لوت؛ عروس کویری جهان
راهنمای روز- کویر و بیابان لوت منطقهای است در جنوب شرقی ایران که بین سه استان سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و کرمان قرار دارد. عکس: دنیای اقتصاد
لوت نیز شامل سه قسمت دشت لوت، بیابان لوت و کویر لوت است که هر یک ویژگی‌های زمین‌شناسی و اقلیمی خاص خود را دارند. مساحت لوت در حدود ۱۸۰ هزار کیلومتر مربع است که یک دهم مساحت کشور را تشکیل می‌دهد. لوت در پست‌ترین نقطه، ۵۶ متر از سطح آب‌های آزاد ارتفاع دارد و بنابراین پست‌ترین نقطه غیردریایی زمین محسوب می‌شود. لوت به دلیل آب و هوا و اقلیم نامناسب زندگی همواره در طول تاریخ از تراکم جمعیت بسیار پایینی برخوردار بوده است. پرجمعیت‌ترین منطقه لوت از قدیم‌الایام تاکنون منطقه خبیص است که امروز به آن شهداد گفته شده و در استان کرمان قرار دارد.
لوت نمایشگاهی طبیعی از شگفت‌آورترین عوارض بیابانی و کویری دنیا است به گونه‌ای که از نظر تنوع کویر و بیابان با هیچ نقطه دیگری از جهان حتی صحرای بزرگ آفریقا و صحرای کالاهاری نیز قابل مقایسه نیست. کلوت‌ها به فتح کاف در زبان عمومی کشور و به کسر کاف در زبان محلی، شگفت‌آورترین عارضه لوت هستند. کلوت‌ها عارضه‌هایی کوه مانند هستند که در اثر فرسایش باد در طول میلیون‌ها سال سر از دل شن‌زار بیرون آورده‌اند. بادهای ۱۲۰ روزه سیستان اصلی‌ترین عامل ایجاد کلوت به شمار می‌آیند. کلوت‌ها ارتفاعی از چند سانتی‌متر تا چند صدمتر دارند. کلوت‌های دشت لوت ایران از نظر زیبایی و ارتفاع در جهان منحصر به فرد هستند. در حالی که ارتفاع بزرگ‌ترین کلوت‌های نقاط دیگر جهان به ۳۰۰متر می‌رسد. در دشت لوت کلوت‌هایی تا ارتفاع نزدیک به ۵۰۰ متر نیز دیده شده است. کلوت‌ها در ۴۳ کیلومتری شهر شهداد قرار دارند و در منطقهای به طول ۱۴۵ و عرض ۸۰ کیلومتر پراکنده شده‌اند. کلوت‌ها از دور آندم که با سراب در می‌آمیزند به نظر همانند خرابه‌های یک شهر باستانی می‌آیند. به همین دلیل به سرزمین کلوت‌ها شهر خیالی یا شهر لوت نیز می‌گویند. منطقه گندم بریان در لوت مرکزی یکی دیگر از جاذبه‌های کویر لوت است. جاذبه‌ای که البته کمتر کسی موفق به دیدار از آن شده است.
این منطقه براساس مقالات زمین‌شناسی گرم‌ترین نقطه کره‌زمین است. دمای آن در تابستان و در سایه بین ۶۵ تا ۷۵ درجه سانتیگراد گزارش شده است.
نبکاها دیگر جاذبه‌های بیابان لوت هستند. نبکا را گلدان بیابان نیز می‌گویند. به مرور زمان که شن اطراف درختچه‌های گز را می‌گیرد آنها خود را بالاتر می‌کشند و باز شن روی آنها را می‌پوشاند و باز گز بالاتر می‌رود. این جدال بی‌پایان شن و درخت دست آخر نبکا را می‌آفریند. ارتفاع بنکاها گاه به بیش از ۱۰ متر می‌رسد و محیط آن نیز افزون بر ۴۰ متر است. خاک بنکاها مخلوطی از شن و برگ های پوسیده گز است.
رود شور تنها رود دائمی لوت است. این رود که آبی شور و تلخ مزه دارد از کوه‌های بیرجند سرچشمه گرفته و پس از پیوستن آب ده‌ها رودخانه به آن وارد لوت می‌شود. رود شور در پایان سفر پرماجرای خود در دل کویر لوت به منطقهای به نام گود نمکسر می‌ریزد.
صدای جریان آب در دل سکوت کویر جمعی از اضداد است، شنیدنی. بلورهای نمکی لوت از نظر تنوع در جهان بی‌نظیر هستند. این بلورها از پایه رسی با ترکیبی از نمک‌های مختلف از جمله سدیم و پتاسیم به وجود می‌آیند.
این بلورهای نمکی در اشکال گوناگون از جمله جوشش‌های قندیلی، تخم‌مرغی، گل کلمی، حباب‌های موجی، تیغه‌های موازی و پلی‌گون‌های لانه زنبوری دیده می‌شوند.
هر چه میزان خاک رس در ترکیب بلور کمتر باشد رنگ آن سفیدتر می‌شود به گونه‌ای که در حاشیه رود شور پلی گون‌ها به قدری سفید هستند که گویی لایه‌ای از برف بر سطح لوت باریده است.ریگ و رمل شن‌های روان یا تپه‌های ماسه‌ای هستند که نبود باران و پوشش گیاهی و فرسایش خاک آنها را ایجاد کرده است.
در گستره‌ای به وسعت ۸ هزار و ۴۰۰ کیلومتر در شرق لوت تنها تپه‌های رمل وجود دارد که به زبان محلی به آن ریگ یلان می‌گویند.
رمل‌های لوت در رنگ‌های سفید، قهوه‌ای روشن و باروتی به چشم می‌خورد.
ارسال نظر