علیرضا کدیور

پس از ابلاغ سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی و آغاز واگذاری سهام شرکت‌های دولتی و در پی ورود شرکت‌های تولیدکننده مواد خام به بورس در سال ۸۵، در حال حاضر بیش از ۴۰ درصد ارزش روز بورس تهران در اختیار شرکت‌های تولیدکننده مواد خام و مواد اولیه قرار دارد. شرکت‌هایی که دو عامل قیمت‌های جهانی و نرخ ارز، تاثیر بسزایی در درآمد و سودآوری آنها ایفا می‌کند. حال سوالی که ذهن برخی از کارشناسان را به خود معطوف کرده این است که با وجود رشد بیش از ۵۰ درصدی نرخ ارز آزاد از ابتدای سال‌جاری، چرا قیمت سهام این دسته از شرکت‌ها و به تبع آن شاخص بورس با رشد متناسب مواجه نشده است؟

برای دستیابی به چرایی این روند، بررسی روند تغییرات نرخ ارز و قیمت جهانی مواد خام در کنار یکدیگر تا حد زیادی می‌تواند راهگشا باشد. در وهله نخست بررسی روند تغییرات نرخ ارز آزاد در سال جاری نشان می‌دهد که این نرخ در پایان شهریورماه ۹۰ نسبت به ابتدای امسال، تنها ۱۴ درصد افزایش یافته بود. از سوی دیگر این رشد نرخ در شرایطی به وقوع پیوسته که در همین مدت قیمت جهانی برخی مواد خام از جمله فلزات اساسی با کاهش روبه‌رو شده است. به بیان دیگر افزایش نرخ ارز در نیمه نخست سال جاری با کاهش قیمت جهانی مواد خام تا حد زیادی خنثی شده است. در همین حال باید توجه داشت که نیمه نخست سال جاری، تفاوت نرخ ارز دولتی و آزاد بسیار کمتر از ارقام فعلی بوده و تصور اینکه شرکت‌های صادرکننده مواد خام، ارز ناشی از فروش محصولات خود را به نرخ آزاد تسعیر کنند نیز نمی‌توانست تاثیر چندانی در افزایش سودآوری این‌گونه شرکت‌‌ها داشته باشد.

اما روند نرخ ارز در نیمه دوم سال جاری تاکنون به‌گونه دیگری بوده؛ به‌نحوی که طی یک‌ماه گذشته، نرخ ارز آزاد با جهشی ۳۰ درصدی در مرز ۱۷ هزار ریال در حال معامله است. در همین حال ثبات نسبی قیمت جهانی مواد خام در کنار افزایش فاصله نرخ ارز دولتی و آزاد این تحلیل را در میان فعالان بورس رقم زده که شرکت‌های صادرکننده مواد خام در صورت تسعیر ارز ناشی از فروش محصولات خود به نرخ بازار آزاد (حتی در سال ۹۱) می‌توانند سودآوری بالایی را نصیب سهامداران خود کنند. تحلیلی که طی ۵روز کاری گذشته افزایش ۷۰۰واحدی (۳ درصد) شاخص کل بورس را در پی داشته است. به بیان دیگر برخلاف تصور برخی کارشناسان به نظر می‌رسد فعالان بازار با درک منطقی شرایط و در صورت ثبات نسبی قیمت‌های جهانی و به ویژه نرخ ارز، در حال تصحیح قیمت سهام شرکت‌ها در جهت صعودی هستند، هر چند دراین میان نباید از تاثیر رکود نسبی حاکم بر معاملات بازارهای موازی، به‌ویژه بازار آتی سکه به واسطه پیش‌فروش سکه توسط بانک مرکزی در رونق فعلی چشم‌پوشی کرد.

در نهایت اینکه هرچند سرمایه‌گذاران و فعالان بازار با تحلیل عوامل تاثیرگذار بر ارزش دارایی‌های مختلف از جمله سهام در کنار ریسک‌های حاکم بر آن اقدام به دادوستد آنها می‌کنند، اما ممکن است در برخی زمان‌ها با تاخیری اندک نسبت به تصحیح ارزش دارایی‌ها اقدام کنند؛ تاخیری که در حال حاضر با توجه به ریسک کاهش معنادار نرخ ارز بازار آزاد دیده نمی‌شود.