چالش‌های پیوند کسب‌وکار کوبا با بخش دولتی

مترجم: آناهیتا جمشیدنژاد

منبع: Bloomberg

برای یک شرکت جهانی، کوبا یک فرصت کسب‌وکار فوق‌العاده است. با جمعیتی حدود ۱۱.۲ میلیون نفر ایالات متحده تحریم‌هایی را علیه کوبا تصویب کرده بود اما اخیرا نشانه‌هایی از آب شدن یخ روابط بین دو کشور مشاهده شده است.

آمریکا بسیاری از تحریم‌ها برای مجوز واردات، صادرات و افزایش تجارت را لغو کرده است. همه چیز به سرعت در کوبا در حال تغییر است و مردم در اقصی نقاط جهان مشتاق شرکت در موقعیت‌های پرسود به‌منظور اشتراک منافع هستند. در کشوری که برای نیم قرن، رژیم سرمایه‌داری به عنوان یک دشمن توطئه‌گر تلقی می‌شد، رائول کاسترو پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۰۶، بسیار محتاطانه درهای کشور را به سوی سرمایه‌گذاری خصوصی باز کرد.

زندگی روزانه برای بسیاری از کوبایی‌ها تغییر کرده است. اکنون ۲۰۱ نوع کسب‌وکار خصوصی مجاز در کوبا وجود دارد، رستوران‌ها و مهمانسراها که مسافران می‌توانند شب را آنجا بگذرانند و صبحانه را نیز آنجا صرف کنند. معمولا این مکان‌ها، خانه‌های شخصی افراد هستند که یکی دو اتاق آنها به مسافران اجاره داده می‌شود) در بزرگ‌ترین طبقه‌بندی‌ کسب‌وکار قرار می‌گیرند که یک میلیون نفر یا یک پنجم نیروی کار کوبا را استخدام کرده‌اند. رائول کاسترو فروش خانه و ماشین را به رسمیت شناخته است، محدودیت‌های سفر را برداشته و به کشاورزی و کسب‌وکارهای مشارکتی اجازه فعالیت داده است. اکنون برای کوبایی‌ها ماندن در هتل‌ها قانونی است و ۶/ ۲ میلیون نفر تلفن همراه دارند. اما کاسترو صنایع پردرآمد را در دستان دولت باقی گذاشته است و بیشتر آن توسط دامادش رودریگز مدیریت می‌شود.

گروه سرمایه‌گذاری رودریگز با نام GAESA تقریبا همه زنجیره‌های خرده‌فروشی در کوبا و ۵۷ هتل از هاوانا تا سواحل دریای کارائیب که توسط خارجی‌ها اداره می‌شود را داراست. GAESA مالک رستوران و ایستگاه‌های بنزین، واحدهای اجاره ماشین و شرکت‌هایی است که هرچیزی از روغن خوراکی تا تجهیزات تلفن را وارد می‌کنند. رودریگز همچنین مسوول مهم‌ترین بخش‌های کوبا برای تجارت جهانی و سرمایه‌گذاری خارجی است. کوبایی‌ها مدام در مورد تغییراتی در کشورشان صحبت می‌کنند. اما برای اکثریت مردم، اصلاحات کاسترو به اصلی‌ترین هدف خود یعنی مزد کافی برای زندگی در رفاه نسبی نرسیده است. ارقام دولتی نشان می‌دهد دستمزدها حدود ۵۸۴ پزو یعنی حدود ۲۴ دلار در ماه است. این مبلغ تنها برای خرید ۲ کیلو گوشت، دو کیسه برنج و لوبیا و چهار عدد دستمال کاغذی در یکی از سوپرمارکت‌های Panamericana شرکت GAESA کافی است. هزینه‌ها برای بسیاری از افراد بسیار بالاست چرا که آنها پزوی کوبا CUP را دریافت می‌کنند اما هر چیزی که باید بخرند به پزوی تبدیل‌پذیر کوبایی یا CUC است (از سال ۱۹۹۴ میلادی، کوبا دو واحد پولی داشته است؛ یک واحد پولی که تقریبا ارزشی برابر دلار دارد و دیگری که ارزش آن بسیار کمتر است و در بازار داخلی کوبا رواج دارد).

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، کوبا حامی اقتصادی خود را از دست داد و کشور وارد یک انقباض فشرده چهارساله شد که با عنوان «دوره خاص» شناخته می‌شود. کوبایی‌ها با کمبود غذا و دارو مواجه شدند. مشاغل از بین رفتند. صنعت شکر کوبا که برای شوروی صادر می‌کرد از هم پاشید. طبق آمار بانک جهانی، در سال ۱۹۹۳ تولید ناخالص داخلی کوبا ۹/ ۱۴ درصد کاهش یافت. در اواخر دهه ۱۹۹۰، کاستروها هوگو چاوز، رئیس‌جمهوری منتخب ونزوئلا را منجی خود یافتند. چاوز سریعا کوبا را غرق در نفت ارزان کرد. (۱۱۵۰۰۰ بشکه در روز). کوبا همچنین معاملاتی را با رهبران چپگرای دیگر شامل لولا داسیلوا رئیس‌جمهوری سابق برزیل انجام داد تا ده‌ها هزار پزشک برای کار به خارج از کشور بفرستد.

بعد از مرگ چاوز بر اثر سرطان در مارس ۲۰۱۳، ونزوئلا وارد یک بحران اقتصادی شد. این کشور قیمت محموله‌های نفتی را به کوبا شکست؛ برخی این مقدار را یک سوم یا بیشتر تخمین می‌زنند. کوبا بار دیگر نیازمند پول شد. یک مدیر بازاریابی در کوبا می‌گوید «رائول‌کاسترو باید درهای کوبا را رو به جهان سرمایه‌داری و بازار آزاد باز کند. او انتخاب دیگری ندارد.» تجار خارجی در کوبا در امان نیستند. سارکیس یاکوبیان یک کانادایی ۵۵ ساله است که برای دو دهه در کوبا زندگی کرده و شرکتی به نام Tri-Star Caribbean ساخته است. او ماشین، کامیون و تجهیزات صنعتی که مالکیت آنها با GAESA بود را می‌فروخت. در ۱۳ جولای ۲۰۱۱، پلیس کوبا به دفتر یاکوبیان هجوم برد.

او بیش از دو سال با ادعاهایی مانند فرار مالیاتی، فساد و جاسوسی تحت بازجویی پلیس بود. کوبا کشوری است که زمان در آن منجمد شده است و در عین حال به سرعت به سمت آینده پیش می‌رود؛ طوری که سرمایه‌گذاری خصوصی بخش بزرگ‌تری از این کشور خواهد شد. نواحی وسیعی از هاوانا از سال ۱۹۵۹ تاکنون که جنگجوهای چریک فیدل کاسترو وارد شهر شدند، تغییرات اندکی داشته است. مناظر خیابان به‌طور وسیعی خالی از بیلبوردها و تبلیغات هستند اما پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ای نه چندان دور رستوران‌های خصوصی باشکوه و بوتیک هتل‌ها در این کشور وجود خواهند داشت. نکته قابل توجه این است که چگونه رائول کاسترو پیروان سرسخت انقلاب سوسیالیستی کوبا را راضی کرد تا تغییرات سرمایه‌داری را بپذیرند. رائول پس از روی کار آمدن مجموعه‌ای از اصلاحات را انجام داد. در اوایل سال ۲۰۱۳، مورینو موریلو که به عنوان تزار اصلاحات اقتصادی کاسترو شناخته می‌شود، ۲۰ نفر از برجسته‌ترین اقتصاددانان کوبا را فراخواند. آنها مدیران بخش‌های دانشگاهی، اتاق‌های فکر و بنیادها بودند.

کاسترو به آنها گفت تا از دانش‌شان برای تغییر خطوط سیاست که ساختار اقتصادی کوبا را تغییر می‌دهد، استفاده کنند. موریلو به یکی از گروه‌ها دستور داد تا پیشنهادهایی را برای پیاده کردن قانون سرمایه‌گذاری خارجی که در سال ۱۹۹۵ در کوبا تصویب شد، ارائه دهند. اقتصاددانان قوانین سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای در حال توسعه را مطالعه کردند. تغییراتی که آنها پیشنهاد دادند شامل اجازه دادن به شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری از ۴۹ درصد به ۱۰۰ درصد در کوبا به همراه یک فرصت هشت ساله برای پرداخت مالیات بود.

تا این زمان، کاسترو شرکت‌های دولتی پرسود کوبا را تحت مدیریت GAESA و لوئیز آلبرتو رودریگز قرار داده است. کوبا قطعا پتانسیلی برای شرکت‌های بین‌المللی دارد، اما شاید هنوز زود باشد. عوامل ریسک‌زا ممکن است به سادگی از هر دستاورد معتدلی بیشتر باشند. صاحبان کسب‌وکار باید نسبت به این موضوع آگاه باشند.