شیر را گِل نکنید افزایش در راه است

ندا گنجی

عکس: دنیای اقصاد، آکو سالمی

در حالی که معضل دستیابی به شیر یارانه‌ای هنوز هم در بخش‌هایی از کشور با فراز و نشیب‌های بسیاری روبه‌رو است، محمد صادق مفتح معاون بازرگانی داخلی وزارت بازرگانی از افزایش ۳۰۰هزار تنی تولید شیر در سال‌جاری خبر می‌دهد. خبری که اگر چه کام مصرف‌کنندگان را از هم اکنون شیرین می‌کند اما تلخی مذاق تولیدکنندگان شیر را دو چندان خواهد کرد؛ از این رو که به گفته مفتح «افزایش قیمتی با افزایش میزان تولید همراه نخواهد بود.»

صف‌های طویل متقاضیان شیر یارانه‌ای که معمولا هم پیش از آنکه تاریکی شب، جایش را به روشنایی روز دهد جان می‌گیرد به محل بگومگوهای صبحگاهی معروف است؛ البته ناگفته نماند که اخبار مهم سیاسی و اقتصادی که تاکنون خبرگزاری‌های رسمی موفق به دستیابی آن نشده‌اند نیز از زبان پیرمردها و پیرزن‌هایی که ساعت‌ها در انتظار خودروی توزیع شیر سرپا می‌ایستند شنیده می‌شود.

یک بسته شیر یارانه‌ای یک روز در میان در سبد اغلب خانوارهای ایرانی جای می‌گیرد تا بخشی از نیازهای تغذیه‌ای اقشار کم‌درآمد و متوسط جامعه را تامین کند. البته خانواده‌های سحرخیز بیشتر چشمشان به جمال شیر یارانه‌ای روشن می‌شود و می‌توانند آن را به خانه بیاورند و گرنه کافی است سروکله ظهر پیدا شود تا فروشندگان ، با یک «نداریم» کسل‌کننده شما را به سوی در خروجی راهنمایی ‌کنند.

مغازه‌‌‌دارها هم که اغلب از توزیع شیر یارانه‌ای به عنوان اسبابی برای جذب مشتری بهره‌ می‌برند به طوری که اگر خریداران شیر از خرید سایر اقلامی که فروشندگان مد نظر دارند امتناع کنند، به همین سادگی از بسته‌های «شیر» هم محروم خواهند شد.

طبق برآوردهای رسمی در حال حاضر تولید روزانه ۷‌میلیون تن شیر جزو نیازهای اساسی کشور است که به غیر از تولیدات خودمصرفی، در کل کشور تنها سه و نیم میلیون تن شیر تولید می‌شود که از این میزان تنها یک‌ و نیم میلیون تن آن برای شیر یارانه‌ای خانواده‌ها و مدارس اختصاص می‌یابد.

شاید از همین روست که کارشناسان نیز همواره به این نکته اذعان دارند که سرانه مصرف شیر در ایران «فاجعه» است، به طوری که در مقایسه سرانه شیر ایران با نرم‌های جهانی، فاصله فاحشی مشاهده می‌شود؛ سرانه مصرف سالانه شیر در ایران روزانه ۸۰‌لیتر است، در حالی که استانداردهای جهانی ۱۸۰‌لیتر را توصیه می‌کنند.

اما مسوولان تنها راه چاره برای افزایش سرانه شیر را در افزایش صد درصدی تولید جست‌و جو می‌کنند تا شاید نقطه پایانی بگذارند برای تمام مشکلاتی که بی‌توجهی به مصرف شیر و مواد لبنی به دنبال دارند. از دیگر سو علاوه بر ضعف‌هایی که در مقابل توزیع و عرضه شیر قد علم کرده کاستی‌هایی نیز سد راه تولید این کالای اساسی شده است.

در شرایطی که مسوولان وزارت بازرگانی از افزایش ۲۱‌درصدی تولید شیر خبر می‌دهند، اما تولید‌کنندگان معتقدند در صورت بی‌توجهی به فراهم‌آمدن بستر‌های لازم برای افزایش تولید، آنها متضرر خواهند شد.

یکی از تولید‌کنندگان شیر در خراسان رضوی که یکی از قطب‌های پراهمیت دامداری و دامپروری کشور است می‌گوید که ظرفیت افزایش تولید در کشور موجود است. به طوری که سالانه مقداری بر میزان تولیدات پیشین نیز افزوده می‌شود، اما سال گذشته بسیاری از گاوداری‌ها، به مرز تعطیلی کشیده شدند و در عرض ۳ تا ۴ ماه هفت هزار گاو مولد از استان خراسان به شهرهای دیگر منتقل شدند.

او می‌افزاید: «افزایش قیمت نهاده‌ها مانند علوفه، وقوع خشکسالی و خروج تعداد قابل توجهی دام از گاوداری‌های این استان، علاوه بر تلاش برای پایین نگاه داشتن قیمت شیر عواملی است که گاو‌داران را با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهد کرد. بنابراین افزایش تولید در شرایط کنونی، مقدور نخواهد بود.» یکی دیگر از تولیدکنندگان شیر نیز معتقد است: «شیر با گذراندن مراحل فرآوری به این شکلی که هم‌اکنون در دسترس مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد، تبدیل می‌شود که این روند نیز خود مستلزم صرف هزینه است و در شرایطی که کارخانه‌ها شیر را با قیمت چهارصد تومان خریداری می‌کنند، قیمت تمام شده بیش از آن چیزی است که برای تهیه هر لیتر شیر یارانه‌ای به دست مصرف‌کننده برسد.»

او هم افزایش تولید را منوط به افزایش قیمت شیر مصرفی و ارائه تسهیلات به تولید‌کنندگان می‌داند، شاید خاصیت شیر باشد که گاهی در مناطقی از کشور دچار قحطی‌زدگی می‌شود و عده‌ای بر سر آن یکدیگر را به باد ناسزا می‌گیرند و در بخش‌هایی از شهر هم آن قدر زیاد می‌آید که روی دست فروشنده باد می‌کند.

شاید هم با افزایش تولید تمام این مشکلات دست از سر مردم بردارد؛ اما اگر بخواهیم به آینده این موضوع دل‌ خوش کنیم باز هم مسائلی هست که جز نگرانی چیزی عایدمان نمی‌کند. به این خاطر که اگر بخواهیم جانب تولید‌کنندگان را بگیریم و بر حمایت آنها اصرار بورزیم، باید تمام عواقب آن را نیز به جان بخریم؛ چراکه یکی از مهم‌ترین خواسته‌های آنها بر افزایش قیمت محصولات لبنی و حتی یارانه‌ای معطوف می‌شود.

اما سرنوشت مردمی که به این بسته‌های دویست و پنجاه تومانی شیر دل بسته‌اند، چه می‌شود؟ آنها که در همین شرایط نیز از وضعیت عرضه شیر یارانه‌ای راضی نیستند و برای تامین مصارف خود به شیرهایی که به صورت آزاد عرضه می‌شود متوسل می‌شوند. بنابراین بدیهی است که حل مشکلات این حوزه تنها به عزم جدی دولت نیازمند است و بس.