سید محمد اعظمی‌نژاد* منبع: Mindtools یکی از مسائل روزمره افراد، درگیری با افکار ذهنی منفی است که موجب کاهش شدید اعتماد به نفس و اغلب نیز منجر به استرس در کار و زندگی می‌شود. برای اینکه فردی تحت تنش(استرس) قرار گیرد، باید دو قضاوت انجام دهد: اول اینکه نسبت به وضعیتی که در آن است احساس تهدید کند. دوم اینکه منابع و توانایی‌های خود را برای مقابله با تهدیدها کافی نبیند. البته میزان تنش وارد شده به فرد، با چگونگی قضاوت‌هایی که ذکر شد، ارتباط مستقیم دارد. بعضی از موقعیت‌های پیش‌روی ما از نظر اجتماعی، جسمی یا شغلی ممکن است واقعا تهدیدی واقعی برای ما باشند.‌اما در برخی موارد، تفکر منفی موجب بروز تنش و ناخشنودی بی دلیل ما می‌شود و می‌تواند به شدت اعتماد به نفس ما را تضعیف کند. استفاده از ابزار گام اول- هوشیاری فکری هنگامی که از آینده واهمه دارید، به توانایی‌های خود شک دارید یا در انتظار شکست هستید، بدون شک در حال تفکر منفی هستید؛ متاسفانه این نوع تفکر، به اعتماد به نفس شما به شدت صدمه می‌زند، به نحوه عملکردتان آسیب می‌رساند و مهارت‌های ذهنی شما را تقریبا فلج می‌کند. هوشیاری فکری فرآیندی است که توسط آن می‌توانید از آنچه در ذهن شما می‌گذرد آگاه باشید. یک راه موثر برای آگاهی از این موضوع، مشاهده دقیق جریان افکاری است که در وضعیت‌های تنش زا در ذهن خود می‌گذرانید. در وضعیت‌های بروز تنش، هیچ فکری را سرکوب نکنید، تنها سعی کنید هر فکر منفی یا تنش زا به ذهن‌تان خطور می‌کند را در جایی یادداشت کنید. با ثبت افکار منفی خود در یک بازه زمانی معقول(برای مثال دو هفته)، به سرعت می‌توانید الگوهای تفکر منفی خود را شناسایی کنید. با تجزیه و تحلیل و شناسایی شایع‌‌ترین و مخرب‌ترین افکار منفی، مقابله با آن را به عنوان یک اولویت مهم برای خود قرار دهید. هوشیاری فکری اولین گام برای مدیریت افکار منفی است، چرا که شما فقط افکاری را می‌توانید مدیریت کنید که نسبت به آن آگاهی کامل داشته باشید. گام دوم-تفکر منطقی گام بعدی در مواجهه با افکار منفی و به چالش کشیدن آنها مواردی است که با روش هوشیاری فکری شناسایی شده اند. به هر فکر منفی که ثبت کرده اید به خوبی نگاه کنید و بصورت عقلانی و منطقی آن را به چالش بکشید. از خود بپرسید که آیا این فکر معقول است یا به اندازه‌ای که لازم است ارزش تنش و نگرانی دارد. گام سوم- تفکر مثبت و شکار فرصت‌ها: هنگامی که از روش تفکر منطقی برای به چالش کشیدن افکار منفی استفاده می‌کنید، جایگزینی افکار منطقی مثبت می‌تواند بسیار مفید واقع شود. با ارزیابی منطقی از افکار منفی شناسایی شده و جایگزینی افکار مثبت، می‌توانید آسیب‌های ناشی از تفکرات منفی را به حداقل برسانید. برای مثال، ممکن است با تجزیه و تحلیل تنش‌های روزانه خود، افکار منفی تکراری زیر را شناسایی کرده باشید. افکار منفی چالش‌های منطقی افکار مثبت منطقی احساس بی‌کفایتی آیاآموزش، تحصیلات، تجربه، منابع مورد نیاز و برنامه‌ریزی شما متناسب با مسوولیتی که در شغل شما در نظر گرفته شده است، بوده است ؟ اگر شما همه موارد فوق را به خوبی در اختیار داشته باشید، می‌توان نتیجه‌گیری کرد برای انجام کار مشکلی نداشته باشید. اگر هنوز نگران هستید، آیا استانداردهای دست نیافتنی برای انجام کار خود را در نظر گرفته‌اید؟ من به خوبی برای این کار آموزش دیده‌ام. من تمام احتمالات ممکن در این کار را در برنامه خود لحاظ کرده‌ام. من می‌توانم این کار را واقعا خوب به پایان برسانم. نگرانی درباره عملکرد آیا با نگاه یک فرد منطقی، آموزش مورد نیاز برای انجام صحیح شغل خود را دیده‌اید؟ آیا برنامه‌ریزی مناسبی انجام داده‌اید؟ و به طور کامل‌ آماده هستید؟ اگر‌ آماده نیستید، باید به سرعت موارد فوق را انجام دهید. و اگر‌ آماده‌اید، بنابراین می‌توان انتظار عملکردی خوب از شما داشت. من به خوبی تحقیق و برنامه ریزی و مشکل را کاملا درک کرده‌ام. من زمان، منابع و کمک مورد نیاز خود را در اختیار دارم. من به خوبی برای انجام یک کار عالی‌ آماده هستم. مسائل خارج از دایره نفوذ و کنترل آیا شما برنامه‌ریزی اقتضایی مناسبی تهیه کرده اید؟ آیا به مخاطرات احتمالی به‌طور مناسب فکر کرده اید؟ اگر این‌چنین باشد، باید بتوانید‌آمادگی مقابله با مسائل را داشته باشید. من به تمام اتفاقات احتمالی فکر کرده‌ام و برای مقابله با آن برنامه‌ریزی کرده‌ام. من‌ آماده واکنش سریع و اثربخش برای اتقافات غیرمعمول هستم. نگرانی از واکنش دیگران تمام آن چیزی که به آن نیاز دارید،‌ آمادگی مناسب برای انجام کارها و تلاش برای بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید، است. اگر به طور معقولانه و با تمرکز بر نیاز ذی نفعان به انجام کارها بپردازید، افراد به طور منصفانه پاسخ خوبی به شما می‌دهند. ‌اما اگر اینگونه نیست، می‌توان نتیجه گرفت چیزی از کنترل شما خارج است. من بسیار‌ آماده هستم و بهترین کاری که می‌توانم، ارائه می‌دهم. با انتقادات به صورت حرفه‌ای مواجه می‌شوم. شما برای نگهداری افکار منفی و مواجهه با آثار ذهنی ناشی از آن یا انتخاب جایگزینی افکار منطقی مثبت حق انتخاب دارید؛ برای یک زندگی بهتر کدام یک را انتخاب می‌کنید؟! *عضو هیات رییسه کمیته تخصصی توسعه-انجمن مدیریت منابع انسانی ایران (azaminejad@gmail.com)

آشنایی با ابزاری برای رسیدن به هوشیاری فکری