نقشه جدید توسعه اصفهان
تبعات زیست‌محیطی و اجتماعی مراکز لجستیکی استان بررسی شود
دهکده اقتصادی اصفهان
معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری اصفهان از ایجاد دهکده لجستیک شرق اصفهان به‌عنوان پیشران اقتصادی استان یاد می‌کند. امیررضا نقش از تلاش یک‌ساله استانداری اصفهان برای به ثمر نشاندن این وعده پس از گذشت ۱۰سال خبر می‌دهد، دهکده‌ای که مجوز آن برای نخستین بار در کشور صادرشده و قرار است فاز نخست آن به مساحت۶۲هکتار در کنار ایستگاه راه‌آهن سیستان ایجاد شود. به گفته او موافقت اصولی نخستین دهکده لجستیک کشور در اصفهان، با پیش‌بینی سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و سیاست‌گذاری، حمایت و نظارت بخش دولتی اخذ شد. نقش پتانسیل اصفهان در حوزه حمل‌ونقل مرکز کشور برای دریافت این موافقت اصولی را مهم ارزیابی می‌کند.حجم بار استان در حوزه حمل‌ونقل زمینی ۵۴ میلیون تن و در حوزه ریلی نیز ۱۰ میلیون تن در سال است. او در پاسخ به این پرسش که انتخاب مکان این پروژه چگونه انجام‌شده، می‌گوید:«تحقیقات میدانی و مکان‌یابی در کارگروه اقتصادی و اشتغال استان و شورای توسعه و برنامه‌ریزی استان، سند آمایش ملی کشور و ستاد مراکز لجستیک کشور بررسی و مورد تایید و تصویب قرارگرفته و مقررشده بندر خشک در شرق اصفهان با مساحت ۷۲۹ هکتار جنب ایستگاه راه‌آهن سیستان و منطقه ویژه اقتصادی شرق احداث شود.»
نقش در واکنش به ابراز نگرانی مردم استان از تبدیل این پروژه به طرح‌های کلان نیمه‌تمام اصفهان، تاکید می‌کند:«بخش خصوصی موردنظر که باید این طرح را به سرانجام برساند، انتخاب و فاز مطالعاتی طرح نیز انجام‌شده و پس از تحویل زمین تا دو ماه آینده، فاز اجرایی این پروژه آغاز می‌شود.»او اصفهان را باوجود دهکده لجستیک، استانی جذاب برای تولید و سرمایه‌گذاری توصیف می‌کند.
مهدی طغیانی، نماینده مردم اصفهان در مجلس، میزان اشتغال‌زایی این طرح را مهم می‌داند و می‌گوید:«این طرح به آب زیاد نیاز ندارد. ازلحاظ زیست‌محیطی هم مشکل‌ساز نبوده و ازنظر اقلیمی یک طرح مناسب و قابل‌اجراست. برآورد ما ایجاد حداقل ۲ هزار شغل است.» به گفته طغیانی با ساخت این دهکده، بارانداز کالاها از یک منطقه محدود در ساحل دریا با رطوبت و گرمای هوا به مرکز کشور و خارج از محدوده بندرگاهی منتقل می‌شود. کالاها پس از بارگیری به‌طور مستقیم به بندر و کشتی منتقل می‌شود.برای واردات هم به‌جای اینکه کالاها با هزینه‌های گزاف در بندرها بمانند، به این دهکده منتقل و برای توزیع، بسته‌بندی و یا انبار آماده می‌شود.
اصفهان پایتخت مراکز لجستیکی
مراکز لجستیکی پیشرفته و کامل که تمام دنیا آن را می‌شناسند را دهکده لجستیکی می‌گویند. دهکده‌های لجستیکی باید انبارداری، ترخیص، ورود و پخش کالاها را انجام دهد. همچنین این دهکده‌ها باید امکانات کافی برای جابه‌جایی بار را داشته باشند و به انواع وسایل نقلیه سبک و سنگین مجهز باشند. از دیگر امکانات موجود در این مرکز می‌توان به سردخانه، امکانات لازم برای بسته‌بندی مناسب، انبار عمومی و برخی دیگر از امکانات اشاره کرد.این مراکز می‌توانند فعالیت‌های جابه‌جایی و انتقال کالا را در سطح جهانی به‌صورت صحیح و مناسب انجام دهند. این کار باعث می‌شود تا روند جابه‌جایی کالا به‌صورت بهینه انجام شود، فرایندهای متفاوت مانند ترخیص کالا سرعت پیدا کند و درنهایت کاهش هزینه‌ها را در پی داشته باشد.اقتصاددانان اعتقاددارند ایجاد این دهکده‌ها و بندر خشک در هر منطقه موجب افزایش رشد تولید ناخالص ملی آن منطقه می‌شود و بنابراین با احداث این منطقه لجستیکی می‌توان از ظرفیت استان در زمینه‌های بازرگانی و تجاری برای رشد اقتصادی اصفهان استفاده کرد. اما اصفهان فقط برای ایجاد دهکده لجستیک در‌نظر گرفته نشده و قرار است غیر از دهکده لجستیک در شرق اصفهان، پارک لجستیک کشاورزی در شهرستان نجف‌آباد و پارک لجستیک تخصصی در شهرستان مبارکه هم ایجاد شود. مطالعات تحلیل تقاضا و جانمایی مراکز لجستیک استان اصفهان در اردیبهشت‌ماه سال ٩٩ به پایان رسید و در کارگروه آمایش سرزمین استان و در کارگروه اقتصادی، اشتغال و سرمایه‌گذاری استان مصوب و سپس در نشست ١٩٩ شورای برنامه‌ریزی اصفهان به تصویب نهایی رسید. به گفته مسوولان راه و شهرسازی استان، در انتخاب این مکان‌های لجستیکی معیار‌های متعددی مانند فاصله از نواحی صنعتی و شهرک‌های صنعتی، نواحی کشاورزی، نواحی معدنی، فاصله از مراکز شهری و روستایی، فاصله از مبادی ورودی و خروجی بار از استان، انبار‌های عمومی، سیلوها، سردخانه‌ها، فاصله از فرودگاه، جاده و ریل در نظر گرفته‌شده است. برای انتخاب و جانمایی این مراکز لجستیکی هم سه مرحله طی شده است. در ابتدا محدوده‌هایی که برای احداث مراکز لجستیک مناسب هستند شناسایی و سپس ازنظر هزینه‌ای باهم مقایسه کمی شد و درنهایت مکان مناسب بر مبنای حداقل بودن مجموع هزینه‌ها انتخاب شد.
سوالات بدون پاسخ
در میان همه دلایل انتخاب مناطق مناسب برای ایجاد مراکز لجستیکی اصفهان، بررسی شرایط توسعه اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی منطقه دیده نمی‌شود. این در حالی است برای ایجاد این مراکز نمی‌توان فقط به شرایط اقتصادی و هزینه‌های آن فکر کرد. به‌عبارت‌دیگر از پیوست اجتماعی و زیست‌محیطی طرح صحبتی نشده است. برخی از مهم‌ترین معیارهایی که باعث می‌شود، منطقه‌ای برای ساخت دهکده لجستیکی مناسب باشد، عبارت‌اند از:وضعیت شهرهای اطراف منطقه، شرایط رقابتی منطقه،شرایط فیزیکی مناسب در ساختار منطقه، امکان توسعه منطقه، میزان دستمزد معمول مردم بومی، سطح مهارت مردم منطقه در خصوص کارهای لجستیکی، قیمت زمین،میزان زمین موجود، وجود زیرساخت‌ها و شرایط مناسب، وجود تکنولوژی لازم برای ساخت و راه‌اندازی دهکده لجستیکی و روش‌های حمل‌ونقل در دسترس و قابل‌استفاده!
در دهه‌های قبل اجرای پروژه‌های عمرانی و طرح‌های صنعتی بدون توجه به در نظر گرفتن عواقب جمعیتی باعث شد تا جمعیت زیادی از سایر استان‌ها به اصفهان مهاجرت کنند؛ مساله‌ای که در بعضی شهرها آسیب‌های اجتماعی مختلفی را هم به دنبال داشته است. پدیده مهاجرت و حاشیه‌نشینی اصفهان در دهه‌های قبل محصول نگاه مهندسی به پیشرفت استان بوده است. چند دهه قبل مردمی که تا دیروز در روستا یا شهر محل تولدشان زندگی می‌کردند به دنبال زندگی بهتر و رفاه بیشتر به شهرها آمدند و چون قیمت مسکن در شهر بالابود نمی‌توانستند در مرکز شهر ساکن شوند، پس به حاشیه شهر رفتند تا بتوانند برای کار به مرکز شهر بیایند. در استان اصفهان سه شهر فولادشهر، شاهین‌شهر و بهارستان بیش از سایر مناطق به مهاجرپذیری شناخته‌شده‌اند.شاهین‌شهر پس از شهرستان اصفهان (که شهر بهارستان نیز در آن قرار دارد) بیشترین تعداد مهاجر را در سال‌های ۹۰ تا ۹۵ در خود جای‌داده و ۱۸ هزار و ۳۰۰ نفر از سایر استان‌های کشور به شهرستان شاهین‌شهر و میمه مهاجرت کرده‌اند.مسکن مهر فولادشهر بزرگ‌ترین پروژه مسکن مهر کشور پس از پرند است که جمعیتی ۱۰۰ هزارنفری را به جمعیت اصفهان اضافه کرده است، جمعیتی که غالباً از سایر استان‌ها به این شهر مهاجرت می‌کنند تا شاید آینده بهتری در کنار صنایع بزرگ استان مانند کارخانه ذوب‌آهن، مجتمع فولاد مبارکه، سیمان سپاهان، صنایع زرین‌شهر و چندین کارخانه بزرگ و کوچک دیگر شهرستان لنجان داشته باشند.
شواهد نشان می‌دهد پس از گذشته چند دهه مسیر توسعه استان تغییر کرده و شرق اصفهان در ناحیه سگزی، نجف‌آباد و مبارکه جایگزین مسیرهای قبلی شده است. باید پرسید در امکان‌سنجی ایجاد مراکز لجستیک در استان، پتانسیل‌ها، زیرساخت‌های لازم برای توسعه فیزیکی، اجتماعی و ایجاد شهرک‌های جدید هم در نظر گرفته‌شده است؟اصفهانی که همه استانداران آن‌یک صدا اعلام کرده‌اند حتی توان پذیرش یک نفر مهاجر اضافه‌تر را ندارد چگونه باید پاسخگوی مهاجران جدیدی باشد که به امید شغل روانه سگزی، مبارکه و نجف‌آباد می‌شوند؟
طغیانی، نماینده مردم اصفهان در مجلس میزان شغل ایجادشده در دهکده شرق اصفهان را ۲هزار نفر برآورد و تاکید کرد این طرح مشکلات آب و زیست‌محیطی ندارد! دو هزار نفر با احتساب خانواده و همراهان، جمعیت حدود۱۰هزارنفری را تشکیل می‌دهند که این جمعیت به مسکن نیاز دارد. آیا منطقه شرق اصفهان با وضعیت فرونشستی که همگان از آن آگاهی دارند، توان تامین آب و مسکن این افراد را دارد؟ آیا محیط‌زیست آن منطقه کشش پوشش این حجم از حمل‌ونقل و جمعیت را دارد؟
بدون شک با ایجاد این مراکز لجستیکی، اقتصاد استان در کوتاه‌مدت نفس می‌کشد ولی امید است همانند ایجاد صنایع بزرگ و مادر در اصفهان، پس از گذشت چند سال سود آن روانه پایتخت و استان‌های هم‌جوار نشده و عواقب انسانی و زیست‌محیطی آن برای مردم نصف جهان به یادگار نماند.
