مسکن در هفت کشور جهان بحران زده شد
توقف پروژه‌های ساختمانی بزرگ
دنیای اقتصاد- دامنه بحران اقتصادی غرب در اولین روزهای سال جدید میلادی حوزه مسکن و ساخت‌و‌ساز را در ۷ کشور دنیا به شکلی گسترده فراگرفت. پیمانکاران پروژه‌های ساختمانی شاخص در امارات، روسیه، عربستان، چین، قطر، بحرین و کویت با پایان سال ۲۰۰۸ برای مدتی نامعلوم کرکره کارگاه‌هایشان را پایین کشیدند و اکنون حجم زیادی کارگر ساختمانی که اغلب مهاجر هستند، در این کشورها سرگردان به دنبال شغل جدید هستند. توقف پروژه‌های عظیم ساختمانی در ۷ کشور جهان
بحران اقتصادی غرب قربانی گرفت
هفته‌نامه آلمانی اشپیگل با اشاره به پایان معماری لوکس و پرهزینه در جهان: شیخ‌های عرب، الیگارش‌های روس و سرمایه‌داران نوین در آستانه فروپاشی قرار دارند
نیلوفر قدیری
دامنه بحران اقتصادی غرب در اولین روزها از سال جدید میلادی حوزه مسکن و ساخت‌و‌ساز در ۷ کشور دنیا را به شکلی گسترده فراگرفت.
پیمانکاران پروژه‌های ساختمانی شاخص در امارات، روسیه، عربستان، چین، قطر، بحرین و کویت با پایان سال ۲۰۰۸ میلادی برای مدتی نامعلوم کرکره کارگاه‌هایشان را پایین کشیدند و اکنون حجم زیادی کارگر ساختمانی که اغلب مهاجر هستند در این کشورها سرگردان به دنبال شغل جدید هستند.
کشورهایی که پروژه‌های ساختمانی آنها در لیست قربانیان بحران اقتصادی غرب قرار گرفته همان کشورهایی هستند که در سال‌های خوش نفتی به اعتبار درآمد زیادشان از موسسات مالی در غرب و اروپا وام‌های کلان گرفته و در اختیار گرانترین معماران و طراحان آسمان‌خراش قرار دادند.
کاهش قیمت نفت و بحران مالی در موسسات مالی در چند ماه اخیر به بزرگترین چالش کشورهای نفت‌خیز به خصوص حاشیه‌نشینان خلیج فارس تبدیل شده است. برخی از این کشورها ساده‌ترین راه را برای نجات انتخاب کرده‌اند که مقصد این راه لغو ساخت و سازهای عظیم تا مدت نامعلوم است.
هفته‌نامه خبری اشپیگل که این رویداد را «پایان معماری لوکس پرهزینه در جهان» می‌داند، می‌نویسد: «روزهای باشکوهی بود. در شهرهایی چون شانگهای، مسکو و دبی، عرصه ساخت‌و‌ساز شهری با سرعت بازسازی می‌شد. به آسمان هرکدام از این شهرها که نگاه می‌کردی دست کم ۱۰ تا ۱۵ جرثقیل عظیم ساختمانی می‌دیدی که حضورشان به معنای ادامه رشد اقتصادی و رونق ساخت‌و‌ساز بود. در این بازار هر روز اخبار زیادی بود. ابزار دادوستد این بازار پر هیاهو، پول، فولاد و شیشه بود. در این بازار نهادهای مختلفی حضور داشتند که هر کدام به دنبال سهم و جایگاه خود بودند. از بانک‌ها گرفته تا سرمایه‌داران و دلال‌های مسکن. این کسب و کار محدودیتی نداشت و سرمایه به صورتی سیال در آن جاری بود.
هر چیزی در این بازار ممکن بود. هر سازه جدیدی می‌توانست یک غافلگیری جدید ایجاد کند و به نماد رشد هیولایی اقتصاد کشور تبدیل شود. همه سرمایه‌ها از همه بخش‌های اقتصاد به سوی این بازار سرازیر شد. بعضی طرح‌های معماری در نوع خود در تاریخ بی‌نظیر بود.
اما اکنون که حباب قیمت در بازار املاک ترکیده است، شیخ‌های عرب، الیگارش‌های روسی و سرمایه‌داران نوین در آستانه فروپاشی هستند. بحران اقتصاد بین‌المللی با خود ساختمان‌های خوش طرح و آسمان‌خراش‌های آسیا و خاورمیانه و غرب را به زیر کشیده‌است. پروژه‌های ساخت این آسمان‌خراش‌ها یکی پس از دیگری فرو می‌ریزد و کنار گذاشته می‌شود.»
بسازید تا آنها بیایند!
اخبار ساختمانی از دبی، عربستان و روسیه از تعطیلی پروژه‌های ساختمانی حکایت دارد. اقتصاد جهانی شده امروز به درستی در حال تبدیل شدن به یک نهاد واحد است، نهادی که فروپاشی بازار در یک گوشه از آن، نقاط دیگر را هم تحت تاثیر می‌گذارد. ناگهان این بازار با کمبود اعتبار یا تقاضا و در بعضی نقاط با کمبود هر دوی آنها رو‌به‌رو شده‌است. غول‌های ساخت‌و‌ساز در سراسر دنیا به شدت نگران این بحران هستند.
یکی از این نقاط، دبی است. شهری در حاشیه خلیج فارس که نه تاریخی دارد، نه منابع معدنی خاصی. اما بسیار به آینده امیدوار است. دبی تا همین چند ماه پیش، بازار امیدبخشی در حوزه مسکن و ساخت‌و‌ساز بود. شعار این شهر در سال‌های گذشته این بود که « بسازید تا آنها بیایند». این شعار چند سالی جواب داد. رهبران دبی ساختمان‌های بسیار لوکس، جزایر مصنوعی به شکل درخت نخل و سازه‌های عجیب و غریب زیادی بنا کردند. یکی از این پروژه‌های عظیم که به شکل نقشه زمین و متشکل از چندین جزیره به شکل قاره‌های مختلف جهان است، اکنون به دلیل همین بحران زمین‌گیر شده و به حالت تعلیق درآمده است.
در آخرین هفته ماه دسامبر سال ۲۰۰۸، نشستی در شهر دبی برگزار شد که نشان داد اوضاع در این شهر این روزها چقدر با گذشته متفاوت است. قرار بود این مراسم در هتل رافلز یکی از هتل‌های ۵ ستاره دبی برگزار شود. مهمان‌های این نشست را مانند نشست‌های گذشته تنها با نشان دادن کپی پاسپورت و چک شدن نامشان با فهرست مدعوین حق ورود داشتند. قرار بود شرکت ایمان پروژه جدید ساختمانی خود موسوم به دوازدهم را در این نشست اعلام کند. این پروژه یک ساختمان مسکونی بلندمرتبه در یکی از جزایر مجمع‌الجزایر نخل است. معمولا در چنین مراسمی در دبی، سالن محل برگزاری مراسم طی چند دقیقه پر از جمعیت می‌شد. هر وقت قرار بود، چنین پروژه عظیمی شروع شود، همه علاقه‌مندان و عوامل بازار مسکن و ساخت‌و‌ساز از نقاط مختلف دنیا به دبی می‌آمدند تا در چنین مراسمی شرکت کنند. دلالان هم با کت و شلوار و کراوات شیک خود در لابی هتل محل برگزاری مراسم ساعت‌ها انتظار می‌کشیدند تا از نزدیک به گمانه‌زنی درباره قیمت پیش‌فروش‌ها بپردازند.
این توصیف چنین مراسمی در مثلا ماه اکتبر سال ۲۰۰۸ بود. اما مراسمی که در ماه دسامبر برگزار شد وضعیتی کاملا متفاوت داشت. در ساعت ۱۱:۳۰ روزی که قرار بود این مراسم برگزار شود، بعد از گذشت یک ساعت و نیم از شروع مراسم، تنها ۱۰ صاحب آژانس املاک و مسکن در سالن حضور داشتند. از مشتری‌ها و وکلای آنها خبری نبود. کسی در واکنش به اعلام استخر پنت هاوس این برج ابراز تعجب و شگفتی و علاقه نکرد و پارکینگ ۴ طبقه ساختمان یا ساحل اختصاصی آن با نمای شهر دبی، کسی را مجذوب نکرد.
سازندگان مسکن در دبی یکی پس از دیگری، پروژه‌های خود را لغو می‌کنند. پروژه هتل بین‌المللی ترامپ که به دونالد ترامپ آمریکایی تعلق داشت و قرار بود در جمیرا ساخته شود، لغو شد. این پروژه ۶۰۰ میلیون دلاری سر و صدای زیادی به راه انداخته بود. یک برج ۱۰۰۰ متری که توسط شرکت نیمه دولتی نخیل دبی قرار بود ساخته شود، اکنون مورد بازنگری قرار دارد. پروژه باغ‌های جدید جمیرا با سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری هم به تعویق افتاده‌است.
بلندترین سازه دنیا هنوز در دبی در حال ساخت است. برج دبی که ۸۰۰ متر ارتفاع دارد، قرار بود پاییز آینده به بهره‌برداری برسد. اما شاید تا آن زمان که ۲۰۰ طبقه این برج عظیم کامل شود، از بازار پرهیاهوی املاک دبی اثری باقی نمانده باشد.
در ساختمان‌های بلند دبی تنها چند آپارتمان اکنون سکنه دارد. این موضوع در شب بیشتر مشهود است وقتی چراغ‌های این برج‌های عظیم به غیر از چند واحد محدود، اکثرا خاموش است. یکی از کارمندان آژانس‌های ملکی در دبی به یک خبرنگار خارجی گفته‌است، حالا دیگر قبل از خرید ملک در دبی، بیشتر باید فکر کرد. نشانه بد دیگر آن است که رستورانی در هتل پارک عربی دبی در ماه دسامبر به بیکار شدگان جدید این شهر، یک وعده نهار رایگان داد. اکثر کسانی که برای دریافت این وعده غذایی به آن هتل رفته‌بودند، یا کارگران ساختمانی یا دلالان بخش مسکن دبی بودند.
سازه یک کیلومتری در مرحله ایده
از بازارهای مسکن قطر، بحرین، کویت و حتی عربستان سعودی هم همین اخبار بد به گوش می‌رسد. شهر اقتصادی ملک عبدالله که شهر صنعتی، مسکونی، تجاری به وسعت ۱۷۰ کیلومتر مربع است و قرار بود در ۱۰۰ کیلومتری شمال شهر جده ساخته شود، اکنون برای یافتن سرمایه‌گذاران بین‌المللی با مشکل جدی رو‌به‌رو است. تا همین اواخر تصور چنین وضعیتی بسیار دشوار بود. ارزش پروژه‌های ساختمانی مشغول به کار یا در مرحله برنامه‌ریزی در امارات و عربستان به تنهایی بیش از یک تریلیون دلار است. تا این اواخر، سعودی‌ها در فکر یک سازه بسیار بلند در بندر جده بودند. سازه غول‌پیکری که بیش از یک کیلومتر ارتفاع داشته باشد. اما اکنون سقوط قیمت نفت، سرمایه‌ها را از بخش ملک فراری داده و اکنون این پروژه در همان مرحله برنامه‌ریزی متوقف شده‌است.
این‌ها نخستین نشانه‌های بحرانی است که در پیش است. این بحران، یک رکود اقتصادی بلند‌مدت برای پروژه‌های ساخت‌و‌ساز در کشورهایی است که مقامات آن با بی‌احتیاطی تمام، به درآمد حاصل از فروش منابع طبیعی و به ویژه نفت و به پشتوانه نفت و گاز خود، وام می‌گرفتند. با سقوط قیمت این کالاها، همه برنامه‌ها متوقف شده‌است. بعضی از این کشورها و شهرها از اعتراف به این شرایط خودداری می‌کنند. مثلا در ابوظبی یک شرکت جوان اما ثروتمند قرار است برج چرخانی به نام برج مایکل شوماخر با ارتفاع ۲۵۰ متر بسازد و به کار خود ادامه دهد. قرار بود برای این برج ماه آینده مراسم عظیمی برگزار شود، اما این مراسم فعلا به زمان نامعلومی معوق شده‌است. بعضی معتقدند این تعویق به معنای لغو شدن پروژه است اما اعلام نخواهد شد. البته ابوظبی به خاطر منابع نفتی خود اکنون در وضعیت بهتری نسبت به دبی قرار دارد.
خانه پوشالی روسیه
نمونه دیگر از این بازار در حال سقوط، روسیه و معجزه اقتصادی آن است. در منطقه‌ای از شهر جدید مسکو پروژه ساختمانی در دست تهیه است که بزرگترین پروژه ساخت‌و‌ساز اروپا لقب دارد. این پروژه یک آسمان‌خراش به نام روسیه است که فعلا در مرحله برنامه‌ریزی قرار دارد. قرار است این پروژه بعد از تمام شدن، نماد افتخار احیای گذشته با عظمت کشور روسیه باشد. طرح معماری این برج به گونه‌ای است که سه آسمان‌خراش را در یک سازه جا داده‌است.
لرد نرمن فاستر، معمار پرافتخار جهانی انگلیس این برج را طراحی کرده است. این برج ۶۱۲ متر ارتفاع و ۱۱۸ طبقه دارد و قرار است بلندترین ساختمان اروپا باشد. این اواخر اما سازنده این برج که شرکت ساختمانی روشیا لند نام دارد، اعلام کرده که قصد دارد ساخت آن را متوقف کند. دلیل این کار هم بحران مالی و اقتصادی جهان و تبعات آن در روسیه است. اکنون مردم روسیه به جای دیدن این برج باعظمت باید به کارگاه ساختمانی کثیف آن عادت کنند. چند ماه پیش شالوا چیگیرینسکی، رییس شرکت راشیا لند گفت که مسکو به عنوان یک شهر بزرگ در دنیا با چرخش مالی بالا و مردم زیاد، به چنین پروژه ساختمانی عظیمی نیاز دارد. اما مدتی است که او دیگر ساکت شده است. با این حال این شرکت اعلام کرده که این پروژه به صورت موقتی متوقف شده‌است. این شرکت پروژه دیگری هم در مسکو در دست تهیه داشت. این پروژه یک جزیره کریستال هرمی ۴۵۰ متری بود که قرار بود با فضای لوکس ۵/۲ میلیون متر مربعی خود، این شهر را زیبا کند. اما ناگهان پشتیبانی مالی این پروژه ۴ میلیارد دلاری از بین رفت. شهردار مسکو اکنون به شدت به دنبال سرمایه‌گذار جدیدی برای این پروژه است. یک کارشناس اقتصادی در آلمان می‌گوید، شرایط مالی و اقتصادی روسیه شبیه یک خانه پوشالی است که روی وام‌های بانکی غرب بنا شده‌است.
چین بدتر از همه
چین بیش از هر زمان دیگری اکنون با بحران ساخت‌و‌ساز رو‌به‌رو است. در کشور چین
بر اساس طرح برنامه‌ریزی شده قبلی، هر سال ۲۰ شهر بزرگ جدید ساخته می‌شود. پیش از این معماران غربی از این سرعت ساخت‌و‌ساز و وسعت آن ابراز شگفتی می‌کردند و می‌گفتند که ممکن است این روند به الگویی در کل دنیا تبدیل شود. اما حتی چین هم اثرات و تبعات بحران مالی جهان را حس می‌کند. صادرات این کشور به شدت کاهش یافته، رشد اقتصادی چین رو به کاهش است و همه پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که این کشور پهناور وارد یک روند نزولی رشد اقتصادی می‌شود.
بخش ساخت‌و‌ساز چین بدترین اخبار را دارد. در ماکائو که در جنوب چین قرار دارد، یک شرکت سازنده لاس‌وگاسی از یک پروژه عظیم ساخت هتل انصراف داده‌است. در پکن، شرکت هنگ‌کنگی که قرار بود بخشی از مرکز خرید و تجاری و رستوران‌های زنجیره‌ای این شهر را بسازد، از این پروژه خارج شد.
استراتژی چین برای مقابله با بحران جهانی اقتصاد با دیگر کشورها متفاوت است. چینی‌ها با این بحران رو‌به‌رو شده‌اند و قصد دارند از آن به سود خود استفاده کنند. اما آیا چینی‌ها می‌توانند در مقابل این وضعیت دوام بیاورند؟
ارسال نظر