نقش آمریکا و انگلیس در کودتای ۲۸ مرداد چه بود؟
پیشینه کودتای ۲۸ مرداد را باید در نهضت «ملی شدن صنعت نفت» جست‌وجو کرد. ملی شدن نفت یک نهضت ضداستعماری و نقطه عطف مهمی در تاریخ ایران است که وقایع متعددی را رقم زد.
امروز، سالروز کودتای ۲۸ مرداد علیه دولت دکتر محمد مصدق است، روزی که علیرضا صحرایی، آن را یکی از مقاطع بسیار حساس در تاریخ سیاسی معاصر ایران می‌‌داند و می‌گوید: دوره ۲۸ ماهه نخست‌وزیری مصدق یکی از مهمترین دوره‌ها در تاریخ ایران است.
دانش‌آموخته دکترای علوم سیاسی تشریح میکند: ۷ اردبیهشت ۱۳۳۰ زمانی که نمایندگان مجلس مطلع شدند، حسین علاء از نخست وزیری استعفا داده کسی گمان نمی‌کرد رای به نخست‌وزیری مصدق داده شود. زیرا محمدرضا شاه و سفارت انگلیس درباره نخست وزیری سید ضیاء الدین طباطبایی به توافق رسیده بودند سید ضیاءالدین همان کسی بود که در کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ همراه رضاخان و مهره مورد تایید انگلیسی‌ها بود. برنامه این بود که مجلس شانزدهم را منحل، مصدق و آیت‌الله کاشانی را توقیف کنند تا مسئله و مشکل نفت را خودشان حل کنند. اما زمانی که جمال امامی، نماینده مجلس پیشنهاد پذیرش سِمَت نخست‌وزیری را به مصدق داد، مصدق با پذیرش نخست‌وزیری تقریبا همه را مبهوت کرد.
واکنش توئیتری امیرعبداللهیان به کودتای ۲۸ مرداد
اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت
این محقق ادامه می‌دهد: بیشتر نمایندگان مجلس شانزدهم از طبقه اشراف بودند و از نخست‌وزیری سید ضیاء واهمه داشتند. زیرا زمانی که او در سوم اسفند ۱۲۹۹ به قدرت رسید طیف وسیعی از اشرافِ زمین‌دار را خلع و زندانی کرد. بعید نبود این‌بار هم بخواهد همین سیاست را دنبال کند. از این رو نمایندگان مجلس، مصدق را ترجیح دادند. مصدق بعد از پذیرش نخست‌وزیری برنامه‌ای شامل ۲ ماده را به مجلس فرستاد، نخست: اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت و استفاده از درآمدهای نفت برای بهبود اقتصاد کشور و دوم: اصلاح قانون انتخابات مجلس و شهرداری‌ها. اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت با توجه به نفوذ جهانی انگلستان، کاری بسیار دشوار بود.
اخراج کارکنان انگلیسی از شرکت‌های نفتی ایران
دکترای علوم سیاسی بیان میکند: مصدق بلافاصله عملیات خلع ید را آغاز کرد و در طی چند ماه تمامی کارکنان انگلیسی شرکت نفت را اخراج کرد در واکنش، انگلیس از ایران به دیوان بین‌المللی دادگستری یعنی لاهه شکایت کرد و یک قرار تأمینی از لاهه گرفت که مورد قبول ایران واقع نشد ولی با همان قرار تامین، نیروی دریایی انگلیس اجاره صدور نفت را به ایران نمی‌‌داد. با اینکه مصدق همزمان با خلع‌ید، مذاکرات نفت را پیگیری می‌کرد، اما مذاکرات به نتیجه نرسید از این رو مصدق برای حضور در شورای امنیت عازم آمریکا شد و بعد از نطق مصدق در شورا مقرر شد تا بررسی دیوان بین‌المللی پرونده ایران مسکوت باقی بماند.
مشکلات مالی و فشار حزب توده
این مولف و محقق در ادامه توضیحاتش می‌گوید: مصدق در همان سال اول نخست‌وزیری با مشکلات بسیاری روبرو شد. از یک طرف با توجه به حذف درآمد نفت از بودجه کشور مشکلات مالی به دولت فشار می‌آورد، از طرف دیگر حزب توده که مصدق را عامل امپریالیسم می‌دانست فضای عمومی جامعه را آشفته می‌کرد. این مشکلات ادامه داشت تا زمانی که دوره قانونی مجلس شانزدهم به سر رسید و مصدق انتخابات مجلس هفدهم را آغاز کرد. با آنکه این انتخابات نسبت به انتخابات قبل از سلامت بهتری برخوردار بود اما نمایندگان منتخب با مصدق همدل نبودند و مصدق پس از سفر لاهه به هنگام تشکیل مجلس جدید از قدرت استعفا داد.
کودتای ۲۸ مرداد با رهبری آمریکا و انگلیس
صحرایی اضافه میکند: مصدق برای قبول نخست وزیری در دوره جدید شرط گذاشت که انتخاب وزیر جنگ با او باشد اما شاه، شرط را نپذیرفت و در عوض حکم نخست‌وزیری قوام السلطنه را امضا کرد. انتخاب قوام سبب اتحاد نیروهای ملی و مذهبی علیه شاه شد. آیت‌الله کاشانی به عنوان رهبر جریان‌های مذهبی و مصدق به عنوان رهبر جبهه ملی اعلامیه‌های تندی را علیه قوام صادر کردند و عصر ۳۰ تیر ۱۳۳۰ شاه تسلیم شد و قوام استعفا داد. مصدق دوباره نخست وزیر شد اما مشکلات پیش روی دولت، نقش مخرب حزب توده در ایران و بسیاری مسائل دیگر سبب ایجاد شکاف در بین هم‌پیمانان مصدق شد تا اینکه مصدق در مرداد ۱۳۳۲یک همه پرسی برای انحلال مجلس هفدهم برگزار کرد، با توجه به اینکه آرا به نفع مصدق بود اما فضای آشفته سیاسی کشور سبب شد تا دشمنان از موقعیت استفاده کرده و با رهبری سازمان جاسوسی آمریکا و انگلیس در جریان کودتای ۲۸ مرداد، دولت مصدق را ساقط کنند.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
