قطر قربانی سودای سعودی

کامران کرمی
عضو گروه دیپلماسی

دو هفته پس از سفر ترامپ به عربستان و شکل‌دهی به ناتوی عربی، تنش و قطع روابط دولت‌های عربی با امیرنشین قطر بر سر آن‌چه حمایت از ایران و تروریسم در منطقه عنوان می‌شود، زمینه فعال شدن اختلافات درون عربی را فراهم کرده است. این اقدام که ریشه در اختلافات دوجانبه، داخلی و منطقه‌ای ریاض با دوحه دارد، پیشتر نیز در سال 2014 منجر به تنش و قطع روابط شده بود و مجددا این گسل در فضای جدید فعال‌تر شده است. اگرچه در تبیین دقیق این موضوع باید به عوامل چندگانه از جمله اختلافات مرزی و سرزمینی دوحه-ریاض، رویکرد عملگرایانه-معامله‌گرایانه قطر در سطح منطقه، تمایل آن به گفت‌وگوی عربی-ایرانی و تغییر رویکرد ترامپ نسبت به قطر اشاره کرد، اما آنچه نقش اصلی و تعیین‌کننده در فعال کردن این بحران ایفا می‌کند، الگوی رفتار تهاجمی عربستان و فرآیند قدرت‌یابی ریاض برای بسط نفوذ خود در راهبرد خاورمیانه‌ای آمریکا است.

مقامات سعودی با همگرا کردن خطوط دیپلماسی و راهبرد نظامی-امنیتی خود با واشنگتن و پرداخت میلیاردها دلار برای خرید تسلیحات پیشرفته و همچنین سرمایه‌گذاری‌های نفتی-تجاری از مجرای لابی‌های گسترده و چندجانبه، موفق شده‌اند تا با عبور از سوءتفاهمات دوران اوباما، زمینه را برای بازیابی روابط فراهم کنند. این نقش در حال گسترش نیازمند یارگیری از بازیگران تابع و فشار بر کنشگران رقیب است که در یک سال اخیر ایران و اینک قطر در سیبل اتهامات قرار گرفته‌اند؛ بنابراین این اختلافات اگرچه می‌تواند از قدرت و ظرفیت ائتلاف عربی به رهبری ریاض بکاهد، اما تا زمانی که نقش عربستان در نظام منطقه‌ای تثبیت نشود، همچنان گسل‌های این بحران فعال خواهد بود.