عباس وفادار*

برخی از مسائل بحث‌برانگیز در حرفه حسابداری در ماه‌های اخیر، معیارهای لازم به منظور تعیین صلاحیت حسابداران رسمی، کیفیت و کمیت حسابداران رسمی و عملکرد هیات تشخیص صلاحیت حسابداران رسمی و نیز تصویب‌نامه اخیر هیات وزیران در مورد معافیت مدیران دولتی دارای ۱۰ سال سابقه در امور مالی، مالیاتی، محاسباتی و حسابرسی از آزمون حسابداران رسمی است. در بهمن‌ماه سال جاری، یکی از همکاران محترم حرفه که از اعضای شورای‌عالی جامعه حسابداران رسمی ایران است، طی مقاله‌ای با عنوان «جوانان و آزمون حسابداران رسمی» تاکید بر روند انحصاری پذیرش حسابدار رسمی توسط هیات هفت نفره تشخیص صلاحیت حسابداران رسمی، روند نامناسب آزمون‌های حسابداران رسمی، قبولی کم در آزمون و ناامیدی جوانان داوطلب شرکت در این آزمون‌ها و نیاز کشور به ۷۰.۰۰۰ حسابدار رسمی داشت و یکی دیگر از همکاران حرفه‌ای نیز که خود از اعضای هیات تشخیص صلاحیت حسابداران رسمی و عضو شورای‌عالی جامعه حسابداران رسمی است، در نوشتاری که در روز یکشنبه گذشته با عنوان «نقدی بر مقاله جوانان و آزمون حسابداران رسمی» در روزنامه «دنیای اقتصاد» به چاپ رسید، ضمن رد ادعای فوق، تاکید بر این داشتند که در شرایط کنونی، حرفه حسابرسی مشحون از رعایت معیار، ارتقا بر مبنای ارزیابی حرفه‌ای و ... است.

به نظر می‌رسد مطالب مطروحه توسط هر دو همکار محترم حرفه‌ای، مصداق این عبارت منطقیون است که «اثبات شیی، نفی ما ادا نمی‌کند.» قطعا این دو بزرگوار به مشکلات حرفه حسابرسی احاطه کامل دارند؛ بنابراین بهتر است به جای چنین برخوردهایی که فاقد هر گونه منفعتی است، واقعیات را در نظر گرفته و به طور مشترک به حل و فصل مشکلات حرفه بپردازند.

۱- طبعا اگر چه ضرورت دارد تعداد حسابداران رسمی به میزان بسیار زیادی افزایش یابد، اما باید توجه داشت که این روند افزایش، باید همزمان با ایجاد تقاضا برای خدمات آنان باشد. طبعا در اقتصاد دولتی کنونی کشور و قوانین و مقررات موجود و نقش دستگاه‌های حسابرسی دولتی و شبه دولتی در ارایه خدمات مورد نیاز در حوزه‌های مربوط به خود، ایجاد سریع تقاضا برای چنین حجمی از حسابداران رسمی بعید به نظر می‌رسد.

۲- واقعیت این است که با توجه به توسعه کسب و کار، تعریف فرآیندهای جدید تجاری، توسعه ابزارهای مالی، تدوین قوانین و مقررات جدید و تغییر در استانداردهای حسابداری، وظیفه حسابرسان در ایفای نقش خود در ارایه خدمات اطمینان‎‌بخشی در مورد اطلاعات مالی، دو صد چندان شده است. بر این اساس، نگاهی به روند آزمون‌های انجمن‌های حرفه‎ای حسابرسی معتبر بین‌المللی نیز بیانگر دقت و مراقبت رو به افزایش این انجمن‌ها در برگزاری آزمون‌های حرفه‌ای و اعطای گواهینامه حرفه‌ای به داوطلبان است؛ بنابراین هر گونه تسهیل در آزمون‌ها یا فرآیند تشخیص صلاحیت حرفه‌ای حسابداران رسمی و عدم‌رعایت استانداردها و شاخص‌های تعیین صلاحیت متداول در سطح جهانی، لطمات جبران‌ناپذیری بر اقتصاد کشور و اعتبار حرفه وارد خواهد ساخت.

۳- بررسی روند سوالات آزمون حسابداران رسمی بالاخص سوالات آزمون سال ۱۳۸۹، بیانگر نبود یکنواختی در روند آزمون از لحاظ محتوا، کیفیت، نوع و درجه سختی یا آسانی سوالات است و این اشکال در آزمون سال ۱۳۸۹ نمود بیشتری یافته است. طبعا اعضای هیات محترم تشخیص صلاحیت باید توجه لازم را به این امر داشته باشند.

۴- صرف نظر از ترکیب کنونی اعضای هیات تشخیص صلاحیت، یک ایراد اساسی قانونی بر ساختار این هیات وارد است و آن، جدا بودن این هیات از جامعه حسابداران رسمی ایران و انتخاب اعضای آن از سوی وزیر امور اقتصادی و دارایی است و در هر صورت، همواره این شبهه که عملکرد هیات تشخیص صلاحیت، متاثر از دیدگاه‌های وزیر امور اقتصادی و دارایی و دولت است، بر سر این هیات سایه افکنده است. از سوی دیگر، مطالعه تطبیقی نحوه عمل نهادهای حرفه‌ای حسابرسی پیشرو در جهان از جمله انجمن حسابداران خبره و رسمی انگلستان (ACCA) و انجمن حسابداران رسمی آمریکا (AICPA) و... بیانگر این موضوع است که تشخیص صلاحیت و برگزاری آزمون‌های حسابداران رسمی، بر عهده این نهادها و نه بر عهده هیاتی است که از سوی وزیر امور اقتصادی و دارایی انتخاب می‌شود؛ بنابراین این همکاران حرفه‌ای محترم بهتر است به جای بحث در مورد جزئیات کار هیات تشخیص صلاحیت حسابداران رسمی، ایراد کلی حاکم بر این هیات را به بحث و چالش بگذارند تا بتوانیم شاهد واگذاری این وظیفه خطیر به متولی اصلی آن یعنی جامعه حسابداران رسمی ایران باشیم.

۵- مطالب مطرح شده توسط این دو همکار محترم در مقالاتشان، نشان‌دهنده این است که محور بحث هر دو نفر در مورد موضوع تشخیص صلاحیت حرفه‌ای متقاضیان ورود به حرفه حسابرسی است. صلاحیت حرفه‌ای خود در گرو دو عامل تجربه و دانش کافی است. صرف نظر از نکات پیش گفته که بر هیات تشخیص صلاحیت حسابداران رسمی مترتب است، قدر مسلم این است که بالاخره تایید صلاحیت حسابداران رسمی توسط این هیات، حداقل در گرو بررسی سابقه کار حرفه‌ای و قبولی در آزمون است. اما باید توجه داشت که در حال حاضر معضلی بسیار بزرگ گریبان‌گیر حرفه حسابرسی است و آن احتمال ورود چند هزار نفر مدیر دولتی بدون گذراندن آزمون‌های تعیین صلاحیت به جامعه حسابداران رسمی ایران است. اگرچه این مدیران در حوزه فعالیت خود دارای تجربیات ارزشمندی هستند، اما بسیاری از آنان فاقد تجربه در حسابداری و حسابرسی هستند و طبعا ورود آنان نه تنها کمکی به این مدیران نیست؛ بلکه شان و منزلت آنها را پایین خواهد آورد و از سوی دیگر، حرفه حسابرسی را وارد چالشی عظیم خواهد کرد که بازار سرمایه و اقتصاد کشور نیز از آن بی‌نصیب نخواهد ماند؛ بنابراین به این دو همکار محترم حرفه‌ای توصیه می‌شود انرژی خود را در مورد موضوعاتی که در حال حاضر دارای اولویت در حرفه حسابرسی نیست صرف نکنند که سونامی در راه است.

* حسابدار رسمی، کارشناس رسمی دادگستری، مدرس دانشگاه