دکتر حسن سبحانی

ردیف‌های متفرقه مطابق یک روال غلط و غیراصولی سالیان طولانی است که در قوانین بودجه سالیانه وجود داشته است و در لایحه سال ۸۶ هم وجود دارند. برای این که از میزان اعتباراتی که تحت عنوان ردیف متفرقه، مصروف امور عمرانی می‌شود برآوردی داشته باشیم، کافی است که دقت شود در لایحه بودجه ۱۳۸۶ از مجموع ۱۷۵هزار میلیارد ریال در نظر گرفته شده برای عمران مبلغ ۴۱هزار میلیارد ریال یعنی ۴/۲۳درصد آن برای امور عمرانی هزینه خواهد شد. از این مبلغ اعتبار متفرقه عمرانی مبلغ ۱۸۷۴میلیارد ریال یعنی ۶/۴درصد آن برای آبرسانی به شهرها و همچنین احداث راه‌آهن و بزرگراه و بهسازی راه‌های مواصلاتی در نظر گرفته شده است که این مبلغ و اهداف آن غیر از مبالغ و اهدافی است که در پیوست‌های عمرانی قانون بودجه از سال‌ها پیش شروع شده و همچنان ادامه دارد. در واقع با این مبلغ ۱۸۷۴میلیارد ریال طرح‌ها و پروژه‌های خارج از روال عادی انتخاب پروژه در دست اجرا قرار می‌گیرند.

هر چند اینجانب سالیان طولانی است که مشکلات ناشی از این شیوه‌های نادرست در خصوص پروژه‌های عمرانی را در مجلس و سایر مجامع فریاد کرده‌ام، لیکن به منظور استعانت از مساعدت صاحب‌نظران محترم و تنویر افکار عمومی نکاتی را متذکر می‌شوم.

۱ - ایجاد زیربناها از جمله امور بسیار مهم و ضروری رشد اقتصادی است و لذا اهتمام به آنها قابل تقدیر و قدردانی است.

۲ - زیربناهای مورد نیاز کشور باید براساس برنامه آمایش سرزمین مورد مطالعه، بررسی و تصویب قرار بگیرد تا این اطمینان حاصل شود که اگر بزرگراه یا راه‌آهن و یا نیروگاه و بندر و فرودگاهی در نقطه‌ای از کشور احداث می‌شود، آن فعالیت به طور مشخص حلقه تعیین شده‌ای از یک زنجیره در نظر گرفته شده برای توسعه کشور است و در کنار سایر حلقه‌هایی که ایجاد می‌شوند نقشه توسعه زیربناهای کشور را به‌تدریج تکمیل می‌کنند و هیچ دوباره کاری و یا بیهوده کاری در این زمینه صورت نمی گیرد.

۳ - مطابق ارقام مندرج در لایحه بودجه سال ۸۶، هزینه احداث هر کیلومتر راه‌آهن به طور متوسط ۱۵میلیارد ریال است و چنانچه فرض کنیم از آغاز سال ۸۶ به بعد نرخ رشد قیمت‌ها صفر باشد، برای تکمیل طرح‌های راه‌آهن که در دست اجراست، باید مبلغ ۴۸میلیارد و ۴۵۲میلیون ریال هزینه کنیم. البته آگاهان امور اقتصادی و نحوه پیشرفت امور عمرانی می‌دانند که این بیان بسیار خوشبینانه است و به مبلغ مورد نیاز برای به پایان بردن طرح‌های نیمه تمامی که متاسفانه صف آنها هر سال طولانی‌تر هم می‌شود، حداقل یک سوم مبلغ ۴۸میلیارد و ۴۵۲میلیون ریال اضافه می‌شود. به‌رغم این مهم کافی است، معجزه جدیدی را در ردیف متفرقه ۵۰۳۷۳۱ لایحه بودجه سال ۸۶ ببینید که پیشنهاد کرده است خطوط راه‌آهن جدیدی (۱۱طرح) با همکاری بخش‌خصوصی عملیاتی شود. هرچند برآورد طول این ۱۱طرح جدید مشخص نیست، اما کافی است توجه شود که یکی از آنها راه‌آهن تندرو تهران مشهد (حدود ۸۹۴ کیلومتر) و دیگری راه آهن شیراز بوشهر (حدود ۳۰۴ کیلومتر) و سومی راه‌آهن بوشهر عسلویه - بندرعباس (حدود ۹۲۷ کیلومتر) و چهارمی خط دوم راه‌آهن تهران میانه (حدود ۴۳۰کیلومتر) است و معجزه را در آن بجویید که برای مشارکت در این طرح‌ها فقط مبلغ ۳۸میلیارد ریال در سال ۸۶ پیشنهاد شده است که هزینه ساخت ۵/۲کیلومتر راه آهن است.

به‌راستی آیا وعده شروع هزاران کیلومتر راه‌آهن بدون لحاظ نبود یا کمبود امکانات چه ذهنیتی برای مردم به وجود می‌آورد؟

۴ - در ردیف متفرقه ۵۰۳۷۳۲برای مشارکت در ۱۳ آزادراه که از جمله آنها آزادراه‌های اصفهان - شیراز، تبریز - ارومیه، تهران - مشهد و نطنز- سیرجان است، مبلغ ۱۸۳میلیارد ریال پیشنهاد شده است. مطابق آمارهای مندرج در بودجه برای احداث هر کیلومتر آزادراه به طور متوسط ۸میلیون و ۹۲۰هزار ریال اعتبار لازم است، یعنی مبلغ پیشنهادی برای احداث ۵/۲۰کیلومتر آزادراه کفایت می‌کند.

۵ - در ردیف متفرقه ۵۰۳۷۳۳برای بهسازی ۵۲ راه مواصلاتی در کشور مبلغ ۴۷۶میلیارد ریال پیشنهاد شده است.

۶ - در ردیف متفرقه ۵۰۳۷۳۴برای احداث ۲۴راه مواصلاتی با هزاران کیلومتر مسافت مبلغ ۴۳۳میلیارد ریال در نظر گرفته شده است.

۷ - در ردیف ۵۰۳۷۳۵برای احداث ۲۴بزرگراه با مشارکت منابع استانی !! مبلغ ۴۹۴میلیارد ریال پیشنهاد شده است که از جمله آنها بزرگراه‌های شیراز- سپیدان - یاسوج، کرمان - رزند و میرجاوه - زاهدان - بم است.

۸ - هم‌اکنون مستند به لایحه بودجه سال ۱۳۸۶ در بیش از ۱۲۰شهر کشور پروژه آبرسانی برای تامین آب شرب مردم در دست اجراست و برای به پایان رسیدن این پروژه‌ها با فرض نرخ رشد صفر برای تورم، مبلغ ۱۲هزار و ۱۲۰میلیارد ریال دیگر لازم است. بدیهی است، دغدغه به پایان رسیدن پروژه‌های نیمه تمام ایجاب می‌کند اعتبارات کم موجود مصروف تکمیل این پروژه‌های نیمه‌تمام شود که تا پایان سال ۸۵، حداکثر نیمی از اعتبارات مورد نیاز آنها هزینه شده است. ولی به‌رغم این مهم، معجزه ردیف ۵۰۳۸۶۲لایحه بودجه سال ۸۶ به این صورت خود را مطرح می‌کند که برای آبرسانی به ۳۸ شهر دیگر مبلغ ۲۵۰میلیارد ریال پیشنهاد شده است که واضح است حجم تعهدات ناشی از این پروژه‌های جدید برای سال‌های طولانی بر بودجه عمومی دولت تحمیل خواهد شد.

۹ - منطق حکم می‌کند که پروژه‌های عمرانی در حداقل زمان به پایان برسند تا هم کمتر مستهلک شوند (در دوره ساخت) و هم مردم آثار اجرای آنها را بزودی ببینند و هم با تورم حاصل از دوران ساخت آنها از طریق استفاده زودتر از منافع این پروژه‌ها و افزایش عرضه کالاها و خدمات مقابله شود بنابراین آغاز عملیات جدید عمرانی با حداقل اعتبار لازم، می‌تواند بتدریج موجبات کاهش در فواید ناشی از تسریع در اجرای پروژه‌ها را فراهم آورد، زیرا پروژه‌های مندرج در ردیف متفرقه براساس قواعد نوشته یا نانوشته‌ای که متاسفانه در نظام تصمیم‌گیری‌ها وجود دارد، کم کم داخل پروژه‌های در دست اجرای اصلی می‌شوند و با ورود خویش و اختصاص مبالغ بیشتری به خود، طول زمان اجرای همه پروژه‌ها را طولانی‌تر می‌کنند.

۱۰ - به‌راستی فلسفه وجودی این همه پروژه جدید ولی تقریبا بدون اعتبار چیست؟ چرا توزیع جغرافیایی این پروژه‌ها به شکلی است که هر یک از نمایندگان مجلس احساس می‌کنند چنانچه برای اعمال اصلاحات در روند بودجه‌نویسی، ردیف متفرقه‌ای حذف شود، در واقع پروژه‌های مربوط به حوزه انتخابیه وی هم حذف می‌شود؟ چه رمز و رازی بین بقای عدم شفافیت در بودجه‌های سالانه و شعارها و گفتارهای معطوف به ضرورت شفافیت در بودجه وجود دارد؟ آیا با اصلاحات جزئی می‌توان از دام این گرداب‌های عمیق رهایی یافت و یا باید به انقلاب در امور اقتصادی و از جمله بودجه‌نویسی اهتمام کرد؟ آیا این ردیف‌ها معجزه نمی‌کنند؟!

۱۱ - و بالاخره به یاد داشته باشیم که اکثریت اتفاق به قریب این پروژه‌ها از ۴سال پیش و از دوره دولت پیشین وارد بودجه شده و در دولت فعلی هم ادامه پیدا کرده است.

منبع: سایت الف