جایگاه صنایع دستی و سوغات در بازار دیجیتال
رپرتاژ آگهی: در این مقاله سعی داریم با نگاه «مسئولان باید حمایت کنند» همپیاله نشویم و به این سوال بپردازیم که «چرا سوغات و صنایع دستی می‌تواند برای سرمایه‌گذاران، شتاب‌دهندگان و کارآفرینان بازار دیجیتال جذاب باشد؟» پیش از پاسخ به این سوال (اگر پاسخ روشنی برای آن وجود داشته باشد) باید ادعای مطرح‌شده را ثابت کنیم.
در ادامه به جایگاه صنعت سوغات و صنایع دستی در بازار دیجیتال می‌پردازیم، فرصت‌ها و چالش‌های این بازار را برمی‌شریم، لازمه‌های بازاریابی دیجیتال و استانداردهای حداقلی برای فعالان حوزه‌ی سوغات و صنایع دستی را بررسی می‌کنیم و از امید به آینده و گروه‌های نوپا می‌گوییم.
از بازار آنلاین دیجیتال سوغات چه می‌دانیم؟
داده‌های اقتصادی برای تحلیل و کنجکاوی بیشتر در بازارهای دیجیتال کاملا الزامی می‌نماید. میزان فروش محصولات سوغاتی و صنایع دستی در هر سال و بازه‌های زمانی متفاوت چقدر است؟ سهم بازار دیجیتال در این بین کجاست؟ نیروهای انسانی مرتبط به این کسب‌وکارها به چه نسبتی در قسمت‌های مختلف این بازار حضور دارند؟ زنجیره‌ی ارزش و خدمت چگونه است؟ رضایت مشتریان از این بازارها چه اندازه است؟ ارقام مورد نیازی که هر خط آن بر بهینگی تصمیم‌سازان این بازار می‌افزاید و از ابهام کارآفرینان و سرمایه‌گذاران بکاهد.
سازمان‌های دولتی از جمله‌ی وزارت گردشگری و مرکز پژوهش‌های مجلس که متولی این آمارسنجی‌ها هستند، ارائه‌ی شفافی ندارند. گزارش‌های گهگاهی خبرگزاری‌ها مانند گزارش فروش ۷۰ درصدی محصولات چینی در بازار سوغات مشهد (تسبیح، چادر، پوشاک و …) و یا گزارش صادرات صنایع دستی اصفهان ارتباطی با اقتصاد دیجیتال ندارند.
همانگونه که گزارش‌های سالانه‌ی دقیقی از شرکت‌های دیجیتال ایرانی می‌بیینم که به صورت دقیق، روندهای اقتصادی و فرایندهای کاری خود را ارائه می‌دهند، بهتر است امیدمان به شرکت‌های خصوصی و پژوهشگران مستقل باشد تا اینکه سازمان‌های دولتی اما مشکل این جاست که در بازار دیجیتال سوغات، کسب‌وکاری که گزارش‌های آن بینشی برای فهم سهم سوغات و صنایع دستی به ما ارائه کند نداریم.
چرا صنعت سوغات به بازاریابی دیجیتال نیاز دارد؟
اهمیت بازاریابی جواب «چرا این محصول را می‌خری؟» است. در گستره میلیونی بازار دیجیتال ایران، مشریانی زیادی هستند که اگر استانداردهای اساسی یک بازاریابی دیجیتال انجام شود، برای خرید مسقطی، سوهان و قلمکاری شک نمی‌کنند؛ ولی باید عکس خوبی از محصول ببینند. توضیحات محصول دقیقی بخوانند. در شبکه‌های اجتماعی، اثری از حضور کسب و کار ببیند و امکان مقایسه و بررسی دقیق محصولات را داشته باشد تا دکمه‌ی خرید را بزند. در یک کلام: «باید بتواند اعتماد کند».
با ظرفیت عجیب و گسترده‌ی بازار دیجیتال به جای این که بپرسیم «چرا صنعت سوغات به بازاریابی دیجیتال نیاز دارد؟»، باید بپرسیم: «چرا صنعت سوغات از بازاریابی دیجیتال غافل شده است؟»
تولید محتوای اختصاصی، برگزاری کمپین‌های تبلیغاتی، ارتباط با مشتریان در شبکه‌های اجتماعی، بهینه‌سازی موثر موتورهای جستجو، استفاده از ابزارهای تحلیل بازاریابی دیجیتال، ایمیل مارکتینگ، پشتیبانی آنلاین، حضور در اکوسیستم استارتاپ‌های دیجیتال ایران، فراهم کردن پرداخت آسان و شفافیت در فرایند برای دیجیتال مارکتینگ سوغات و صنایع دستی الزامی می‌نماید.
محتوای اختصاصی
اگر بخواهید یک محصول دیجیتال را قبل از خرید بررسی کنید به چه داده‌های دسترسی دارید؟ بازی فکری رومیزی چطور؟ سه‌پایه‌ی دوربین چطور؟ قالب کیک بخواهیم چه؟ داده‌های فراوان، به‌روز به همراه تصویر و ویدیوی بررسی آن در دسترس مشتریان است.
اما وضعیت سوغات ناراحت‌کننده است، بسیاری از سوغاتی‌ها به جز نام و عکسی صدکیلوبایتی حضور دیگری ندارند. حال آن‌که مردم دست و پا می‌شکنند که گذرشان به آن شهر بخورد و آن سوغات را با پرس‌وجوی فراوان تهیه کنند. گاهی در سایت‌های غیر ایرانی محتوای بسیار دقیق‌تر و جالب‌تری از صنایع‌دستی و سوغاتی‌های ایران پیدا می‌کنیم.
در بررسی آثار هنری، نکته‌سنجی و ریزبینی اهمیت بالایی دارد. نحوه‌ی تولید پارچه‌ی قلمکاری و چاپ دستی چندصدساله‌اش، نقوش قدیمی، رنگ‌سازی خاص و پارچه‌ی پنبه‌ای‌اش را چقدر می‌شناسیم؟
بخش بزرگی از کلیدواژه‌های سوغاتی‌ها و اطلاعات مرتبط به خریدشان متعلق به سایت‌های گردشگری است و بخش توجه‌برانگیزتر اینجاست که آن نوشته‌ها مرتبط به سوغاتی‌های گرجستان و ترکیه و مشابه است. این غفلت از بازار چند میلیونی چگونه قابل توجیه است؟
محتوای دیجیتال اولین فروشنده‌ی محصول در اینترنت است. تفاوتی برای سایت یا شبکه‌های اجتماعی نیست. نباید از محتوا غافل شد، به همان عبارت مشهور: «محتوا پادشاه است».
سکوهای اینترنتی
رفتار خیلی از مشتریان منحصر به خرید از سکوهای شناخته‌شده‌ای مانند دیجی‌کالا و باسلام است، منطقی هم به نظر می‌رسد زیرا که سختی تصمیم را دور می‌زنند و اعتماد کافی برای خرید از این سکوها دارند. سکوهای اینترنتی با عهده‌گرفتن بخش‌‌های مختلفی از خدمات فروش دیجیتال، مانند زیرساخت‌های فنی، انبارداری و جلب اعتماد میلیون‌ها کاربر، بار بزرگی از دوش فروشندگان برداشته‌اند و کافی است که فعالان این حوزه با تولیدمحتوایی در شان جایگاه سوغات و صنایع دستی در این سکوها حضور پیدا کنند و بر روی فروش محصولات خود متمرکز شوند. اما پس از سال‌ها امکان غرفه‌سازی و حضور گروه‌های مختلف در این سکوها، کماکان نقش سوغات و صنایع دستی بسیار کمرنگ است.
نوآوری در بازار محصولات کهن؟
هر صنعتی برای کسب رضایت مشتریان قبلی و جذب مشتریان جدید نیازمند نوآوری‌های بدون وقفه است. تبدیل یک فرش بزرگ دستبافت قدیمی به چهل تابلوی نفیس، بهبود بسته‌بندی‌های محکم و محیط‌زیستی، ارائه‌ی شناسنامه‌ی محصول، معرفی ویژه کالاها و ایده‌هایی که تا به امروز به ذهن کسی نرسیده است.
نوآوری لازمه ارتباط‌گیری با نسل‌های جدیدتر است، نسل‌هایی که فرهنگ مصرفی و شاخصه‌‌های تصمیم‌گیری‌شان شخصی‌تر شده است و با و امکانات دیجیتال آشناترند، هوشمندانه‌تر می‌شناسند و اعتماد بهتری می‌کنند، نسلی که حالا بخشی از تصمیم‌های اقتصادی خانواده‌ها را هم راهبری می‌کنند.
آیا خلاقیت‌های فردی و گهگاهی که از هنرمندان و خرده‌فروشان سر می‌زند سراغ بزرگان صنعت سوغات هم می‌رود و کارآفرینان جدیدی به عرصه اضافه می‌شوند؟
زیرساخت فنی و پشتیبانی
برپاسازی کسب‌وکارهای دیجیتال تلاش‌های بیشماری دارد. فراهم کردن وبگاهی اینترنتی با استانداردهای لازم؛ رابط کاربری و تجربی کاربرمحوری بر بستر سروری قدرتمند، برنامه‌نویسی بهینه در بخش فرانت و بک سایت و پیشتیبانی همیشگی، حداقل‌هایی است که باید مدنظر گرفت. همچنین بهره‌گیری از امکانات فروشگاهی دیجیتال به‌روز و ارتقای همیشگی آن قطعا در تجربه‌ی یک مشتری دیجیتال موثر است.
فروش محصولات سوغاتی و صنایع دستی نیازمند استانداردهایی است که از حقوق مصرف‌کنندگان دفاع کند. تضمین اصالت و کیفیت کالا برای صنایع دستی اهمیت بالایی دارد. وجود پروانه‌های بهداشتی و غذایی برای سوغاتی‌های خوراکی و اطمینان از تهیه‌ی مواد اولیه‌ی با کیفیت تامین کنندگان و نظارت و بررسی دائمی محصولات الزامی است. ایجاد چرخه‌ی بازخورد از مشتری برای حل مشکلات احتمالی و رفع عدم رضایت مشتری‌ها که مستقیما مرتبط به پشتیبانی است نیز در همین رده تعریف می‌شود.
انبارداری شرایط ویژه‌ی خود را دارد، باید برای تک‌فروشی بهینه شود و بهبود آن در حفظ کیفیت و سلامت محصول نقش کلیدی دارد. شیوه‌ی بسته‌بندی خود محصول و همچنین بسته‌بندی مناسب ارسال پستی در ساخت تجربه‌ی مشتری و انتخاب‌های بعدی او کاملا موثر است.
آیا بدون یک همکاری تیمی با متخصصان فنی و دیجیتال این اتفاق شدنی است؟ اینجا حضور کارآفرین معنا پیدا می‌کند. فرد خلاقی که باید با پذیرش ریسک شکست ارتباطی بین تولیدکنندگان، سرمایه‌گذاران و نیروهای فنی ایجاد کند تا بازی چندسر برد بسازد و ارزش اقتصادی و فرهنگی جدیدی خلق کند.
مالمو؛ کسب‌وکار نوپای دیجیتال ایران در بازار سوغات و صنایع دستی
همانگونه که مرور کردیم، بستری بزرگی برای فروش سوغات و صنایع دستی ایران نداشته‌ایم اما بارقه‌های امید همیشه خودشان را نشان می‌دهند. مالمو، کسب و کار نوپایی که خود را «فروشگاه آنلاین سوغات ایران» می‌داند، بازار هدف خودش را شفاف و مشخص اعلام کرده است، با بزرگ‌شدن سکوهای عمومی بزرگی مانند دیجی‌کالا امکان به وجود آمدن بسترهایی که یک گوشه از بازار را به صورت اختصاصی انتخاب کنند بیشتر می‌شوند تا بتوانند به مشتریانی که هوادار خاص محصولات آن بازار هستند خدمات بیشتر و با کیفیت‌تری بدهند تا در گوی رقابت تخصص و تمرکز حرفی برای گفتن داشته باشند. این فروشگاه فعالیت خودش را با پژوهش میدانی و بررسی شهر به شهر و برند به برند سوغاتی‌ها شروع کرده است تا بتواند جامه‌ی جدیدی بر تن این بازار کند تا به بازار دیجیتال ایران بگوید که سوغات ایران «ارزشش را دارد».
مالمو برای توسعه‌ی بازار و افزایش دامنه‌ی فروش خود بر کاربردی بودن سوغات ایران تمرکز کرده است، استفاده از مصارف روزمره‌ای مانند پذیرایی، هدیه دادن، چاشنی غذا، دکوراسیون و کاربردهای دیگر منطق اقتصادی جدیدی پیدا می‌کند. همچنین در کنار مصارف کاربردی، غنای فرهنگی و جذابیت هنری محصولات سوغات و صنایع دستی، این محصولات را به کالای جذابی برای سازمان‌ها تبدیل کرده است، همانطور که مالمو بر این موضوع تمرکز ویژه‌ای گذاشته است و خدمات مخصوصی برای بسته‌ها و هدایای سازمانی در نظر گرفته است که با سفارشی‌سازی هدایا و بسته‌های سازمانی جواب درخوری به یکی از دغدغه‌های همیشگی سازمان‌های خصوصی و دولتی بدهند.
این بارقه‌ی امید برای آن که روشن بماند نیازمند آن است که مالمو بتواند جای پای خود را محکم کند؛ از پس چالش همکاری با بازار سنتی سوغات و تامین کالای با کیفیت، سختی‌های بازاریابی دیجیتال و هزینه‌های نیروی انسانی و انبارداری و پشتیبانی بربیاید، در کنار این چالش‌ها فرصت‌های پرشماری دارد، چرا که با سهم‌گیری از این بازار و معرفی خود به عنوان فعال اصلی، بخش بزرگی از بازار دیجیتال سوغات را به خودش اختصاص دهد و گزینه‌ی همکاری برای رقبای سنتی صنعت سوغات را منطقی‌تر کند.
تولید محتوای بخش «وب گردی» توسط این مجموعه صورت نگرفته و انتشار این مطلب به معنی تایید محتوای آن نیست.
