معماری ریسک
صنعت بیمه ایران چه چشم‌اندازی پیشروی خود دارد؟
بیمه، صنعتی پیشرو در اقتصاد جهان و البته در بازار سرمایه است. طراحان اولیه صنعت بیمه برای ایجاد امنیت و آرامش روانی و البته افزایش میزان رفاه جامعه از یک‌سو و مدیریت ریسک از سوی دیگر، دست به خلق چنین صنعتی زده‌اند. صنعتی که به اقتصاد رونق داده و سبب می‌شود چشم‌انداز آن نیز همیشه مثبت باشد. البته بیمه مثل بسیاری از صنایع دیگر ریشه در تاریخ دارد. بازرگانان بابلی که کالاهایشان را از طریق دریا و با قایق حمل می‌کردند، قراردادهایی را امضا می‌کردند که در صورت از دست دادن کالاها در دریا، زیان آنها جبران شود. در یونان باستان، صندوق‌های مشترکی ایجاد شده بود که به اعضای آن در زمان بیماری یا از دست دادن کالا کمک می‌کرد. با گذشت زمان، در قرون وسطی اروپا، اتحادیه‌ها و صندوق‌های حمایتی مشابهی پدید آمدند که نقطه عطفی در تاریخ بیمه بودند. صنعت بیمه ایران نیز از همین قانون پیروی می‌کند اما اقتصاد ایران و چشم‌انداز صنایع مختلف آن از جمله بیمه در ایران با هیچ بخشی از جهان قابل مقایسه نیست. چرا که اگر صنعتی از جمله صنعت بیمه در دنیا، چشم‌اندازی برای پیشرفت خود در نظر بگیرد، در ایران باید موانع بسیاری را روبه‌روی خود ببیند که دیگر کشورهای دنیا شاید با آن بیگانه باشند. از جمله این موانع باید به جریان مستمر تحریم طی چهار دهه گذشته در ایران یاد کنیم. تحریمی که در طول یک دهه گذشته به مراتب سخت‌تر و حلقه آن بر گلوی اقتصاد ایران تنگ‌تر شده است.
نقش تحریم در چشم‌انداز صنعت بیمه
اما اگر تحریم جهانی علیه ایران از بین برود، بی‌تردید صنعت بیمه نیز از آن به مراتب سود خواهد برد. بعد از توافق برجام و لغو اندکی از تحریم‌ها و افزایش مناسبات اقتصادی باعث شد، پیش‌بینی‌ها از آینده صنعت ایران نیز روشن باشد. اما بازگشت دوباره رژیم تحریم این چشم‌انداز را متوقف کرد. برای فهم این مساله بد نیست نگاهی به گزارش نشریه «بیزینس اینترنشنال» داشته باشیم که بعد از توقف تحریم از سوی آمریکا در گزارشی که آن زمان (یعنی ۲۰۱۸- ۲۰۱۷) منتشر کرد، چشم‌انداز توسعه بازار بیمه ایران را مثبت ارزیابی کرده بود؛ «ورود مجدد و تدریجی به اقتصاد جهانی سبب رشد در سطح بخش‌های مالی و تولیدی تا سال ۲۰۲۰ خواهد شد (اکنون روزهای آخر سال ۲۰۲۳ است و این تحلیل به دلیل بازگشت رژیم تحریم تقریباً عملی نشد). این مساله سبب می‌شود تقاضا برای محصولات غیرزندگی گروهی و فردی افزایش یابد.
با وجود اینکه رشته‌های پایه مانند خودرو و سلامت به گسترش خود ادامه می‌دهند، انتظار می‌رود با تکامل و تنوع در بازار، رشته‌های کوچک‌تری مانند بیمه اموال، حمل‌ونقل و حوادث شخصی نیز رشد کنند. همچنین پیش‌بینی می‌شود با افزایش نرخ درآمد خانوارها و تقاضای ناشی از روند جمعیتی، بازار کوچک بیمه زندگی رشد داشته باشد. لغو تحریم‌ها علیه ایران نیز سبب خواهد شد تا طی سال‌های آینده، بیمه‌گران خارجی بیشتری وارد بازار ایران شوند. این بیمه‌گران با رقابت شدیدی از طرف بیمه‌گران داخلی در بخش‌های مختلف بازار مواجه خواهند شد. از سوی دیگر پیش‌بینی می‌شود ایران به پیشرفت در زمینه تنظیم و مقررات بیمه‌ای ادامه دهد. بیمه شخص ثالث در حال پیشروی است و در صورت ثبات آن، انتظار می‌رود شرکت‌های بیمه، در صورت بروز تصادفات جاده‌ای مرگبار، پرداخت خسارت مساوی بین مرد و زن ارائه دهند. در حالی که تعدادی از تحریم‌ها علیه ایران برداشته شده است، برخی محدودیت‌ها مربوط به صنعت بیمه همچنان پابرجاست. برخی شرکت‌های کشتیرانی که محصولات نفتی ایران را حمل می‌کنند، قادر به تامین پوشش بیمه کافی نیستند، زیرا بیمه‌گران اتکایی آمریکا از ارائه این نوع پوشش منع شده‌اند. لغو برخی تحریم‌ها، اثر مثبتی در رشد اقتصادی داخلی در ایران به همراه داشته است و پیش‌بینی می‌شود طی سال‌های آتی، رشد ثابتی در تولید ناخالص داخلی به وجود آید. این مساله، پیش‌بینی‌های مربوط به رشد سالم در بخش غیرزندگی را تایید می‌کند و انتظار می‌رود بر اساس واحد پول ایران، حق بیمه‌ها به نرخ دورقمی برسد.»
ضریب نفوذ بیمه در جامعه
بررسی و محاسبه ضریب نفوذ بیمه در هر کشوری از جهان از مهم‌ترین شاخص‌های بررسی وضعیت و چشم‌انداز صنعت بیمه است که روشن بودن چشم‌انداز صنعت بیمه در سال‌های آینده را تضمین می‌کند که ایران نیز از این مساله مستثنی نیست. نسبت حق بیمه تولیدی به تولید ناخالص ملی را ضـریب نفوذ بیمه کشور می‌نامند.
در چند دهه اخیر با حس رقابتی که میان شرکت‌های بیمه‌ای خصوصی و دولتی به وجود آمده است؛ معامله دو سر سودی برای متقاضیان صنعت بیمه ظهور یافته است: به این ترتیب که هر یک از شرکت‌های بیمه‌ای برای ارتقای سطح توانگری خود در تلاش بوده‌اند. آنها به طرح‌ها و پوشش‌های رشته بیمه‌های خود افزودند تا بتوانند مشتریان بیشتری را به سمت خود سوق دهند. رقابت شرکت‌های بیمه سبب شده است تا بیمه‌گزاران با خرید هر یک از این بیمه‌نامه‌های مختلف در شرکت‌های بیمه‌ای متفاوت بتوانند، ضمن بهره‌مندی از پوشش‌های جامع‌تر و کامل‌تر از مزایای بیشتر و جدیدتر هر یک از آن شرکت‌ها بهره‌مند شوند.
با رشد صنعت بیمه و پیشرفت‌های محسوس آن در چند دهه اخیر، می‌توان به رشد و شکوفایی اقتصاد کشور هم توجه داشت. صنعت بیمه با ارائه بیمه‌های سلامتی نظیر بیمه درمان به خودی خود سبب شده است تا شما از هزینه‌های کلان و سرسام‌آور پزشکی برای بیماران خاص خودداری کنید. شرکت‌های بیمه‌ای مختلف با توجه به پوشش‌ها و طرح‌های مختلف خود به جبران خسارت‌های شما پرداخته‌اند. شما با آرامش خاطر بیشتری می‌توانید با مسائل و مشکلات پزشکی-درمانی مختلف مواجه شوید. همچنین بدون کمترین فشار اقتصادی روی دوش خویش بتوانید از مزایای شرکت‌های بیمه‌ای مختلف در موارد خاص به خوبی بهره‌مند شوید.
بیمه در همه عرصه‌های زندگی نقش پررنگی دارد؛ از حوزه سلامت گرفته تا حمل‌ونقل و خدمات و... به عنوان مثال بیمه‌های خودرو نظیر بیمه شخص ثالث خودرو و بیمه بدنه ماشین هم به ملزومات زندگی روزمره رانندگان تبدیل شده‌اند. بنابراین با توجه به این مسائل می‌توان نقش صنعت بیمه را در رشد و بالندگی اقتصاد کشور بسیار مثمرثمر دانست. این صنعت توانسته تا حد بسیار زیادی از هزینه‌های پزشکی، پوشش‌های فوت و نقص عضو و ازکارافتادگی، هزینه‌های اموال نظیر سرقت خودرو و... بکاهد. صنعت بیمه با این خدمات درصدد است که مشکلی افزون بر مشکلات متداول زندگی سبب رنجش خاطر و فشارهای اقتصادی مردم نشود.
بیمه و ثبات اقتصادی
صنعت بیمه در جهان امروز یکی از ارکان اصلی ثبات اقتصادی و امنیت فردی جوامع به‌شمار می‌آید. این صنعت تاریخچه‌ای دیرینه دارد و با گذر زمان به دلیل پیشرفت‌های فناوری، تحولات چشمگیری داشته است. هرچند این صنعت با چالش‌هایی نظیر کندی روند امور اداری و نیاز به واسطه‌گری اشخاص ثالث همچنان دست‌به‌گریبان است. اینجاست که فناوری بلاک‌چین با وعده تحول و ارائه راهکارهای نوین وارد میدان می‌شود. به گزارش اکوایران، بیمه غیرمتمرکز بلاک‌چینی، نوعی بیمه‌نامه مبتنی بر بستر قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) است. در واقع تمامی شرایط، ضوابط و داده‌های موردنیاز به‌جای ذخیره‌سازی در پایگاه‌های داده متمرکز سنتی، در بین تاییدکننده‌های شبکه توزیع می‌شود. این قراردادها به‌صورت خودکار و بر اساس شرایط تعریف‌شده، تعهدات و پرداخت‌ها را مدیریت می‌کنند. این سازوکار، نیاز به بررسی‌های دستی و تصمیم‌گیری‌های انسانی را به حداقل می‌رساند و در نتیجه، هزینه‌های مربوط به اداره کردن و نظارت بر فرآیندهای بیمه را کاهش می‌دهد.
افزایش شفافیت
یکی از جنبه‌های تفاوت کلیدی این نوع بیمه، افزایش شفافیت است. شاید بارها افرادی را مشاهده کرده باشید که به بخشی از سوابق بیمه‌ای خود اعتراض دارند یا عده‌ای ممکن است سوابق پزشکی خود را گم‌کرده باشند یا مثلاً شخصی در مورد عدم شفافیت بیمه‌نامه آتش‌سوزی منزل خود دچار مشکل شود. با استفاده از بلاک‌چین، تمام شرایط، تراکنش‌ها و تصمیمات به‌صورت عمومی و قابل رویت بر روی شبکه ثبت می‌شود. این امر موجب تقویت اعتماد بین طرفین قرارداد بیمه خواهد شد.
بیمه غیرمتمرکز بلاک‌چینی، پتانسیل تغییر چشم‌انداز بلندمدت صنعت بیمه را دارد. این چشم‌انداز با بهره‌گیری از فناوری‌های غیرمتمرکز و باهدف ارائه خدمات شفاف‌تر، سریع‌تر و اقتصادی‌تر، دیدنی‌تر از گذشته به نظر می‌رسد. البته این تحول هنوز در مراحل ابتدایی خود به سر می‌برد و قطعاً شاهد نوآوری‌ها و پیشرفت‌های بیشتری در آینده آن خواهیم بود.
ظرفیت‌های گسترده‌تری علاوه بر استفاده از قراردادهای هوشمند در امور بیمه‌ای غیرمتمرکز دیده می‌شود. یکی از این ظرفیت‌ها، افزایش توانایی‌های تحلیلی است. با استفاده از داده‌های دقیق و به‌روز‌شده بر روی پایگاه داده بلاک‌چین، شرکت‌های بیمه می‌توانند به تحلیل‌های دقیق‌تری در مورد ریسک‌ها و الگوهای بیمه‌ای دست پیدا کنند. این امر موجب بهبود سیاستگذاری‌ها و طراحی محصولات بیمه‌ای متناسب‌تر با نیاز مشتری می‌شود.
فناوری بلاک‌چین نه‌تنها بر فرآیندهای داخلی شرکت‌های بیمه تاثیر می‌گذارد، بلکه موجب تحول تجربه مشتریان هم می‌شود. با به‌کارگیری این فناوری، مشتریان از فرآیندهای سریع‌تر و شفاف‌تر بهره‌مند می‌شوند. برای مثال، در مواقع بروز حوادث یا خسارت‌های مرسوم تحت پوشش، بیمه‌شوندگان می‌توانند به‌سرعت و بدون دردسرهای اداری، خسارت خود را دریافت کنند. این کار از نظر فنی با ادغام پایگاه‌های داده موازی از طریق یک قرارداد هوشمند انجام می‌شود. فرض کنید در یک تصادف خودرو شما آسیب می‌بیند، اوراکل‌ها داده‌های خارج از بلاک‌چین مانند اطلاعات وضعیت آب‌وهوا را به قرارداد هوشمند می‌فرستند، پایگاه داده دوربین‌های کنترل ترافیک هم سهم شما در خسارت را مشخص کرده و در نهایت خودرو شما که به تجهیزات تکنولوژی اینترنت اشیا (IoT) مجهز است به‌صورت خودکار برند خودرو، سرعت و سایر داده‌ها را به قرارداد هوشمند بیمه ارسال می‌کند. در نهایت شما هنوز پشت فرمان خودرو خود هستید و صحنه تصادف را ترک نکرده‌اید؛ اما امور بیمه‌ای شما در حال انجام است. شاید رسیدن به این نقطه و عمومی شدن این مثال‌ها که البته در حال آزمون و اجرایی شدن هستند، چند سالی زمان ببرد، اما لازم است مزایای فناوری‌های جدید مانند بلاک‌چین را از همین امروز بشناسیم. یکی از جذاب‌ترین جنبه‌های خدمات بیمه بلاک‌چینی، امکان ارائه بیمه‌های شخصی‌سازی‌شده است. با استفاده از داده‌های جمع‌آوری‌شده در بلاک‌چین، شرکت‌های بیمه می‌توانند پوشش‌های بیمه‌ای را متناسب با نیازهای ویژه هر فرد طراحی کنند. این رویکرد نه‌تنها برای مشتریان، بلکه برای شرکت‌های بیمه هم مفید است. چراکه امکان بررسی دقیق‌تر ریسک و ارائه خدمات بهتر را به آنها می‌دهد.
