عباس وفادار *

شکی نیست که در دوران پس از انقلاب، مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی موسسه حسابرسی سازمان صنایع ملی و سازمان برنامه با ترجمه کتب حسابداری و حسابرسی به زبان فارسی، نقش بسزایی در توسعه دانش حسابداری و حسابرسی کشورمان داشته است. پس از تشکیل سازمان حسابرسی که از ادغام موسسه حسابرسی سازمان صنایع ملی و سازمان برنامه و دو موسسه حسابرسی بنیاد و شاهد و شرکت سهامی حسابرسی تشکیل شد، مرکز یاد شده با عنوان مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی به کار خود ادامه داد. همان‌گونه که می‌دانیم، حسابداری شاخه‌ای از علوم انسانی است که با توجه به تغییر در قوانین و مقررات، تکنولوژی، فناوری اطلاعات، اقتصاد، روش‌های کسب و کار و نیازهای استفاده‌کنندگان از آن، دستخوش تغییر می‌شود و همواره باید کتب حسابداری و حسابرسی به موجب آخرین استانداردهای مصوب، روزآمد شده و از انتشار کتاب‌هایی که محتوای آنها منطبق با آخرین استانداردهای حسابداری و حسابرسی نیست اجتناب کرد؛ زیرا انتشار این کتاب‌ها موجب گمراهی دانشجویان و افراد حرفه‌ای که آنها را مطالعه می‌کنند، خواهد شد.

برخی از کتبی که در حال حاضر سازمان حسابرسی کماکان اقدام به تجدید چاپ آنها می‌کند، کتاب‌هایی است که ۲۵ سال پیش براساس استانداردهای حسابداری و حسابرسی آمریکا نوشته شده و توسط مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی به فارسی ترجمه شده است. به عنوان مثال، یکی از این کتاب‌ها، کتاب اصول حسابرسی جلدهای ۱ و ۲ است که ترجمه‌ای از کتاب Principles of Auditing نوشته Meigs & Meigs & Whittington است. اگرچه ترجمه کتاب یاد شده در اوایل دهه ۷۰ شایان تقدیر بوده و تحولی اساسی در حسابرسی کشورمان به وجود آورده است، اما باید توجه داشت که مطالب مندرج در این کتاب براساس استانداردهای حسابرسی ۲۵ سال پیش ایالات متحده آمریکا بوده و با استانداردهای حسابرسی کنونی کشورمان که مبتنی بر استانداردهای بین‌المللی حسابرسی است و به موجب مصوبه مجمع عمومی سازمان حسابرسی لازم‌الاجرا هستند، تفاوت‌های بسیاری دارد.

این تفاوت‌ها به حدی است که اگر فردی این کتاب را مطالعه و براساس آن اقدام به انجام حسابرسی و صدور گزارش حسابرسی کند، در برخی موارد، استانداردهای حسابرسی مصوب سازمان حسابرسی را که خود منتشرکننده این کتاب است، نقض کرده است.

متاسفانه در حال حاضر این کتاب در بسیاری از دانشگاه‌های کشور نیز تدریس می‌شود که دلیل اصلی آن، انتشار پی در پی آن توسط نهاد تدوین کننده استانداردهای حسابرسی یعنی سازمان حسابرسی است. فارغ‌التحصیلان اخیر دانشگاه‌ها که این کتاب را مطالعه کرده‌اند، در فرآیند انجام حسابرسی، مطالعه استانداردهای حسابرسی، شرکت در آزمون کارشناسی ارشد رشته حسابداری دانشگاه‌ها و آزمون‌ حسابداران رسمی، دچار تعارض و سردرگمی می‌شوند. نکته جالب توجه دیگر این است که به‌تازگی جامعه حسابداران رسمی ایران نیز کتاب یاد شده را به عنوان منبع سوالات بخش حسابرسی آزمون کارکنان حرفه‌ای حسابرسی معرفی کرده است. با این وصف، از حسابرسان ارشد، سرپرست و سرپرستان ارشد حسابرسی که برای تعیین رتبه حرفه‌ای خود باید اطلاعات حسابرسی خود را براساس استانداردهای حسابرسی ۲۵ سال پیش آمریکا که تفاوت‌های فراوانی با استانداردهای حسابرسی کنونی ایران دارد به روز کنند، چه انتظاری می‌توان داشت؟

این در حالی است که هم‌اکنون کتاب‌هایی براساس ادبیات نوین حسابرسی و مبتنی بر استانداردهای حسابرسی، آیین رفتار حرفه‌ای و قوانین و مقررات ایران تدوین و منتشر شده است که می‌تواند برای تدریس در دانشگاه‌ها، شرکت در آزمون کارشناسی ارشد، آزمون رتبه‌بندی حرفه‌ای و آزمون حسابداران رسمی و نیز توسط حسابداران رسمی مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین از مدیر عامل محترم سازمان حسابرسی انتظار می‌رود در روند تجدید چاپ کتاب‌های حسابداری و حسابرسی ترجمه شده براساس استانداردهای حسابداری و حسابرسی ۲۵ سال پیش آمریکا از جمله کتاب یاد شده در این نوشتار، بازنگری کرده و ضمن اجتناب از تجدید چاپ این کتاب‌ها، تمهیدات لازم را برای جایگزینی کتب جدید فراهم کنند. زیرا این کار، نه تنها کمکی به اعتلای دانش و حرفه حسابداری و حسابرسی نمی‌کند، بلکه مانعی برای نیل به این هدف است. از اساتید محترم حسابرسی دانشگاه‌ها نیز انتظار می‌رود از تدریس این کتب به دانشجویان خودداری و کتاب‌های جدید منطبق بر استانداردهای حسابداری و حسابرسی ایران را جایگزین این کتاب‌ها کنند. اگرچه جایگزینی یک کتاب جدید و تدریس آن، دشواری‌هایی برای آنان به دنبال خواهد داشت. یادآور می‌شود در نوشتاری با عنوان «سخنی با اساتید محترم دانشگاه‌ها» که در روزنامه وزین دنیای اقتصاد مورخ ۱۵ اسفند ۱۳۸۸ منتشر شده بود، در این مورد به تفصیل بحث کرده‌ام. از دبیرکل محترم جامعه حسابداران رسمی ایران نیز انتظار می‌رود به عنوان تنها تشکل حرفه‌ای حسابرسان، در تعیین منابع آموزشی برای آزمون‌های رتبه‌بندی حسابداران رسمی توجه بیشتری مبذول و کتاب‌هایی مبتنی بر استانداردهای حسابداری و حسابرسی ایران را به عنوان منبع معرفی و جایگزین کنند. زیرا حتی اگر کم توجهی نسبت به این مهم از سوی سازمان حسابرسی و اساتید محترم قابل انتظار باشد، به هیچ وجه از تنها نهاد حرفه‌ای حسابداران رسمی کشور قابل پذیرش نیست.

لازم است دوباره به این نکته توجه داشته باشیم که زحمات مترجمین این کتاب‌ها که در زمان خود تحولی اساسی در دانش حسابداری و حسابرسی کشور را موجب شده‌اند، همواره شایان تقدیر بوده، هست و خواهد بود.کلام آخر این که هیچگاه از تغییر نترسیم که تغییر منشا رشد و تحول و خروج از سکون است.

* مدرس دانشگاه، حسابدار رسمی وکارشناس رسمی دادگستری