بررسی اثرات اقتصادی و اجتماعی ریزگردها در جنوب
روزهای عجیب خوزستانی‌ها
مجتبی گهستونی
فعال محیط زیست و روزنامه‌نگار محلی خوزستان
طی چند خط آتی، توصیف کوتاهی را می‌خوانید از وضعیت مردم یک استان. همه‌چیز عادی به نظر می‌رسید اما ناگهان برق رفت. خب خیلی وقت‌ها هم برق می‌رود. اما وقتی صبح از خواب برمی‌خیزی و می‌بینی شنبه اولین روز هفته تعطیل اعلام شده است، تعجب می‌کنی. اخبار را که دنبال می‌کنی متوجه می‌شوی کل مدارس، ادارات و بانک‌ها در خوزستان تعطیل شده است؛ آب و برق قطع شده؛ تولید نفت هم کاهش پیدا کرده؛ پروازها هم یا کنسل یا با تاخیر در ورود و خروج مواجه شده‌اند.
مجتبی گهستونی
فعال محیط زیست و روزنامه‌نگار محلی خوزستان
طی چند خط آتی، توصیف کوتاهی را می‌خوانید از وضعیت مردم یک استان. همه‌چیز عادی به نظر می‌رسید اما ناگهان برق رفت. خب خیلی وقت‌ها هم برق می‌رود. اما وقتی صبح از خواب برمی‌خیزی و می‌بینی شنبه اولین روز هفته تعطیل اعلام شده است، تعجب می‌کنی. اخبار را که دنبال می‌کنی متوجه می‌شوی کل مدارس، ادارات و بانک‌ها در خوزستان تعطیل شده است؛ آب و برق قطع شده؛ تولید نفت هم کاهش پیدا کرده؛ پروازها هم یا کنسل یا با تاخیر در ورود و خروج مواجه شده‌اند. در چنین وضعیتی بازار شایعات داغ است و حرف‌ها دهان به دهان می‌چرخد. اطلاعیه پشت اطلاعیه صادر می‌شود؛ از فرمانداری و استانداری تا مدیریت بحران، آموزش و پرورش و توزیع برق، فرودگاه و هواشناسی، شرکت نفت و محیط زیست. سرانجام اعلام شد از ساعت سه صبح روز شنبه ۲۳ بهمن، برق در شهرستان‌های اهواز، ماهشهر، هندیجان، آبادان، خرمشهر، باوی، کارون، حمیدیه، سوسنگرد، هویزه و شادگان قطع شده است. البته در برخی شهرها هم که اسم‌شان نیامده، نوسان برق وجود داشت. بر اثر این اتفاق پنج نیروگاه در خوزستان از مدار خارج شد و به‌صورت اضطراری وزیر نیرو به همراه معاونان و برخی مدیران ارشد وزارتخانه وارد خوزستان شدند. فقط در اهواز ۳۳۰ خط تغذیه‌کننده برق (بریکر) وجود دارد که از مدار افتادن آنها باعث شد برق ۱۹۰ نقطه دچار اختلال شود و در نهایت این اختلالات به قطعی برق مناطقی از اهواز منجر شد.
حال بد یک شریان اقتصادی
به باور نخبگان و کارشناسان اقتصادی، هر وقت حال خوزستان خوب نباشد حال ایران هم خوب نیست. آنها تاکید می‌کنند وقتی شریان‌های حیاتی و اقتصادی در خوزستان فلج شود، تاثیر آن دامن کل کشور را می‌گیرد.
از کار افتادن نیروگاه‌های حیاتی در خوزستان در روز شنبه که از آن به‌عنوان «شنبه عجیب» نام برده می‌شود و منجر به قطعی آب و برق شد، کاهش ۷۶۸ هزار بشکه‌ای تولید نفت را به همراه داشت و این تنها بخشی از آسیب‌های اقتصادی وارد شده به خوزستان است در هفته‌ای که گذشت.در این خصوص، مدیرعامل شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب با اعلام اینکه تلاش کردیم با کاهش تولید در بخش مستقل مانع کاهش تولید ۳۰۰ هزار بشکه‌ای نفت در میادین مشترک غرب کارون شویم، خسارت ناشی از کاهش ۷۶۸ هزار بشکه‌ای تولید نفت را گسترده عنوان کرد و گفت: «با اینکه قطع برق روی تولید نفت اثر منفی گذاشت اما چون میادین مشترک غرب کارون نیروگاه مستقل داشت، تولید نفت از این بخش کم نشد.»در همین حال، بر اثر همزمانی رطوبت ۱۰۰ درصدی و وجود گرد و غبار انباشته‌شده بر تاسیسات برقی که منجر به قطعی گسترده برق در نیمی‌از خوزستان شده بود برق مورد نیاز کارخانه های فرآورشی یک، ۲ و ۴ و ۵ از مدار خارج شد که البته پس از رفع ایراد به مدار بازگشت.
نفت کمیته ویژه تشکیل داد
در همین خصوص نماینده اندیمشک در مجلس شورای اسلامی که ریاست کمیسیون انرژی را بر عهده دارد از تشکیل کمیته ویژه برای بررسی علل قطع برق و کاهش تولید نفت در خوزستان خبر داد. فریدون حسنوند در گفت‌وگو با رسانه‌ها، با اشاره به قطع آب و برق در استان خوزستان گفت: «کمیسیون انرژی مجلس به کمیته نیرو ماموریت داد تا با همکاری وزارت نیرو، وزارت نفت و دستگاه‌های امنیتی و هماهنگی مرکز پژوهش‌ها علل و عوامل قطع آب و برق در خوزستان را بررسی کنند.»این نماینده مجلس با اشاره به اینکه شاید ریزگرد عامل اصلی اتفاقات باشد، اما قطع آب، برق، گاز و استحصال نفت باید بررسی شود، اظهار کرد: «قرار شد پیشنهادات و راهکارها در این زمینه به کمیسیون اعلام شود تا پس از جمع‌بندی، گزارش کمیسیون برای سران سه قوه ارسال شود. همچنین این گزارش برای قرائت درصحن علنی مجلس به هیات رئیسه نیز ارجاع داده خواهد شد.» حسنوند با ابراز امیدواری از اینکه بیانیه مجمع نمایندگان استان باید باعث هوشیاری مسوولان شود، گفت: «مسوولان باید نسبت به رفع دغدغه مردم خوزستان و همچنین بوشهر، هرمزگان، سیستان بلوچستان، ایلام، کرمانشاه و لرستان که مشکلات مشابهی دارند، اقدامات عاجل انجام دهند.» وی افزود: «طی روزهای گذشته و آینده بر اساس برنامه‌ریزی به عمل‌آمده، مسوولان ذی‌ربط در این خصوص درکمیسیون حضور می‌یابند و یک برنامه و جدول زمان‌بندی برای تامین نیازها در کوتاه‌مدت و بلندمدت مشخص می‌شود و براین اساس دستگاه‌ها ملزم و مکلف به رعایت خواهند شد.»
منافع ملی خوزستان در خطر است
همچنین نماینده مردم بندر ماهشهر، امیدیه، هندیجان و بندر امام (ره) در مجلس دهم با اعلام اینکه قطعی آب، برق و گاز خوزستان تبعات زیادی را برای مردم و صنایع استان خوزستان به همراه داشته، گفت: «در نتیجه این قطعی برق و آب و گاز در خوزستان، منافع ملی در بحث درآمدها از محل صنعت مختل شد. لذا به‌صورت جدی می‌طلبد با اتخاذ تدابیر هوشمندانه دیگر شاهد چنین بحرانی در کشور نباشیم.»علی گلمرادی در گفت‌وگو با رسانه‌ها افزود: «انتظار می‌رود با بهره‌گیری از نظر سایر نمایندگان در صحن علنی مجلس بتوان راهبرد و راهکارهایی تعریف کنیم که قابلیت اجرایی داشته و دولت توان عملیاتی کردن آنها را داشته باشد تا دیگر شاهد قطعی آب، برق و گاز در خوزستان نباشیم.»
یک مساله امنیتی
یک نماینده اهواز در مجلس شورای اسلامی با اشاره به تبعات جانی و ضربات اقتصادی قطعی آب و برق برای مردم خوزستان گفت: «در فاصله دو هفته، بار دومی است که شاهد این مسائل هستیم و بحث برق نیز مثل نیاز بدن به تنفس است.»همایون یوسفی خاطرنشان کرد: «وضعیت اخیر باعث قطعی برق، آب و سیستم مخابراتی و حبس مردم در خانه‌هایشان شد و مدارس و تمامی ادارات دولتی را به تعطیلی کشاند که همه این تعطیلی‌ها یقینا ضرر اقتصادی بسیار زیادی برای مردم استان به دنبال خواهد داشت.»
وی علاوه بر این، علت اصلی مشکلات زیست محیطی خوزستان را انتقال آب از سرشاخه‌ها و خشک شدن تالاب‌ها و رودخانه‌ها عنوان و تصریح کرد: «دلیل عمده‌ای که امروز شاهد قطع برق در خوزستان هستیم بحث گرد و غبار است و علت اصلی آن نیز بحث انتقال آب است. اکنون مردم خوزستان در دو حوزه آب و برق مطالبه شدیدی دارند.» به گفته این نماینده مجلس، برای قطع برق طی این روزها سه دلیل مشخص افزایش رطوبت، گرد و خاک و ولتاژ بالا وجود داشته است.یوسفی تاکید کرد: «از آنجا که بحث برق یک مساله امنیتی برای مردم است، باید پیگیر حل این مشکلات شویم تا دیگر شاهد مسائل این‌چنینی نباشیم و قطعا به‌صورت جدی از طریق قانونی پیگیر حل این مشکلات خواهیم شد.»
زیان ملی و غیر قابل جبران
در همین حال، یک صنعتگر خوزستانی با اشاره به زیان ملی ناشی از قطعی انرژی صنایع که قابل جبران نیست، به خبرنگار ما می‌گوید: «با وجود قطعی آب و برق و گاز صنایع، هنوز برآورد روشنی از میزان تاثیر این امر بر کاهش تولید و زیان صنایع صورت نگرفته و به دلیل زنجیره‌وار بودن آن، به این زودی نمی‌توان میزان خسارت ناشی از قطعی سوخت در این بخش از صنعت را مشخص کرد.»هوشنگ رحیم‌خانی ادامه می‌دهد: «گرچه آمار و ارقامی در این زمینه اعلام می‌شود اما این ارقام چندان قابل اعتماد نیست. با توجه به آثار این امر بر کاهش تولید که نتیجه نهایی آن در کاهش تولید ناخالص داخلی مشخص خواهد شد، موضوعات مطرح‌شده در زمینه جبران خسارات ناشی از قطعی سوخت در بخش صنعت چندان مؤثر نبوده و امکان جبران این زیان وجود ندارد.»
با این حال وعده‌های مطرح شده برای ارائه راهکارهای جلوگیری و تامین این زیان‌های ملی موضوع تازه‌ای نیست که بتوان به استناد آن رفع مشکلات موجود را انتظار داشت؛ چرا که میزان خسارات ملی ناشی از قطعی سوخت صنایع بسیار بیشتر از آن چیزی است که بتوان با تامین مالی دولت آن را جبران کرد. در همین خصوص آمارهای متفاوتی از میزان این خسارات در بخش صنعت عنوان می‌شود که چندان دقیق و قابل اتکا نیست.اما علی کایدانی از دیگر صنعتگران خوزستانی، مهم‌ترین خسارت ناشی از قطعی سوخت در بخش صنعت را کاهش میزان تولید عنوان می‌کند و معتقد است در نتیجه کاهش تولید، خسارت ملی به‌وجود می‌آید که آثار آن در همه بخش‌های اقتصاد کشور نمایان خواهد شد.وی تاکید می‌کند: «قطعی گاز و برق بخش صنعت، خسارات مستقیم و غیرمستقیمی را در این بخش به‌دنبال داشته که بخش عمده آن قابل برآورد یا جبران نیست.»
واکنش مردم در فضای مجازی
اما این مساله منجر به واکنش‌هایی در گروه‌های محیط زیستی فضای مجازی نیز شد. یک شهروند خوزستانی شاغل در وزارت نیرو با اشاره به شدت رطوبت و ایجاد قطعی برق در خوزستان می‌گوید: «با توجه به توپوگرافی شهر اهواز مشکل بعدی پس از حل قطعی برق و آب، در حوزه فاضلاب خواهد بود. فاضلاب اهواز به‌صورت صقلی دفع نمی‌شود و باید برای این کار از نیروی برق استفاده کنند. چنانچه بی‌برقی زمان‌بر شود، باید با اطلاع‌رسانی و پیشگیری، مانع ورود فاضلاب به معابر شد.»یک کارشناس دیگر ساکن اهواز هم با اشاره به اتفاق مشابه سال قبل یادآور می‌شود: «سال گذشته این اتفاق در حد محدودی در تابستان و موقع شرجی شدید و بروز پدیده ریزگرد به‌صورت همزمان، اتفاق افتاد. اما چون برنامه‌ریزی برای پیش‌بینی و درس گرفتن از رویدادها نداریم، امسال این وضعیت در شکل حادتری بروز کرد. گویا در خوزستان مدیریت بحران در سیستم اداری بی‌‌مفهوم است تا بتوان با کمک آن، مشکل پیش آمده را با درس گرفتن از اتفاقات قبل مدیریت کرد.»
یکی از کاربران شبکه‌های مجازی هم با اشاره به اینکه مشکل استان خوزستان داخلی است، خاطرنشان می‌کند: «دولت با ۳۰ استان مواجه است که همه مطالبه دارند، لابی‌گری می‌کنند و سهم‌خواهی دارند، این درحالی است که در این رقابت خوزستان آخر صف است. جریانات داخلی استان همگرایی ندارند بلکه کل انرژی خود را صرف حذف همدیگر می‌کنند. از این رو، توانی برای مطالبه‌گری نمانده است. وقتی از درون انسجام نباشد خوزستان در ردیف آخر خواهد بود.»کاربر دیگری با نگرانی از مشکل پیش آمده که گریبانگیر مردم شهرهای مختلف خوزستان شده، می‌نویسد: «بی‌توجهی به خوزستان از قدیم وجود داشته است. نمایندگان خوزستان نیز آنطور که باید قاطع نیستند. چون مردم خوزستان مردم صبوری هستند، مسوولین نسبت به خواسته‌های آنها بی‌توجهی می‌کنند.»
یک شهروند اهوازی هم که در خانه از مادر بیمار خود مراقبت می‌کند و دارای سه فرزند است از کلافگی خود و همسرش برای تامین آب مورد نیاز مصرفی‌شان در مدت قطعی آب گلایه می‌کند و می‌گوید: «همسرم گفت صبح که رفتی سرکار و بچه‌ها خواب بودند تمام امور نظافتی خانه و فرزندان و مادر بیمار را برای شنبه صبح می‌گذارم. صبح که بیدار شدم، دیدم نه آب هست و نه برق. به گوشی‌ام که نگاه کردم، متوجه پیامکی شدم که شنبه را تعطیل اعلام کرده بود. اینطور بود که ما ماندیم و کلی کار!» یک اهوازی نیز از وصل شدن آب برای دقایقی در روز شنبه صبح که با بی‌برقی و بی‌آبی همراه بود حرف می‌زند و اشاره می‌کند: «در آن چند دقیقه‌ای که آب وصل شد بشکه آب را پر کردم. وقتی تصمیم گرفتم با پارچ محیط پیرامونم را بشورم، متوجه شدم آب بشکه سرخ است. مثل شربت «اکسپکتورانت» بود. نگران شدم.»حالا خوزستان همچنان در وضعیت بحرانی به‌سر می‌برد. هیچ‌کس نمی‌داند آیا اقداماتی که مسوولان از آن می گویند عملی می‌شود یا نه و اگر عملی می‌شود سرانجام چه زمانی خوزستان را برای همیشه از بحران خارج خواهد کرد؟
ارسال نظر