وضعیت فلاکت‎بار ساخت‎وسازها
دنیای اقتصاد، رها- ساخت‎وسازهای غیرمجاز را شاید بتوان بیماری مزمنی دانست که این روزها بیشتر نقاط دومین کلان‎شهر ایران را فراگرفته و چون وصله‎هایی ناجور بر تن این شهر نشسته است. مدیریت شهری در دوره‎های مختلف برای مقابله با این ساخت‎وسازهای افسار گسیخته اقدامات مختلفی انجام داده اما این اقدامات چندان مثمر ثمر نبوده است و حالا سیمای شهر مشهد به پارچه چهل تکه‎ای می‎ماند که هر قسمت از آن رنگی به خود گرفته است.
نبود رویه واحدی در ساخت‎وسازهای مشهد بهانه‎ای شد برای همایشی بین بخشی با عنوان «ساخت‎وسازهای غیرمجاز شهری؛ چالش‎ها و راهکارها» که با مشارکت استانداری خراسان رضوی، اداره کل دادگستری استان و شهرداری مشهد در تالار نور این شهر برگزار شد.
رئیس کل دادگستری خراسان رضوی در این همایش از وضعیت فلاکت‎بار ساخت‎وسازها سخن گفت و به تبعات منفی این قبیل ساخت‎وسازها به ویژه در حاشیه شهر مشهد اشاره کرد.
حجت‎الاسلام‌والمسلمین علی مظفری وضعیت ساخت‎وسازها را علاوه بر حاشیه مشهد، در خود شهر نیز اسف‎بار و غیرقابل تحمل دانست و اظهار کرد: یکی از چالش‎ها در این زمینه، خود کمیسیون ماده ۱۰۰ است که اهرم قانونی برای مدیریت شهری محسوب می‎شود و این کمیسیون می‎تواند در تغییر چهره شهر بسیار مؤثر باشد. وی با اعتقاد بر اینکه درصد اندکی از تخلفات در ساخت‎وسازهای غیرمجاز برای تأمین سرپناه است، خاطرنشان کرد: امروزه عمده تخلفات در ساخت‎وساز مربوط به افرادی است که به دنبال برج‎سازی هستند.
رئیس کل دادگستری استان با تأکید بر اینکه قانون کمیسیون ماده 100 باید اصلاح شود، از نمایندگان استانداری، دادگستری و شورای شهر(اعضای کمیسیون ماده 100) خواست در صدور آراء این کمیسیون خواسته‎‏های شخصی و ارتباطات فامیلی، دوستی و ... را کنار بگذارند و رضای خدا، مصلحت شهر و عامه را در نظر بگیرند؛ اعضای کمیسیون ماده 100 نسبت به اجرای درست قانون بیشتر دقت کنند.
مظفری شهرفروشی توسط شهرداری‎ها برای انجام وظایف خود و اداره شهر را «خدمت به مردم از طریق ظلم به آنان» دانست و عنوان کرد: تعدد مراحل رسیدگی از دیگر چالش‎های کمیسیون ماده ۱۰۰ است؛ در برخی استان‎ها از جمله خراسان به غلط کمیسیون ماده ۱۰۰ به دو درجه بدوی و تجدیدنظر تبدیل شده که این امر خلاف قانون است زیرا این کمیسیون‏ها باید هم‎ عرض باشند.

تبعیض ناروا در آراء کمیسیون ماده ۱۰۰
رئیس هیأت تخصصی عمران، شهرسازی و اسناد دیوان عدالت اداری کشور نیز در بخشی از این همایش نبود مدیریت واحد شهری را یکی از چالش‎های این حوزه برشمرد و تصریح کرد: اکنون مدیریت شهری ما دچار بحران است.
حجت‎الاسلام‌والمسلمین جواد جباری بحث درآمدهای پایدار شهرداری را از دیگر مشکلات مدیریت شهری دانست و افزود: در حال حاضر شهر را به شهرداری و شورای شهر سپرده‎اند، اما بدون درآمد و شهروندان هم تمام امکانات را از شهرداری می‎خواهند. وی با بیان اینکه از سال ۷۰ به بعد بحث تراکم‎فروشی توسط شهرداری‎ها مطرح شد، اظهار کرد: این امر به دلیل نبود درآمد پایدار است و باید تأکید بیشتری بر این حوزه داشته باشیم و شهروندان بخشی از این درآمد را تأمین کنند.
رئیس هیأت تخصصی عمران، شهرسازی و اسناد دیوان عدالت اداری با اشاره به اشکالات ماده 100، خاطرنشان کرد: چند بار اصلاح این قوانین مطرح شد اما این امر بنا به عللی مسکوت ماند. وی با بیان اینکه گاهی برخی افراد از نقطه ضعف شهرداری برای درآمدزایی سوءاستفاده می‎کنند، افزود: اگر سیاست‎گذاری ما منفعت اشخاص باشد که اکنون وجود دارد و منافع مادی شهرداری و کسب درآمد برای آن، غیر از این چیزی حاصل نمی‎شود؛ باید جلوی انسان‌های سودجو و افراد حرفه‌ای را که از ضعف‌های کنونی قانون شهرداری‌ها سوءاستفاده می‌کنند، با تدوین قوانین جامع و درست گرفت.
جباری با اشاره به اینکه یکی از مسائلی که در دیوان عدالت اداری مطرح می‎شود، تبعیض‎های ناروا در آراء کمیسیون ماده ۱۰۰ است، عنوان کرد: خود ما هم این قضیه را دیده و شنیده‎ایم و این یکی از اشکالات این کمیسیون است که باید برطرف شود زیرا بر اساس قانون نیز تبعیض ناروا ممنوع است.
رئیس هیأت تخصصی عمران، شهرسازی و اسناد دیوان عدالت اداری عدم شفافیت کمیسیون ماده 100 را از دیگر اشکالات این کمیسیون برشمرد و تصریح کرد: این عدم شفافیت زمینه سوءاستفاده را فراهم می‎کند. وی به احکام قلع صادر شده در استان‎ها اشاره کرد و گفت: این آراء قلع صادر شده اما اکنون مدیریت شهری نمی‎تواند این احکام را اجرا کند؛ چه راهکاری برای این مسأله وجود دارد؟ این‎ها نشان‎دهنده تعارض در عملکرد ماست؛ در عملکرد ما باید سیاست‎گذاری اصولی
وجود داشته باشد.

عدم اجرای سیاست‎های آمایشی
شهردار مشهد نیز در این همایش با بیان اینکه اجرا نشدن سیاست‎های آمایشی در کشور ما یکی از چالش‎های جدی فراروی ساخت‎وسازهای غیرمجاز است، اظهار کرد: این امر سبب هجوم مردم از روستاها و شهرهای کوچک به کلان‎شهرها شده است.
سید صولت مرتضوی یکی از چالش‎های مهاجرت به کلان‎شهرها را بر هم خوردن سیما و منظر شهری دانست و خاطرنشان کرد: این سیل جمعیت سبب ساخت‏وسازهای لجام گسیخته شده و همین امر سیما و منظر شهری را بر هم زده است. وی نبود معابر مناسب به ویژه در حاشیه شهر و بروز مشکلات زیست محیطی را از دیگر تبعات ساخت‎وسازهای غیرمجاز عنوان و تصریح کرد: این مسائل پدیده حاشیه‎نشینی را به دنبال خواهد داشت و در نهایت باعث بروز مشکلات فرهنگی، بافت‏های اجتماعی غیرمتجانس، فاصله‎های شدید طبقاتی و ... می‎‏شود.
شهردار مشهد با اعتقاد بر اینکه از اجرای قانون اساسی تخلف کرده‎‏ایم، گفت: در موضوع مسکن به تعبیر من حلال خدا را تعطیل کرده‎ایم و مردم ناگزیرند به قانون‎گریزی پناه بیاورند. وی با اشاره به اینکه در اصل 31 قانون اساسی به اولویت تأمین مسکن برای روستاییان، کارگران و محرومان توجه شده است، افزود: اما سال‎های سال به این اصل توجه نشد.
مرتضوی با اشاره به اینکه هر دولتی به فراخور امکانات خود اقداماتی برای تأمین مسکن انجام داده است، اظهار کرد: در دولت قبل «مسکن مهر» شروع شد که اقدام پسندیده‎ای بود؛ اگر بتوانیم مسکن مردم را با هر عنوانی از قبیل مسکن مهر، اجتماعی و ... تأمین کنیم، بسیاری از ساخت‎وسازهای غیرمجاز از چهره شهر رخت بر می‎بندد؛ هر زمان که دولت‌ها عزم خود را جزم کرده‌اند تا وضعیت مسکن را درست کنند، آنچنان پیچ و خم اداری تشدید پیدا می‌کند که متقاضیان قادر به گرفتن تسهیلات نمی‌شوند و مردم محروم و مظلوم در بیراهه‌های دلال‌بازی قرار می‌گیرند.
شهردار مشهد عدم ممیزی املاک را از دیگر چالش‎های موجود در زمینه ساخت‎وسازهای غیرمجاز برشمرد و خاطرنشان کرد: در برخی موارد دنبال فروع هستیم و با علت برخورد نمی‏کنیم؛ واقعا پشت زمین‎خواری‏ها چه کسانی هستند؟ حدود 10 سال قبل به شدت با زمین‏خواری مواجه بودیم و زمانی که می‏خواستیم برخورد کنیم، از اطراف و اکناف ممانعت می‏شد. وی با تأکید بر اینکه سیستم ثبت اسناد ما به شدت ایراد دارد، عنوان کرد: این مباحث باید اصلاح شود و باید به قانون اساسی عمل کنیم و تمام دستگاه‎ها وظایف خود را بدانند.
مرتضوی ابراز امیدواری کرد: این همایش به اصلاح قانون و بازدارندگی آن، طرح پیشنهادهای مناسب برای ساخت‏وساز ارزان و مناسب مسکن، مدیریت واحد شهری و ... منجر شود.
شایان ذکر است در حاشیه این همایش کارگروه‎های تخصصی با عنوان «فرآیند تشکیل پرونده و رسیدگی به تخلفات ساختمانی»، «آسیب‎شناسی قانون ماده 100 و مباحث مربوط به دیوان عدالت اداری» و «پیشگیری از تخلفات ساختمانی» برگزار شد.

نمی‌توان منکر وجود فساد
در مرحله اجرایی طرح‌ها شد
به گزارش ایسنا، دادستان عمومی و انقلاب مشهد نیز در اختتامیه همایش با بیان اینکه مفاسدی که در مرحله اجرایی قوانین ساخت‎وساز شاهد آن هستیم، غیرقابل انکار است، گفت: در واقع در مرحله اجرایی کردن طرح‌ها فسادی وجود دارد که نمی‌توانیم منکر آن شویم و متأسفانه آن‌ها را رفع هم نکرده‌ایم؛ در بسیاری مواقع ارفاق‌هایی در حیطه جرائم ساخت‎وساز غیرمجاز صورت می‌گیرد و منطقی هم نیستند و بازهم برای رفع، حل و اصلاح این موارد کوتاهی کرده‌ایم.
غلامعلی صادقی با طرح این سؤال که چرا باید ۳۵ تا ۴۰ هزار پرونده چند سال روی میز بمانند، افزود: در بخش مقابله و پیشگیری از تخلفات ساخت‎وساز، زمین‌خواری، کوه‌خواری و ... باید ساماندهی جدیدی داشته باشیم؛ کسانی که به دنبال انجام این امور خلاف به عنوان کسب شغل هستند، سازمان یافته‌اند و فکرهایشان نیز از دید خودشان پیشرفته است.
دادستان عمومی و انقلاب مشهد با انتقاد از اینکه در بخش‌های مختلف اجرا، قضا و ... همچنین در شهرها و استان‌ها هرکدام به شکل خاصی عمل می‌کنیم، عنوان کرد: در واقع متخلفان و مجرمان از ما جلوترند و سازماندهی، یک‎دستی و رفاقتشان از ما بهتر است.
صادقی در ادامه به پیشنهاد طرح جدیدی پرداخت و خاطرنشان کرد: ما می‌توانیم با موافقت رئیس کل دادگستری استان و تأمین نیرو و امکانات، تخلفات ساختمانی، زمین‌خواری و دیگر جرائمی که مربوط به حوزه زمین و مسکن است را در یک ناحیه و مجتمع قضایی جمع‌آوری و رسیدگی کنیم تا شاید بتوانیم تا حدودی جلوی این پیشروی‌ها و تخلفات را بگیریم.
دادستان عمومی و انقلاب مشهد اضافه کرد: همچنین می‌توان با ایجاد شعبی در شهرستان‌های استان تخلفات مربوط به آن شهرستان‌ها را به صورت اختصاصی مورد رسیدگی قرار داد و در مقابل به جرائم، تخلفات، بی‌نظمی و غیر مستحکم کردن شهر خاتمه داد و بهتر از گذشته عمل کرد.
رئیس کل دادگستری خراسان رضوی نیز در ادامه نظر خود را نسبت به این طرح عنوان کرد و گفت: اصل کار خوب است اما به شرط آنکه همه شهرداری‌ها فکر نکنند که این کار تنها مختص ماست که اگر این رویکرد باشد یقینا با شکست روبه‌رو می‌شود؛ باید هر سازمان و اداره‌ای و مخصوصا شهرداری کار خودش را انجام دهد.
مظفری ادامه داد: در متن قانون ماده 100 آمده است که این جرائم باید به دست خود شهرداری و بدون دخالت نیروی انتظامی پیگیری شوند.

در حاشیه
- قرار بود استاندار خراسان رضوی یکی از سخنرانان آیین افتتاحیه این همایش باشد، اما از حضور وی خبری نشد و رئیس کل دادگستری در خصوص این امر گفت: استاندار در سفر تاجیکستان هستند.
- جباری در بخشی از سخنان خود گفت: به من اعلام شد برای سخنرانی 40 دقیقه زمان دارم اما به دلیل اینکه برنامه دیرتر شروع شده، می‏گویند وقت تمام است؛ فکر می‏کنم حدود 10 یا 12 دقیقه صحبت کرده‏ام.
- بنابر اعلام قبلی قرار بود این همایش ساعت هشت صبح کار خود را آغاز کند، اما با تأخیر حدودا
30 دقیقه‎ای آغاز شد.