موانع رشد سینما در سال 96

دنیای اقتصاد: فروش بی‌نظیر فیلم‌های روی پرده و تجربه رقم ۱۷۰ میلیارد تومانی در گیشه سال ۹۵ همه معادلات بازار سینما را در آستانه تغییرات گسترده قرار داد. افزایش جالب توجه تمایل تهیه‌کنندگان و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی به ساخت فیلم در همین سال، نوسازی برخی سینماها، افزایش تعداد سانس‌های نمایش، کلید خوردن ساخت مجموعه‌ها و پردیس‌های سینمایی جدید و... همه از مواهب رشد خیره کننده بازاری بود که فروش سالانه‌اش در چهار سال اخیر به میانگین ۵۰ میلیارد تومان هم نمی‌رسید ولی به یک باره در سال ۹۵ رکورد شکست و در کمتر از ۱۲ ماه بیش از ۱۷۰ میلیارد تومان فروخت.

اما فروش خوب سینما در سال ۹۵ تبعاتی هم داشت. شاید مهم‌ترین پیامد این فروش، ‌ تصمیم برخی از مسوولان برای افزایش بهای بلیت سینماها بود. درحالی‌که مشتریان و مخاطبان سینمایی به‌تازگی و پس از سال‌های بسیار زیادی دوباره به سینما به عنوان یک تفریح مناسب، ‌ارزان، قابل دسترس و خانوادگی نگاه می‌کنند و به همین دلیل بیش از ۲۴ میلیون بلیت سینما در سال جاری فروش رفت، ناگهان تصمیم به افزایش قیمت بلیت همچون سدی احتمال تکرار فروش رویایی ۹۵ را در سال ۹۶ با اما و اگرهای متعددی روبه‌رو کرد. پس از اعلام افزایش قیمت بلیت تا سقف ۲۰هزار تومان در سال ۹۶، غلامرضا فرجی، سخنگوی شورای صنفی نمایش ضمن تکذیب قطعیت این خبر و در تکمیل آن گفت: مقرر شد بهای بلیت فیلم‌هایی که در نوروز سال ۹۶ اکران می‌شوند به‌صورت شناور باشد؛ به این صورت که قیمت کف بلیت‌ها همان رقم سال ۹۵ و سقف آن تا ۲۰ هزار تومان باشد. با این توضیح امکان افزایش یا کاهش قیمت‌ها وجود دارد و براساس توافق میان سینمادار.اگرچه این مصوبه شورای اکران سعی کرده با تاکید بر شناور بودن و نه قطعی بودن این افزایش قیمت، متعادل باشد، اما بدیهی است که در نهایت به‌عنوان یک مجوز صرف برای افزایش قیمت به حساب می‌آید و چنان‌که تجربه ‌های مشابه هم نشان داده است، ‌ «شناور بودن» موضوعیتی در مرحله اجرا ندارد.

به هر حال سال آینده سینمای ایران با چالشی جدید روبه‌رو است آن هم افزایش نرخ بلیت سالن‌های ممتاز است. تصمیمی که در آخرین روزهای سال ۹۵ گرفته شده تا مخاطبان هنر هفتم، خود را برای افزایش سهم سینما در سبد هزینه‌های فرهنگی‌شان در سال ۹۶ آماده کنند. برهمین اساس چنان‌که پیدا است به نظر می‌رسد به‌رغم افزایش قیمت بلیت در سال آینده، با توجه به کاهش استقبال مخاطبان و همچنین پرشمار بودن فیلم‌های سیاه و تلخ فروش سال آینده سینما به روال سابق برگردد و رکورد بی نظیر سال ۹۵ را تکرار نکند.در همین رابطه جواد نوروزبیگی تهیه‌کننده سینما در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» گفت: تلخ بودن فیلم‌های اجتماعی در جشنواره فیلم فجر، پخش آنها را در سال ۹۶ با مشکلات جدی روبه‌رو خواهد کرد و از آنجا که منبع اصلی فیلم‌های اکران سال آینده از همین فیلم‌های جشنواره است، به نظر می‌رسد که حتی بدون افزایش قیمت نیز احتمال تکرار رکورد سال ۹۵ در سال آینده غیرممکن باشد.

یک محاسبه

طبیعی است که در پردیس‌های سینمایی شهرهای بزرگ و به‌ویژه تهران قیمت بلیت به سقف مجاز یعنی همان ۲۰ هزار تومان خواهد رسید. بنابراین اگرخانواده‌ای یک روز تعطیل تصمیم بگیرند که تفریح کنند و به نوعی روز تعطیل خود را بگذرانند با توجه به فقر زیرساخت‌های تفریحی در کشور یا در دسترس نبودن‌شان، احتمالا سینما جدی‌ترین گزینه پیش‌رویشان خواهد بود. حالا اگر این خانواده بخواهد یک فیلم خوب در یک سالن خوب ببیند ناچار است به ازای هر نفر ۲۰ هزار تومان هزینه کند. یک خانواده چهار نفره دست‌کم ۸۰ هزار تومان باید خرج نشستن روی صندلی‌های سالن کند. هزینه‌ای که قطعا برای بسیاری از مخاطبان هنر هفتم سنگین خواهد بود. زیرا بسیاری از مخاطبان تازه سینما در ایران که در سال ۹۵ به سینما بازگشته‌اند، از طبقه متوسط و طبقه متوسط روبه پایین جامعه هستند. در تهران ۴۳ سالن ممتاز داریم که از قضا بسیاری از آنها از جهت جایگیری در مکانی بنا شده‌اند که محل تردد و دسترسی قشر متوسط جامعه است. از این‌رو، این تصمیم به‌طور مستقیم روی سینما رفتن آنها تاثیرگذار است. سینما یا مخاطبان خاصی دارد که به آنها فیلم‌بین حرفه‌ای اطلاق می‌شود یا مخاطبان غیرحرفه‌ای که سینما تنها مفر آنها برای دمی فراغت است.با این افزایش قیمت بلیت، هردوی این گروه‌ها ناچار به پرداخت هزینه‌ای می‌کند که با توجه به این اوضاع اقتصادی و شرایط درآمدی خانوارها، برای بسیاری سنگین است وموجب حذف سینما از سبد فرهنگی‌شان می‌شود.

سبد فرهنگی خانوار

آمارهای رسمی از سهم «تفریح و مصرف فرهنگی» در مخارج خانواده طبقه متوسط و متوسط روبه پایین بسیار قابل توجه است. سرانه مصرف فرهنگی این خانواده‌ها بدون توجه به تعداد اعضای خانواده‌ها، کمی بیش از ۴۰ هزار تومان است. حال اینکه مصرف فرهنگی بسیار فراخ‌تر از صرف سینما رفتن است.طبق آخرین گزارش مرکز آمار ایران از شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی (تورم) در اوایل زمستان امسال، سهم تفریح و فرهنگ در بودجه خانوارهای شهری فقط ۱/۵ درصد است که البته بانک مرکزی آماری منتشر کرده که نشان می‌دهد مردم ایران در سال ۱۳۹۴ معادل فقط ۲ درصد از درآمد خود را به تفریح و امور فرهنگی پرداخته‌اند.در حال حاضر حداقل مزد کارگر ۸۱۲ هزار تومان است که محاسبه سهم ۱/۵ درصدی بودجه تفریح و فرهنگ در یک خانواده کارگری، ۴۱ هزار و ۴۱۲ تومان می‌شود. حتی با احتساب درآمد سه میلیون تومانی خانوار طبقه متوسط شهری هم، ‌سهم تفریح و مصرف فرهنگی ۱۵۰ هزار تومان می‌شود. توجه داشته باشید که این رقم برای شاخص «تفریح و مصرف فرهنگی» است. نه صرفا سینما رفتن. مقابله با آسیب‌های اجتماعی و تقویت بنیه فرهنگی خانواده‌ها مورد تاکید همیشگی مسوولان و مدیران فرهنگی کشور بوده و هست اما با سهم اندک امور فرهنگی در سبد هزینه کارگران، بیم‌ آن‌می‌رود که گرایش به خرید ابزارهای ارزان‌قیمت، اما نامناسب به لحاظ فرهنگی یکی از گزینه‌های خانواده‌ها شود.

پیامد قهری افزایش قیمت بلیت

اما یکی از پیامدهای احتمالی و بسیار آسیب‌زای افزایش غیرمنطقی بلیت سینما «افزایش قاچاق فیلم‌ها» است. تهران شهری است که آخرین نسخه فیلم‌های روز دنیا به راحتی در خیابان‌های آن یافت می‌شود آن هم با قیمتی در حدود ۲۰۰۰تومان! نکته جالب این است که با این دوهزارتومان نیز، شما نه تنها یک فیلم بلکه مجموعه‌ای از فیلم‌ها را دریافت می‌کنید که به کرات می‌توانید آن را همراه دوستان و خانواده خود مشاهده کنید.خانواده‌ای که جزو قشر متوسط جامعه است و پول تفریحات آن‌چنانی را هم ندارد چرا باید به جای دو هزار تومان، به‌ازای هر نفرش ۲۰ هزار تومان هزینه کند و به سینما برود؟ همچنین خانواده‌ای که می‌تواند به ازای هر نفر با خرج رقمی کمتر از ۲۰ هزار تومان در برخی از رستوران‌های معتبر تهران شام صرف کند، چرا باید برای دیدن فیلمی به سینما برود که احتمالا اوقاتش را هم تلخ خواهد کرد و...به نظر می‌رسد که سال آینده با کاهش تعداد مخاطب مواجه باشیم. تصمیم عجولانه و شتاب‌زده افزایش قیمت در سالی که می‌توانست مخاطبان تازه بازگشته به سینما را تثبیت کند و مصرف سینما را به‌عنوان یک تفریح خانوادگی سالم و ارزان و مفرح تبیین کند، اثر ناامیدکننده‌ای خواهد داشت.