بهبود عملکرد ایران در شاخص‌های توسعه انسانی

دنیای اقتصاد: نماینده سازمان ملل متحد در ایران، با ارزیابی عملکرد مثبت ایران در بهبود شاخص‌های توسعه انسانی در ایران، از برنامه‌های پیش روی سازمان ملل متحد رونمایی کرد. به گفته گری لوییس، سه شاخص مهم توسعه انسانی «امید به زندگی»، «سرانه درآمد ملی» و «دسترسی به آموزش» براساس گزارش‌های سازمان ملل در سال‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۴ میلادی بهبود یافته است، اگر چه در شاخص‌هایی مانند «نابرابری اقتصادی» و«نابرابری جنسیتی» رتبه ایران در مقایسه با سایر کشور‌ها مطلوب نیست. او با بیان اینکه از نظر شاخص توسعه در میان ۱۸۷ کشور، ایران رتبه ۷۵ را کسب کرده، اقدامات و سیاست‌گذاری‌ها در ایران را در سال‌های اخیر مثبت ارزیابی کرد.

دستاوردهای سازمان ملل متحد در ایران را در سال گذشته چگونه ارزیابی می‌کنید ؟

این پرسش را می‌توان از دو جنبه «ارزیابی عملکرد» و «موفقیت سازمان ملل متحد» پاسخ داد. از آنجا که شما درباره ارزیابی پرسیدید، اجازه بدهید من پرسش نخست را پاسخ بدهم و برای یافتن پاسخ دیگر، شما را نزد سایر همکاران ارجاع دهم. در حال حاضر ۴۰۰ نفر از کارمندان سازمان ملل متحد در این کشور که ۹۰ درصد آنها را ایرانی‌ها تشکیل می‌دهند، به‌سختی می‌کوشند تا در زندگی دیگران تغییراتی ایجاد کنند. ما عملکرد خود را با توجه به دستاوردها، تغییر شرایط موجود و میزان کمک‌های اعطا شده اندازه‌گیری می‌کنیم.

همکاری ما با دولت ایران مستحکم و پرثمر است، همان‌گونه که طی سال‌های گذشته روابط خوبی داشتیم. با این وجود روشن است که هرگونه بهبود در اوضاع کلی ژئوپلیتیک به شرکای بین‌المللی، امکان بیشتری خواهد داد که از طریق سازوکارهای قابل انجام و آزموده شده سازمان ملل متحد به ایران بپیوندند. اهداف توسعه پایدار پس از سال ۲۰۱۵ وضعیت را فراهم خواهند آورد تا بتوانیم برای توانمندسازی مردم، کارهایی انجام دهیم تا از زندگی، ایمن‌تر و با دسترسی به امکان آموزش بیشتری برخوردار شوند.

با در نظر گرفتن چالش‌ها و فرصت‌های موجود در حوزه توسعه در ایران، کدام حوزه‌ها به کار بیشتری نیاز دارند و سازمان ملل متحد در کدام مورد می‌تواند نقش مهم‌تری ایفا کند؟

اولویت‌های ما مرتبط با «محیط‌زیست»، «بهداشت» و «عدالت اجتماعی» است. ما تلاش می‌کنیم که براساس یک کار گروهی کارهای بیشتری نسبت به گذشته در حوزه‌های مزبور انجام دهیم.

بخش خصوصی چگونه می‌تواند در پروژه‌های سازمان ملل متحد در ایران همراهی کند؟

حوزه‌های مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها - CSR - به‌طور بالقوه گسترده است و کسب و کارهای مختلف در توسعه پایدار ورود کنند. آنها می‌توانند این کار را خودشان انجام دهند یا به کوشش‌های سازمان ملل متحد یا شرکای دیگر بپیوندند. به عنوان مثال، کسب و کارها می‌توانند به کارهای ما برای افزایش آگاهی درباره لزوم صرفه‌جویی در مصرف آب و تنوع زیستی بپیوندند. آنها همچنین می‌توانند پیشرو در حوزه‌هایی مانند فعالیت در جهت حصول هوای تمیز، آب پاکیزه، مدیریت انرژی و امثال آن باشند. لازم است روح «همکاری و شراکت» با جامعه تجاری و تولیدی کماکان در قلب اهداف توسعه پایدار بعد از سال ۲۰۱۵ جهان باقی بماند. ما در سپتامبر سال جاری (شهریور ۹۴) در نیویورک تعهد خود را به این اهداف اعلام خواهیم کرد.

سازمان ملل متحد چگونه می‌تواند به بخش دولتی و غیردولتی برای بهبود کار یا ظرفیت‌هایشان کمک کند؟

اصولا همکاری ما در پنج حوزه است، نخست، در دسترس قرار دادن تازه‌ترین دانش فنی برای مسوولان دولتی و سایر افراد. مورد دوم کمک به حمایت از نهادهای ضروری مطابق با استانداردها، هنجارها و پیمان‌نامه‌ها است. مورد سوم ارائه همکاری‌های فنی برای دستیابی به دانش موارد موفق و پیش‌رو در ایران است. مورد چهارم، به اشتراک‌گذاردن تجارب تخصصی ایران از طریق آنچه که ما همکاری جنوب-جنوب (با کشورهای همسایه منطقه) می‌نامیم، مورد آخر نیز کمک در مواردی مانند: محیط‌زیست، بیماری‌های غیرواگیر، کنترل مواد مخدر، پناهندگان و هر آنچه در چارچوب برنامه‌های همکاری با ایران به توافق رسیده است.

حوزه‌های جدید همکاری که ممکن است در سال ۲۰۱۵ ایجاد شوند، کدامند؟

ما این روزها مشغول فرآیند بازبینی برنامه آینده مشترک همکاری‌مان با ایران - در چارچوب کمک‌های توسعه سازمان ملل متحد - هستیم. در حال حاضر حوزه‌هایی مانند فقر، بهداشت، محیط‌زیست، بلایای طبیعی و مواد مخدر به اندازه کافی جای کار دارند. علاوه بر این در مورد مسائل انسان‌دوستانه - مانند پناهندگان - نیز همکاری ما تداوم داشته است.

شما، علاوه بر اینکه هماهنگ کننده مقیم سازمان ملل متحد در ایران هستید، ریاست برنامه توسعه ملل متحد در ایران را نیز بر عهده دارید، با توجه به گزارش توسعه انسانی منتشره از سوی برنامه توسعه ملل متحد، کارنامه ایران چگونه بوده است؟

هر سه شاخص اصلی توسعه انسانی ایران در وضعیت خوبی هستند. در حال حاضر، به‌طور متوسط از میان ۱۸۷ کشور، ایران رتبه ۷۵ را از نظر توسعه انسانی در میان کشورهای جهان دارا است. اولین شاخص - امید به زندگی است که متوسط آن برای ایران معادل۷۴ سال است حال آنکه در سال ۹۰ امید به زندگی معادل ۵۱ سال بود. یکی از عوامل مهم دخیل درعمر طولانی‌تر سلامت مادران است. به عنوان مثال، در ایران، در ازای هر ۱۰۰ هزار تولد زنده، ۲۱ زن به دلایل مرتبط با بارداری می‌میرند. متوسط گروه برای کشورهایی با «شاخص توسعه انسانی بالا» مانند ایران ۴۲ است. شاخص دوم درآمد است. درآمد ناخالص ملی، از طریق آنچه اقتصاددانان برابری قدرت خرید می‌نامند، اندازه‌گیری می‌شود. براساس آمار درآمد سرانه در حدود ۴۵۰/ ۱۳دلار است که آمار خوبی است. شاخص سوم دسترسی به دانش (آموزش) است. در ایران مدت اشتغال به تحصیل بیش از ۱۵ سال است که از رقم ۷/ ۸ سال در سال ۸۰ بالاتر رفته است. با این حال، نمی‌توان گفت که هیچ چالشی وجود ندارد. در واقع، برخی از حوزه‌ها هنوز هم نیاز به توجه دارند. گزارش توسعه انسانی سال۲۰۱۴ به دو حوزه مهم اشاره می‌کند. موضوع نخست «نابرابری اقتصادی» است. نابرابری در ایران بر رشد کلی توسعه انسانی عالی آن تاثیر می‌گذارد. تجزیه و تحلیل برنامه توسعه ملل متحد برای همه کشورها نشان داده است به موازات افزایش نابرابری در هر کشور، توسعه انسانی آن کاهش می‌یابد.

موضوع دوم «نابرابری جنسیتی» است. گزارش توسعه انسانی در سال ۲۰۱۴ شاخص نابرابری جنسیت برای ۱۴۹ کشور را محاسبه می‌کند. در این میان، ایران رتبه ۱۰۹ را دارد. این شاخص پنج متغیر در نظر می‌گیرد. مرگ و میر مادران، نرخ زاد و ولد در نوجوانان، سطح آموزش متوسطه در میان دختران، تعداد نمایندگان زن در پارلمان (مجلس) و مشارکت زنان در بازار کار. با توجه به این شاخص، ایران تنها در سه حوزه نخست خیلی خوب کار کرده است، اما چالش‌ها در دو حوزه دیگر هنوز باقی هستند. در مجموع از منظر توسعه انسانی این گزارش نشان می‌دهد که در سال‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۳ اقدامات و سیاست‌گذاری ایران در سال‌های گذشته پیشرفت‌های قابل توجهی در توسعه انسانی پدید آورده است.

نحوه همکاری سازمان ملل درخصوص حقوق بشر و پیوند آن با توسعه چگونه است؟

سازمان ملل متحد در مورد موضوع حقوق بشر با ایران تعامل کامل دارد. این تعامل از طریق ارتباط مداوم با دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر مستقر در ژنو انجام می‌شود. ما به تمام جنبه‌های حقوق بشر توجه می‌کنیم. در چند دهه گذشته گام‌هایی برداشته شده، تا شاخص‌های توسعه بهبود یابد. حقوق بشر و توسعه دست در دست هم پیش می‌روند. سازمان ملل متحد معتقد است که صلح بدون توسعه نمی‌تواند وجود داشته باشد و توسعه بدون صلح هم وجود ندارد. موضوع حقوق بشر - که منجر به کرامت انسانی می‌شود- مهم است. ما باید هم برای رهایی از مشکلاتی مانند فقر و بیماری و هم برای ارتقای آزادی، گردهمایی و باورمندی و حقوق مدنی و سیاسی، تاکید داشته باشیم.

درخصوص نحوه تعامل دولت ایران و سازمان ملل متحد در حوزه توسعه توضیح دهید.

همکاری ما با دولت و مردم ایران بسیار عالی است. در حال حاضر اقداماتی در حال انجام داریم. ارزش مجموع مساعدت‌های برنامه‌ای سالانه ما از ۷۰ میلیون دلار آمریکا فراتر می‌رود. با آنکه با توجه به بزرگی اقتصاد ایران و بودجه دولت این حجم، پول زیادی به شمار نمی‌آید، اما کارهای با ارزشی انجام داده‌ایم. برای مثال، فعالیت‌هایی در راستای کاهش اثرات کمبود آب در دریاچه ارومیه داشته و به کاهش بیابان‌زایی در بیش از نیمی از استان‌های ایران اشاره می‌کنم.

بیشتر فعالیت‌های ما، در وب سایت ما به دو زبان فارسی و انگلیسی منعکس شده‌اند. شما می‌توانید برای آگاهی از این فعالیت‌ها به پیوند www.un.org.ir.مراجعه کنید.

آیا دوست دارید در ایران زندگی کنید؟ تهران و ایران را از نظر توسعه و کیفیت زندگی چگونه رتبه‌بندی می‌کنید؟

من و همسرم عاشق زندگی در ایران هستیم، تهران از لحاظ امنیت، مکان مناسبی برای زندگی است و مردم بسیار مهربانند.

کشور شما دارای تاریخ شگفت‌انگیزی است، موضوعی که من در کتاب‌های دوران تحصیل مطالعه می‌کردم، حال این فرصت فوق العاده به‌وجود آمده تا در این کشور زندگی کرده و از نزدیک با فرهنگ شما آشنا شوم.