سینمای ایران در مسیر صنعتی شدن

دنیای اقتصاد:‌ فیلم‌های کمدی همیشه صدرنشین فروش در سینمای ایران بوده‌اند. سال گذشته از مجموع ۱۶۰ میلیارد تومان فروش کل فیلم‌ها، بیش از ۹۰ میلیارد تومان به فروش فیلم‌های کمدی اختصاص داشت. از فیلم‌های غیر کمدی نیز چیزی نزدیک به ۳۰ میلیارد تومان به فروش دو فیلم پرفروش «فروشنده» و «ابد و یک روز» مربوط می‌شد. امسال نیز در شش ماه گذشته فیلم‌های کمدی در صدر فروش قرار داشته‌اند. بیش از ۷۰ درصد از ۱۰۰ میلیارد تومان فروش نیم سال اول از گیشه فیلم‌های کمدی به دست آمده است. این موضوع نشان می‌دهد که نسبت فروش میان فیلم‌های کمدی و غیرکمدی در ایران به یک ثبات نسبی دست پیدا کرده است. گسترش بازار سینما در ایران و به دنبال آن افزایش درآمد فیلم‌ها، باعث شده تا سرمایه‌گذاری در صنعت سینما بیش از گذشته مورد توجه قرار بگیرد. کارشناسان معتقدند نگاه سینما و سرمایه‌گذاران به بازار، تولید فیلم‌های کمدی را در اولویت قرار داده است. در این گزارش مروری کوتاه خواهیم داشت بر نظر کارشناسان سینمایی درباره تولید و فروش فیلم‌های کمدی سینمای ایران. در بیشتر این تحلیل‌ها نیاز مردم به فراموشی روزهای دشوار زندگی و فرآیند صنعتی شدن سینما ازجمله مهم‌ترین دلایل گسترش و توسعه سینمای کمدی در کشور ذکر شده است. جزئیات بیشتر در این باره را می‌خوانیم.

تحلیل کارشناسان

احمد شکرچی جامعه‌شناس درباره دلایل استقبال مردم از ژانر کمدی می‌گوید: کمدی ابزاری برای بیان حرف‌هایی است که نمی‌توان گفت یا نسبت دادن به چیزهایی که از آن ناراحت هستیم ولی نمی‌توان مستقیم به زبان آورد.او در گفت‌وگویی که با «ایسنا» انجام داده گفته است: طنز برای‌ ما به دلیل سابقه تاریخی‌مان یکی از راه‌هایی بوده که به‌واسطه آن حرف‌هایی می‌زدیم که نمی‌توانستیم به صورت مستقیم به زبان بیاوریم، آدم‌ها به خاطر اینکه نمی‌توانستند حرف‌هایی را در حوزه عمومی، صراحتا و به صورت آشکار بزنند، آن را در لفافه و کنایه می‌گفتند. این استاد دانشگاه با بیان اینکه «کمدی کارکرد تسکین آلام و دردها را دارد (با یک دید انتقادی) و برای فراموشی و فرار از خستگی و پیچیدگی‌هایی که در روز آدم‌ها با آن مواجه هستند، اتفاق می‌افتد» گفت: این از نگاه مصرف‌کننده است ولی در این مورد باید به نگاه تولیدکننده هم توجه کنیم که می‌گویند ما باید کالایی را عرضه کنیم که مصرف‌کنندگان انبوه، متوجه وضعیت نابسامانی که در آن هستند نباشند و مثل ماشین‌ سرکار بروند و بعد از کار، از فرهنگ استفاده کنند و دوباره از فردا همان چرخه را ادامه دهند. وی در پایان ابراز عقیده کرد: فیلمسازان به‌دلیل اینکه این توانایی را ندارند تا طنز موقعیت ایجاد کنند، سعی می‌کنند گفتارها را غلیظ‌تر بکنند و این غلظت در شوخی‌ها فیلم را به سمت هزل می‌برد و آن را از ژانر خانوادگی خارج می‌کند و در نهایت سطح سلیقه مخاطب را تنزل می‌دهد. وقتی مخاطبان به دیدن این سطح عادت می‌کنند تقاضایشان هم به همین گونه تنظیم می‌شود و برای آثار جدی‌تر و فکرشده‌تر انتظاری ندارند و در نهایت تولیدکنندگان نیز فقط همین تقاضاها را پاسخ می‌دهند.

حسن آقاکریمی تهیه‌کننده سینما نیز در گفت‌وگویی که پیش‌تر با باشگاه خبرنگاران انجام داد، ‌درباره روند رو به رشد تولید فیلم‌های کمدی گفت: نمی‌توان به این کار خرده گرفت؛ چون امری طبیعی است. چنان‌که در طول سال‌ها، یک ژانر یا موضوع مورد نیاز جامعه سینمایی و مردم، تولید خواهد شد. وی افزود: شرایط امروز جامعه استقبال از فیلم‌های کمدی را تشدید کرده تا مردم و مخاطبان برای رفع و فراموشی سرخوردگی و افسردگی خود، ساعتی را با خانواده در سینماها بگذرانند. وی ادامه داد: از سویی باید توجه داشت، تولید و فروش فیلم‌های خوب کمدی ضرری به تولید و فروش فیلم‌های اجتماعی وارد نخواهد کرد. چنان که فیلم‌های اجتماعی فراوانی مانند «ابد و یک روز» در گیشه و جذب مخاطب موفق بودند.آقاکریمی خاطرنشان کرد: فقط امیدوارم تولید فیلم‌های سینمایی در هر ژانری مانند افراط‌گرایی برخی، سینماگران را از آن طرف بام نیندازد.

همچنین مسعود ردایی تهیه‌کننده سینما درباره این موضوع گفت: سینما به عنوان سرآمد فعالیت‌های فرهنگی و تجمیع هنر در قالب تصویر و صدا می‌بایست در همه ژانرها به تولید محتوا بپردازد، این خوراک روحی جامعه می‌تواند شامل فیلم‌های آموزشی، اجتماعی، ارزشی و اعتقادی، تاریخی، سیاسی، سرگرمی و کمدی، جنگی و ترسناک و عاشقانه باشد.او افزود: قاعدتا سمت‌گیری و گرایش غیرمتعارف به سمت تولید فیلم طنز و کمدی شاید برای تولیدکنندگان آنها و افزایش میزان فروش، منفعت خوبی در برداشته باشد اما برای جامعه که نیاز به محتوای متنوع دارد، تهدید محسوب می‌شود، اینجاست که لزوم صنعتی شدن سینما بیش از پیش احساس می‌شود.تهیه‌کننده فیلم سینمایی «مالاریا» بیان کرد: نکته دیگر اینکه در کثرت تولید فیلم‌های کمدی، احتمال موفقیت در فروش فیلم‌ها کاهش می‌‌یابد، به عبارت دیگر تعداد فیلم‌های موفق این ژانر کاهش می‌یابد و این خود تهدید برای فیلم‌های طنز و کمدی است، از سوی دیگر مطمئنا کارگردان‌های صاحب سبک، فقط در ژانر تخصصی کار می‌کنند اما حضور کارگردان‌های فاقد سبک در این ژانر برای کسب منافع و شهرت بیشتر می‌شود که خودبه‌خود سبب تنزل کیفی این فیلم‌ها بیش از پیش خواهد شد.

فیلم کمدی هم باید حرفه‌ای باشد تا بفروشد

غلامرضا موسوی تهیه‌کننده سینما درباره گرایش سینماگران به تولید فیلم‌های کمدی گفت: اصولا طبیعت این حرفه چنین است، زمانی که سینما را به‌عنوان هنر- صنعت می‌شناسیم وجه صنعتی آن یعنی بازگشت سرمایه و سوددهی در آن مطرح است. بنابراین، در مقاطع مختلف امکان دارد تهیه‌کننده‌های سینما مانند هر کالای دیگری به دنبال این باشند تا به سمت تولید جنس پرفروش‌تر بروند.وی افزود: از سویی ممکن است بدون اطلاع از اینکه دیگران چه می‌کنند به سمت تولید یک ژانر یا گونه خاص بروند، در هر صورت این بازار است که باید بتواند باعث ایجاد تعادل شود. ضمن اینکه ساخت هر ژانری مهم نیست، مهم این است که آن گونه سینمایی از کیفیت خوبی برخوردار باشد، با این تفاسیر هر کاری می‌تواند نمود کند که کیفیت بیشتری داشته باشد. این تهیه‌کننده اضافه کرد: درست است که الان فیلم‌های کمدی می‌فروشند اما با کمی دقت می‌توان فهمید همه کارهای طنز مثل هم نمی‌توانند با مخاطب ارتباط برقرار کنند.موسوی خاطرنشان کرد: بنابراین کیفیت و ساختار خوب و وجه هنری در کنار هم است که می‌تواند باعث رونق گیشه و جذب مخاطب شود.