تجارت تلخ و شیرین

بهار محمد علی‌پور / مهندس پروژه نایک در شرکت بیمس (Bemis Associates)

تولید وانیل طبیعی یکی از دشوارترین فرآیندهای صنعت عطر و طعم است. دلیل این امر پیچیده بودن فرمول شیمیایی نیست بلکه دلیلش نیاز به داشتن کشاورزهای ماهری است که توانایی نگهداری از درخت وانیل را طی ۱۵ ماه رشد در فصل‌های مختلف دارند. در گروه ادویه جات، وانیل دومین ادویه گران‌قیمت است که به‌صورت دستی تهیه می‌شود. از آنجا که نزدیک به ۸۰ درصد وانیل دنیا در ماداگاسکار تولید می‌شود، چنین حساسیتی در زنجیره تولید این محصول آن هم در تنها یک کشور دنیا، منجر به ایجاد ماتریس عرضه جهانی حساسی شده است. به طور مثال طبق آمار جهانی، گل‌دهی ضعیف این محصول در سال ۲۰۱۴ موجب کاهش تولید دانه‌های وانیل از ۲۰۰۰ تن به ۱۳۰۰ تن شد که نهایتا باعث افزایش قیمت شدید وانیل در آن سال شد.

در ادامه درنشستی که با الساندرا لروویلویز (Alessandra Lerouvillois)، مدیرمسوول پایداری شرکت وانیل پروا (Prova) داشتیم در مورد راهکارهای مدیریتی این شرکت در مواجهه با چالش‌های تولید این محصول گفت‌وگو کردیم که در ادامه آن را می‌خوانید:

لطفا درباره فعالیت‌ها و رویکردهای این شرکت توضیح دهید.

در یک نگاه کلی به پروسه کشت و تولید وانیل، می‌توان مشاهده کرد که کشاورزان در قلب این پروسه قرار دارند؛ استفاده ناکارآمد از زمین و روش‌های کشاورزی نامناسبی که ناشی از عدم آگاهی کشاورزان است سبب ناپایداری بازار وانیل در دنیا شده است. علاوه‌بر این امر، کیفیت وانیل تولید شده به‌طور مستقیم تحت‌تاثیر بسته‌بندی دانه‌های وانیل نارس است چرا که کشاورزان نیازمند به درآمد حاصله، همواره قصد فروش هرچه سریع‌تر محصولات خود را دارند.

بنابر مشاهدات و تحقیقات من، بزرگ‌ترین مانع برای کشاورزان در این پروسه، افراد واسطه یا به اصطلاح دلال هستند. در اصل این کشاورزان هستند که وانیل را تولید و به مرحله فروش می‌رسانند اما این دلالان هستند که بخش بزرگی از سود فروش را صاحب می‌شوند. شرکت ما، پروا (Prova) این دلالان را از پروسه تهیه وانیل خود حذف می‌کند و به‌طور مستقیم با کشاورزان کار می‌کند. در مرحله بعد، ما تمام تلاش خود را متمرکز بر بهبود روش‌های کشاورزی و سپس بهبود کیفیت زندگی کشاورزان کردیم. بنابراین پروا با انجمن محلی کشاورزان در ماداگاسکار شروع به همکاری کرد. دلیل این همکاری نیاز به درک جامعه محلی ماداگاسکار، فرهنگ، زبان و شرایط زندگی کشاورزان بود.

در راستای بهبود روش‌های کشاورزی و فاصله گرفتن از روش‌های ناکارآمد قدیمی و سنتی، ما با کمک این انجمن فعالیت‌های خود را از پایه که آموزش و پرورش نسل بعدی کشاورزان بود، شروع کردیم. به همین منظور به‌طور مستقیم کشاورزان و خانواده‌هایشان را در زمینه‌های اجتماعی، سلامت و برنامه‌های تحصیلی حمایت کردیم. برای مثال، در مدرسه‌های ماداگاسکار آرد غنی شده توزیع کردیم تا به مشکل سوءتغذیه در میان کودکان کشاورزان کمک کنیم.

کمی هم از سختی‌های اعمال چنین رویکردهایی توضیح بدهید؟

به نظر من سخت‌ترین قسمت این کار، الزام به همکاری نزدیک با رقیبان پروا در زمین‌های کشاورزی است. ما و تمام رقیبانمان باید در زمین‌های کشاورزی با همدیگر کار کنیم تا بتوانیم محصول قابل عرضه دریافت کنیم. دلیل این امر این است که هر زمین کشاورزی محصول وانیل خود را به چندین شرکت می‌فروشد. بنابراین، برای تحقق هرگونه تغییر در شرایط و نحوه کشاورزی، تمام این شرکت‌ها باید با هم برنامه‌ریزی کرده و هزینه‌ها را هم با یکدیگر به اشتراک بگذارند. سختی این کار بازمی‌گردد به حفاظت از مزیت و برتری شرکت ما، پروا، در رقابت و در عین حال همکاری با این شرکت‌ها.

بزرگ‌ترین برتری ما نسبت به عملکرد رقبایمان، کوچک بودن شرکت و در نتیجه کوتاه بودن مدت زمان لازم برای تصمیم‌گیری و در نهایت تحویل محصول است. ما با شرکت‌های بزرگ تولید بستنی و شکلات کار می‌کنیم. این شرکت‌ها خود به‌دلیل پیچیدگی تصمیم‌گیری داخلی ترجیح می‌دهند با شرکت‌های کوچک‌تری مانند پروا کار کنند تا بتوانند محصول با کیفیت را در زمان کوتاهی تحویل بگیرند.

اعمال تمام این تغییرات و رویکردهای متفاوت چه تاثیری در قیمت فروش شما داشت؟

مسلما تاثیر مستقیمی در افزایش قیمت مشاهده می‌شود، به طوری که هرسال حداقل شاهد ۲۵ درصد افزایش هستیم. مسوولیت من در این حرفه مذاکره کردن با مشتری‌ها برسر قیمت است. ما به حمایت آنها به شدت احتیاج داریم تا بتوانیم کوچک‌ترین تغییری در بهتر شدن شرایط تولید وانیل و حتی زندگی کشاورزان را ادامه دهیم. مسوولیت اجتماعی ما نسبت به این منطقه هدف اصلی کسب‌وکار ما است و حفاظت و نگهداری مناسب از منابع طبیعی وظیفه همه مااست و این امر حیاتی که الان ضرورت آن بسیار بیشتر از هر زمانی احساس می‌شود تنها با کار یک یا دو نفر امکان‌پذیر نیست.

نکته نگفته‌ای هم دارید؟

شاید وانیل در ذهن افرادی مثل ما که به صورت روزمره از آن استفاده نمی‌کنیم اهمیت ویژه‌ای نداشته باشد و حتی باورش سخت باشد که تا این حد تولید این دانه‌های کوچک سخت باشد، ولی به آخرین بستنی وانیلی خوشمزه‌ای که خوردید فکر کنید و به یاد بیاورید که کشاورز در طول ۱۵ ماه شب و روز به سختی تلاش کرده‌اند تا این طعم به شما برسد. باید به این نکته توجه داشت تنها با اعمال روش‌های تجارت و کشاورزی پایدار در کوتاه‌مدت و بلندمدت تضمین تولید وانیل با قیمت و کیفیت مناسب امکان‌پذیر است.