقی در این اداره شده و کنترل این انجمن‌ها از نظر رعایت موازین حقوقی و قانونی مترتب بر شخصیت‌های حقوقی از جمله قانون تجارت و قوانین مالیاتی امکان‌پذیر خواهد شد. ضرورت دارد حسابداران رسمی و موسسات حسابرسی نیز که عهده‌دار وظیفه حسابرس یا بازرس این گونه انجمن‌‌ها هستند، در صورت ثبت نشدن این انجمن‌ها در مرجع ثبت شرکت‌ها، مراتب را به نحو مقتضی در گزارش حسابرس یا بازرس خود مطرح کنند. همچنین لازم است مراجع صدور مجوز فعالیت این‌گونه انجمن‌ها در وزارتخانه‌های ذیربط، به این امر واقف بوده و اجازه آغاز فعالیت این انجمن‌ها را پس از ثبت در مرجع ثبت شرکت‌ها و موسسات غیر تجاری صادر کنند.

* حسابدار رسمی

کارشناس رسمی دادگستری مدرس دانشگاه