دنیای‌اقتصاد بررسی می‌کند
تهران برای زلزله آماده است؟
غفلت برخی دستگاه‌های مسوول نسبت به زلزله تهران
نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد نیمی از ساختمان‌های تهران دربرابر زلزله مقاومت ندارند
رییس کمیسیون عمران شورای‌شهر: تهدید مستقیم ۲ میلیون نفر در تهران با زلزله بزرگ
غفلت برخی دستگاه‌های مسوول نسبت به زلزله تهران
نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد نیمی از ساختمان‌های تهران دربرابر زلزله مقاومت ندارند لیلا درخشان
مینا یوسفی
مسوولان شهری تهران به‌خاطر زلزله‌هایی که هر چند ماه یک‌بار در اطراف پایتخت رخ می‌دهد، اظهار نگرانی می‌کنند و این احتمال را مطرح می‌کنند که ۲۰۰ گسل اصلی و فرعی در زیر شهر تهران تحت تاثیر این تکان‌ها، فعال شود.
این نگرانی‌ها در برخی دستگاه‌ها نظیر شهرداری و شورای‌شهر، به برنامه‌ریزی عملیاتی برای رعایت اصول استحکام سازه‌ای در ساخت‌وسازها منجر شده و متاسفانه در برخی دیگر از سازمان‌هایی که مسوولیت اصلی کیفی‌سازی روی دوش آنهاست، همچنان مورد غفلت و بی‌توجهی قرار دارد.
زلزله ۹/۵ ریشتری جمعه‌شب در حوالی سمنان، بخش‌هایی از شهر تهران -مرکزی و مناطقی از شرق تهران نظیر نارمک و تهران‌پارس- را هم تکان داد تا دوباره ذهن مردم و مسوولان نسبت به خطر زلزله بزرگ در پایتخت حساس شود.
آخرین باری که تهران از شدت زلزله در مناطق مجاور لرزید، ۲۵ مهرماه سال ۸۸ بود که عامل آن زلزله ۹/۳ ریشتری پاکدشت گزارش شد. بعد از آن زلزله ۲/۴ ریشتری فیروزکوه در ۳۰ دی‌ماه نیز در حد بسیار خفیف به تهران رسید که دلیل این زلزله، گسل مشاع اعلام شد.
طی سال‌های اخیر هیچ‌گونه حرکت مستقیم از جانب گسل‌های تهران اتفاق نیفتاده و هم‌اکنون آنچه نگرانی مسوولان را برانگیخته، تکان‌های غیرمستقیم ناشی از زلزله‌های شهرهای مجاور است که ممکن است گسل‌های اصلی و مهم تهران را فعال کند.
رییس کمیسیون عمران شورای‌شهر تهران در این باره به دنیای‌اقتصاد گفت: تحقیقاتی که روی استحکام خانه‌های موجود در تهران در برابر زلزله بزرگ انجام شده نشان می‌دهد حدود ۲ میلیون نفر از شهروندان در خطر مستقیم هستند.
تخمین میزان تخریب‌های زلزله
پیش‌بینی می‌شود دست‌کم ۲ میلیون نفر در پایتخت در صورت بروز زلزله در معرض خطر ۱۰۰ درصدی و آسیب جدی باشند.
حمزه شکیب، رییس کمیسیون عمران شورای شهر تهران در این مورد به «دنیای‌اقتصاد» گفت: تمام خانه‌های موجود در مناطق دارای بافت فرسوده که شامل ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار واحد مسکونی می‌شود، فاقد اسکلت‌بندی هستند و در صورت بروز زلزله فرو می‌ریزند. شکیب با اشاره به وجود ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار واحد مسکونی در تهران افزود: هرچند آمار مشخصی در مورد میزان رعایت طراحی لرزه‌ای در ساختمان‌های تهران وجود ندارد، اما از میان یک میلیون و ۸۰۰ هزار واحد مسکونی باقیمانده نیز که دارای اسکلت‌بندی هستند، بخش اعظمی فاقد طراحی لرزه‌ای یا دچار نواقص اساسی در طراحی لرزه‌ای هستند.
بیش از ۲۰۰ گسل فعال در پایتخت
شکیب با این توضیحات به تعداد گسل‌های فعال در تهران اشاره و اعلام کرد: در تهران بیش از ۲۰۰ گسل فعال وجود دارد.
وی افزود: در حال حاضر گسل‌های شمال تهران، گسل ری، گسل کهریزک و گسل مشاع جزو ۵ گسل اصلی تهران هستند و علاوه بر این ۲۰۰ گسل فرعی فعال دیگر نیز در تهران وجود دارد.
طرح تفصیلی برنامه کاهش خطرپذیری تهران در انتظار تدوین
رییس کمیسیون عمران شورای شهر تهران در این مورد از تدوین و تصویب برنامه جامع کاهش خطرپذیری لرزه‌ای تهران در اوایل کار شورای سوم شهر تهران خبر داد و گفت: اما متاسفانه طرح تفصیلی این برنامه پس از چهار سال هنوز تدوین نشده است.
شکیب تاکید کرد: در صورت تدوین و اجرای این طرح تا سال ۱۴۰۴ تمام ساختمان‌های تهران به صورت مقاوم در برابر زلزله ساخته می‌شوند.
تخلفات مقرون به صرفه برای مهندسان ناظر؟
وی همچنین نقش نظارت مهندسان ناظر و سازمان نظام مهندسی را در افزایش کیفیت ساختمان‌ها مهم ارزیابی کرد و گفت: اما متاسفانه در حال حاضر برخی مهندسان ناظر سر ساختمان‌های در حال ساخت حاضر نمی‌شوند و امضافروشی می‌کنند.
به گفته رییس کمیسیون عمران شورای شهر، در حال حاضر تخلفات مهندسان ناظر برای آنها مقرون به صرفه است،اما اگر جریمه این تخلفات سنگین شود، دیگر شاهد بروز تخلف در ساختمان‌سازی‌ها نخواهیم بود.
دو برنامه عملیاتی در شهرداری تهران
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که به گفته مدیرکل معماری و شهرسازی تهران، نبود مصالح ساختمانی استاندارد موجب کاهش شدید کیفیت ساختمان‌های تهران شده است. محمدرضا خسروی به دنیای‌اقتصاد گفت: علاوه بر ضعف نظارتی مهندسان ناظر بر چگونگی ساخت‌وسازها، نبود مصالح استاندارد نیز به میزان مقاومت ساختمان‌های تهران در برابر زلزله ضربه شدیدی وارد کرده است. پیش از این نیز خسرو دانشجو سخنگوی شورای شهر تهران نسبت به کیفیت پایین مصالح ساختمانی در تهران هشدار داده و گفته بود که بیش از ۹۳ درصد این مصالح غیراستاندارد هستند.
البته با این وجود خسروی، مدیرکل معماری و شهرسازی تهران از میزان مقاومت خانه‌های پایتخت در برابر زلزله اظهار بی‌اطلاعی می‌کند. وی همچنین با اشاره به لزوم به‌کارگیری اقدامات اساسی برای احداث ساختمان‌های مقاوم به دو برنامه اصلی شهرداری تهران اشاره و اظهار کرد: بیمه کیفیت ساختمان و راه‌اندازی شرکت‌های کنترل و بازرسی ساخت در این زمینه در حال تدوین و اجرا در شهرداری است. به گفته خسروی، بیمه کیفیت ساختمان که معطوف به گزارش‌هایی مستند از روند ساخت‌وساز، به‌کارگیری مصالح استاندارد، نیروهای مهارت‌دیده و به‌طور کلی تضمین کیفیت ساختمان است در حال حاضر تدوین شده و به شورای شهر برای تصویب ارسال شده است. وی همچنین در مورد شرکت‌های کنترل و بازرسی هم گفت: این شرکت‌ها که در شهرداری تدوین شده و قرار است از سوی وزارت مسکن راه‌اندازی شوند وظیفه نظارت بر روند ساختمان‌سازی‌ها را دارند.
مدیرکل معماری و شهرسازی شهرداری با بیان اینکه در حال حاضر در ۸۰ درصد ساختمان‌ها گزارش عملکرد نحوه ساخت‌وساز به شهرداری ارائه نمی‌دهند، تاکید کرد: در صورت اجرای بیمه کیفیت ساختمان و ورود شرکت‌های بازرسی و کنترل کیفیت شروط لازم برای احداث ساختمان‌های مقاوم در تهران فراهم می‌شود.
خسروی اظهار امیدواری کرد تا پایان سال بیمه کیفیت ساختمان در تهران اجرایی شود.
ساخت‌وسازهای جدید ناامن در برابر زلزله
از سوی دیگر، مسوول ارشد سازمان نظام مهندسی تهران می‌گوید: در حال حاضر در یک‌چهارم از ساخت‌وسازهای مسکونی در پایتخت، ضوابط مربوط به آیین‌نامه ۲۸۰۰ که مربوط به استحکام سازه در مقابل زلزله است رعایت نمی‌شود.
مهندس علی ترکاشوند براین باور است که حدود ۷۵ درصد از ساختمان‌هایی که بعد از تصویب آیین‌نامه ۲۸۰۰ ساخته شده‌اند عموما در برابر زلزله مقاوم هستند و از کیفیت ساخت بالایی بهره‌مند هستند و ۲۵ درصد باقی مانده نیز به علت پاره‌ای از مسائل مختلف نظیر عدم استاندارد مصالح ساختمانی، کوتاهی مهندسان ناظر در امر نظارت و سایر مسائل دیگر کماکان بی‌کیفیت ساخته می‌شوند که به گفته وی با تدابیر مختلفی که در نظر گرفته شده نهادهای مسوول به دنبال آن هستند که همه ساختمان‌های مسکونی را در برابر زلزله مقاوم احداث کنند.
به باور وی، با توجه به اینکه مطابق قانون شهرداری‌ها، مسوولیت مهندس ناظر متوجه شخص خود اوست در نتیجه هیچ نهادی مسوولیت کوتاهی مهندسان ناظر در امر نظارت را به عهده نمی‌گیرد.
این مقام مسوول در خصوص ضریب ایمنی ساختمان‌های تهران در برابر زلزله اظهار بی‌اطلاعی کرد و اذعان داشت که در آیین‌نامه ۲۸۰۰ به این مساله اشاره شده است که با مطالعه دقیق آن می‌توان جزئیات آن را دریافت.
ترکاشوند اذعان داشت: همزمان با وقوع زلزله بم که تصویب مقررات ملی ساختمان را به دنبال داشت وزارت مسکن، شهرداری و سازمان نظام مهندسی نیز با انعقاد تفاهم‌نامه‌ای با تصویب شناسنامه فنی ملک بیش از پیش در جهت هدایت ساخت‌وسازها به روش‌های کاملا کارشناسی و علمی حرکت کرده‌اند و با تسری مبحث شناسنامه فنی ملک به همه ساخت‌وسازها قطعا شاهد آن خواهیم بود که ساختمان‌ها به صورت صد درصد مقاوم و با کیفیت ساخته شوند.
وی خاطرنشان کرد: اجرای شناسنامه فنی باعث می‌شود که مهندس ناظر مقیم، حضورش در کارگاه‌ها به صورت مستمر و مداوم شود که این مساله نقش موثری در اجرای بهینه ساختمان‌سازی خواهد داشت.
رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان تهران اذعان داشت: ساختمان‌هایی که پیش از تصویب آیین‌نامه ۲۸۰۰ ساختمان احداث شده‌اند، متاسفانه بعضا در برابر زلزله نامقاوم هستند و همین امر باعث ایجاد بافت‌های فرسوده شده است و از این رو با توجه به اینکه نوسازی این بافت‌ها در دستور کار دولت قرار گرفته امیدواریم که معضل این نوع ساختمان‌ها نیز از بین برود تا شاهد استاندارد شدن همه سازه‌های کشورمان باشیم.
وی خاطرنشان ساخت: در حال حاضر مقاوم‌سازی ساختمان‌های دولتی، آموزشی و بهداشتی در دستور کار دولت است که البته اجرای این دوباره کاری‌ها عموما به دلیل عدم تصویب قوانین و آیین‌نامه‌های مربوط به ساخت‌وساز در دوره‌های گذشته بوده است.
خطر تخریب حتی در ساختمان‌های جدید
اما مهندس بهرام غفاری، عضو هیات‌مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران معتقد است در حال حاضر ساختمان‌هایی که در تهران ساخته می‌شود در مقایسه با ۲۰ سال گذشته اوضاع مطلوب‌تری دارند و به نسبت در برابر زلزله مقاوم‌تر هستند؛ اما به هر حال هنوز با استانداردهای جهانی فاصله زیادی داریم.
به اذعان وی، تنها راهکار کیفی‌سازی ساختمان‌ها همکاری و تعامل سازمان نظام مهندسی، شهرداری و دولت است؛ اما موضوع این است که در حال حاضر این دستگاه‌ها آن‌چنان که باید تعامل مطلوبی باهم ندارند و همین امر باعث می‌شود که امر استانداردسازی ساختمان‌ها محقق نشود.
وی تاکید کرد: مجموعه سازمان نظام مهندسی، سازمانی است که مجهز به افراد متخصص و کارشناس در امر خدمات مهندسی است و هر زمان که دولت از این مجموعه خدمات مهندسی مطالبه کند، این سازمان به نحو مطلوب ارائه می‌دهد اما به هر حال این سازمان فاقد ابزارهای لازم برای اعمال اقدامات بازدارنده در این زمینه است و این مساله حمایت دولت را نیاز دارد.
رییس سابق سازمان نظام مهندسی و ساختمان خاطرنشان ساخت: بهسازی و مقاوم سازی ساختمان‌ها در مقابل زلزله امری نیست که باعث افزایش مقاومت ساختمان‌های نامقاوم در برابر زلزله شود و ساخت‌وسازهای ما از همان ابتدا باید در برابر زلزله مقاوم باشند.
پیش‌نشانگر زلزله، «تکان» پریشب را ثبت نکرد
گروه مسکن- دستگاه پیش‌نشانگر زلزله که در مرکز تحقیقات مسکن و ساختمان واقع در اتوبان حکیم نصب شده، تکان جمعه‌شب در تهران را احساس نکرد.رییس مرکز تحقیقات مسکن و ساختمان با اعلام این مطلب به «دنیای‌اقتصاد» گفت: این دستگاه به علت آنکه محل اصلی زلزله خارج از تهران بوده و لرزش ناشی از آن، در تهران خفیف بوده، نتوانسته آن را ثبت و ردیابی کند. سیدمحمود فاطمی‌عقدا افزود: دستگاه پیش‌نشانگر زلزله در تهران بسته به شدت زلزله احتمالی و همچنین عمق آن، می‌تواند علایم هشدار دهنده منتشر کند.وی که پیش از این اعلام کرده بود از این دستگاه در چند استان کشور توسط استانداران خریداری شده و در مناطقی از شهرها نصب شده، درباره زلزله جمعه‌شب استان سمنان گفت: در این استان دستگاه پیش‌نشانگر نصب نشده به همین علت ما نشانه‌ای از پیش‌بینی وقوع زلزله پریشب در اختیار نداریم.فاطمی عقدا تصریح کرد: در خیلی از استان‌هایی که زلزله خیز هستند، نظیر مازندران یا سمنان، هنوز این دستگاه نصب نشده است.دستگاه پیش‌نشانگر زلزله - اختراعی مرکز تحقیقات مسکن و ساختمان - طبق آنچه رییس این مرکز می‌گوید قادر است چند ساعت قبل از زلزله، در منطقه‌ای که نصب شده، آنجا را از وقوع زلزله باخبر کند.دستگاه هنوز راستی‌آزمایی کامل نشده و در مرحله تست است که انتظار می‌رود با زلزله‌ای که احتمالا می‌آید، این دستگاه کارکرد واقعی خود را نشان دهد.برخی کارشناسان زلزله نسبت به کارکرد این دستگاه موضع‌گیری‌های متفاوتی مطرح می‌کنند، از جمله اینکه گفته می‌شود هنوز در هیچ کجای دنیا، شخص یا گروهی موفق نشده وقوع زلزله را پیش‌بینی کند.
ارسال نظر