معضل ۵/ ۲ تریلیون دلاری چگونه حل خواهد شد؟
اضافه‌وزن ترازنامه فدرال رزرو
با‌این‌حال تردیدهای زیادی نسبت به عواقب سیاست انقباضِ مقداری وجود دارد. از سوی دیگر بانک مرکزی راهی برای اینکه متوجه شود انقباض مقداری تا کجا باید ادامه یابد در اختیار ندارد و این مساله می‌تواند آغازگر بحران جدیدی در اقتصاد آمریکا باشد. در واقع گام اول انقباض پولی با کاهش ۵۰۰میلیارد دلاری ترازنامه فدرال‌رزرو با موفقیت پشت سر گذاشته شده است اما بعید به نظر می‌رسد در صورت تداوم این سیاست همین‌گونه باقی بماند.
کرونا و سیاست انقباض مقداری
با وقوع بحران کرونا، ریسک‌های زیادی متوجه اقتصاد آمریکا و شبکه بانکی این کشور شد. این اتفاق باعث شد بانک مرکزی این کشور در واکنش به این رویداد سیاست تسهیل مقداری را در پیش بگیرد. این امر موجب شد ترازنامه فدرال رزرو در مدت کوتاهی رشد چشمگیری را تجربه کند و به بیش از ۸تریلیون دلار رسید. با‌این‌حال چارچوب نظری این سیاست بیان میکند برای تاثیرگذار باقی ماندن این ابزار و جلوگیری از عواقب آن، اقداماتی را در پیش بگیرد که کاهش سطح ترازنامه یکی از آن‌هاست. این مساله ممکن است مانند یک بحث فنی و محرمانه به نظر برسد و بدون شک پیچیده نیز هست. این موضوع به سیاست‌های پولی مدرن بازمی‌گردد. فدرال رزرو، مانند سایر بانک های مرکزی، از تسهیل مقداری، یا به عبارت دیگر خرید دارایی‌ها، به‌ویژه اوراق قرضه دولتی، در مقیاس بزرگ، برای آرام کردن بازارهای مالی و تقویت اقتصاد در طول رکود شدید استفاده میکند. برای اینکه این ابزار بتواند در آینده کار کند، هم‌اکنون باید سیاست معکوس یا به عبارتی انقباض مقداری در دستورکار قرار بگیرد.
به بیان ساده انبساط ترازنامه در زمان رکود تنها در صورتی پایدار است که در زمان عادی این ترازنامه‌ها منقبض شوند؛ در غیر این صورت هر لحظه این رشد تداوم خواهد یافت و اثرات تورمی و حتی رکودی را بر اقتصاد تحمیل خواهد کرد. سیاست انقباض مقداری همان ماموریت غیرمحتمل و حتی جسورانه‌ای است که فدرال رزرو آغاز کرده است و تلاش میکند ترازنامه خود را کوچک کند و درعین‌حال اختلالات را در اقتصاد به حداقل برساند. این فرآیند در اواسط سال ۲۰۲۲ آغاز شد. فدرال رزرو در‌حال‌حاضر نزدیک به ۵۰۰میلیارد دلار از دارایی خود را از دست داده است که برای گام اول خوب است. اما موج‌های اخیر در سیستم بانکی حاکی از آن است که ادامه این روند تلاطم‌های قابل‌توجهی را به دنبال خواهد داشت. برخی از تحلیلگران و سرمایه‌گذاران گمان میکنند این فشارها در نهایت فدرال رزرو را مجبور میکند انقباض مقداری را خیلی زودتر از موعد مقرر لغو کند. در مقابل برخی دیگر گمان میکنند فدرال رزرو هنوز زمان و ابزارهایی در اختیار دارد.
تجارب اندک انقباض مقداری
از زمان بحران مالی جهانی 2008، فدرال رزرو چهار مرتبه از سیاست تسهیل مقداری استفاده کرده و مجموعه‌ای از تحقیقات در مورد نحوه کارکرد آن ارائه داده است. در مقابل، فدرال رزرو تنها یک بار، از اواخر سال 2017 تا 2019، انقباض مقداری را به کار گرفته است، که کمی پس از شروع ریزش بازار پول متوقف شد. بنابراین تردیدهای زیادی در مورد عواقب این سیاست وجود دارد. یکی از روش‌های به ظاهر جذاب برای نگریستن به سیاست انقباض مقداری، به صورت معکوس سیاست تسهیل مقداری است. همانطور که تسهیل مقداری مستلزم ایجاد ذخایر بانک مرکزی برای خرید اوراق قرضه است، انقباض مقداری نیز شامل حذف ذخایر در زمانی که بانک مرکزی دارایی‌های خود را کاهش می‌دهد، می‌شود. همانطور که تسهیل مقداری به پایین نگه داشتن نرخ بهره بلندمدت کمک میکند، انقباض مقداری نیز این نرخ‌ها را افزایش می‌دهد. محققان تخمین می‌زنند کاهش ترازنامه فدرال رزرو به میزان حدود 5/ 2تریلیون دلار طی چند سال تقریبا اثری مشابه با افزایش نیم‌درصدی رخ بهره دارد.
مقامات فد چه می‌گویند
بسیاری بر این باورند که سیاست انقباض مقداری از همان زمان که نرخ بهره سیاستی افزایش یافت آغاز شده است. در واقع برخی از مقامات فدرال رزرو، سیاست انقباض مقداری را به خشک شدن رنگ تشبیه میکنند. اما این سیاست تفاوت‌های مهمی با این تشبیه دارد که مهم‌‌ترین آن‌ها عدم وجود سنجه‌ای برای اندازه‌گیری میزان لازم این سیاست است. وقتی اقتصاد در وضعیت خوبی باشد، بانک‌های مرکزی می‌توانند به‌تدریج از تسهیل مقداری فاصله بگیرند. اما در انقباض مقداری، بانک مرکزی از طریق آشفتگی بازار متوجه می‌شود بیش از حد پیش رفته است؛ مانند اتفاقی که در سال 2019 افتاد. انقباض مقداری در شروع کار پول را از یک سیستم بانکداری تجاری که مملو از نقدینگی است تخلیه میکند. اما با ادامه این روند، نقدینگی به طور پیوسته محدودتر می‌شود و هزینه تامین مالی برای بانک‌ها ممکن است بدون هشدار به شکل قابل‌توجهی افزایش یابد.
با‌این‌حال کریستوفر والر، از اعضای فدرال رزرو، معتقد است فاصله زیادی با آن نقطه وجود دارد. این ایده که بحران بسیار دور است با نگاهی به بدهی‌های فدرال رزرو پشتیبانی و تقویت می‌شود. حدود 3تریلیون دلار ذخایر بانک‌ها نزد بانک مرکزی وجود دارد. 2 تریلیون دلار دیگر پول شرکت‌هایی است که با فدرال رزرو اوراق بهادار خزانه‌داری مبادله میکنند. والر معتقد است تا زمانی که ذخایر بانکی به حدود 10درصد تولید ناخالص داخلی برسد، انقباض پولی باید بدون مشکل پیش برود. والر معتقد است این عدد در‌حال‌حاضر به 19درصد می‌رسد؛ بنابراین، انقباض پولی می‌تواند تا چند سال دیگر ادامه پیدا کند و در این فرآیند سهم بزرگی از ترازنامه فدرال رزرو کاهش یابد.
اوضاع بر وفق مراد می‌ماند؟
گرچه سیاستگذاران آمریکایی از بدون مشکل پیش رفتن انقباض پولی صحبت میکنند اما ممکن است مشکلات جدی در این مسیر به وجود بیاید. نخست آنکه بانک‌ها احتمالا به ذخایر بیشتری نسبت به قبل از بحران کرونا نیاز دارند، زیرا دارایی‌های آن‌ها سریع‌تر از بقیه اقتصاد گسترش یافته است. از سوی دیگر تقاضا برای بازپرداخت می‌تواند به وجوه بازار پول فشار وارد کند. از سوی دیگر در صورتی که کنگره افزایش سقف بدهی را به تصویب نرساند، خزانه‌داری امکان دریافت وام نخواهد داشت. این مساله می‌تواند ریسک چند ماه آتی را افزایش دهد و به عدم‌قطعیت درباره فرآیند انقباض مقداری بیفزاید.
