«دنیایاقتصاد» چالشهای مالی و ناوگان کهنه عوامل تجهیز و نگهداری راههای کشور را بررسی می‌کند
راهداری در گردنه «ماشینآلات»
جزئيات طرح زمستانه راه‌ها در گفت‌وگو با مديركل دفتر امور عمليات راهداري، ماشينآلات و مديريت بحران سازمان راهداري و حمل و نقل جادهاي
سازمان راهداری وظیفه نگهداری ۲۲۱هزار کیلومتر راه در کشور را به عهده دارد که ۳۴هزار کیلومتر آن جزو را‌های شریانی بوده و از اولویت‌های اصلی نگهداری توسط این سازمان است. به گفته مدیرکل دفتر امور عملیات راهداری، ماشینآلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای، میانگین عمر ناوگان راهداری کشور بالای ۲۴ سال بوده و تکنولوژی آنها بیش از ۳۰ سال است که این میزان باید به کمتر از حدود ۱۰ سال برسد که یکی از مشکلات اصلی در نوسازی این ناوگان تامین منابع مالی است. برای آشنایی با برنامه راهداری زمستانی و موانع موجود در اجرای آن با غلامعباس بهرامی‌نیا، مدیرکل دفتر امور عملیات راهداری، ماشینآلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای گفت‌وگو کرده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
اضافه شدن 40 پایگاه راهداری
مدیرکل دفتر امور عملیات راهداری، ماشینآلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای درباره تفاوت برنامه راهداری زمستانی امسال نسبت به سال گذشته اعلام کرد: تعدادی از پایگاه‌های راهداری (راهدارخانه‌ها) که نیمه‌‌کاره بوده یا نیاز به بازسازی داشتند با هزینه‌ای بالغ بر 200 میلیارد آمادهسازی شده اند.به این ترتیب امسال، بیش از 40 پایگاه راهداری اضافه شده است. غلامعباس بهرامی‌نیا افزود: با این اقدام، پایگاه‌های راهداری وضعیت مناسبتری از نظر استقرار، امکانات و نیروی انسانی دارند. ضمن اینکه بازسازی اساسی ماشینآلات راهداری نیز امسال نسبت به سال گذشته وضعیت مناسبتری داشته و طبیعتا مجموع اینها بر عملکرد آن تاثیر مطلوبی خواهد گذاشت.
وی درباره راهداری زمستانی گفت: عملیات راهداری، موضوعی است که سازمان راهداری در فصول مختلف و به صورت مستمر (در طول سال در شبانه‌روز) انجام می‌دهد. راهداری زمستانی نیز با توجه به شرایط بارش‌‌هایی که در فصول زمستان و پاییز در کشور وجود دارد، انجام می‌شود. این فرآیند نیاز به یکسری تمهیدات قبلی دارد و بر همین اساس باید یکسری فعالیت‌ها اعم از تجهیز و آمادهسازی ماشینآلات، نیروی انسانی و پایگاه‌های راهداری انجام شود. کلیه عوامل مورد نیاز در پایگاه‌های راهداری از اول آذرماه مستقر شدند. البته در آبان‌‌ماه نیز با توجه به اینکه بعضی از نقاط کشور مستعد بارش‌‌ها هستند، از قبل استقرار پیدا کرده‌اند. بهرامی‌نیا با تاکید بر تلاش برای ایجاد تردد ایمن و با کمترین انسداد در شبکه جادهای کشور گفت: در سازمان راهداری باید 221هزار کیلومتر راه را که 34 هزار کیلومتر آن جزو راههای شریانی است نگهداری کنیم.
به همین دلیل جمعا 1150 پایگاه اعم از پایگاه‌های ثابت، پایگاه‌های سیار و در بعضی از مناطق نیز استیجاری پیشبینی شده و تعداد 12 هزار نفر نیروی انسانی نیز در طرح راهداری زمستانی فعال هستند. وی افزود: همچنین تعداد 9600 دستگاه انواع ماشینآلات راهداری سنگین، نیمه‌‌سنگین و سبک در راهداری زمستانی فعال هستند و 800 دوربین پایش تصویری نیز به صورت آنلاین در مرکز مدیریت راه‌ها به صورت 24 ساعته و آنلاین محورهای مواصلاتی را رصد می‌کنند. بر اساس هماهنگی‌‌های صورت گرفته، حدود 800 هزار تن شن و نمک تهیه و در پایگاه‌های راهداری دپو شده تا در فصل بارش و به‌تناسب براساس دستورالعمل‌‌ها در مناطق مورد نیاز مورد استفاده قرار گیرد.
سن بالای ناوگان؛ پاشنه آشیل راهداری
مدیرکل دفتر امور عملیات راهداری، ماشینآلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای در پاسخ به پرسشی درباره میزان انطباق طرح راهداری زمستانی با استانداردها و الگوهای بین‌المللی اعلام کرد: از این لحاظ کمی ضعیف‌تر از استانداردهای بین‌المللی هستیم و متاسفانه تجهیزات و امکانات ناوگان راهداری سن بالایی دارند. وی افزود: با وجود اینکه طی سال‌های گذشته برای نوسازی ناوگان راهداری تلاش شده اما به دلیل تحریم‌ها و نیز کمبود منابع مالی نتوانستیم ماشینآلات راهداری را به‌‌خوبی نوسازی کنیم. در قانون بودجه 1401 برای واردات 4هزار دستگاه ماشینآلات راهسازی پیشبینی شده که قانون بودجه آن را منوط به تصویب‌‌نامه هیات‌وزیران کرده است. خوشبختانه این موضوع در کمیسیون‌‌های مربوطه تصویب شده و با واردات حدود 2680 دستگاه موافقت شده است.
بهرامی‌نیا تاکید کرد: منتظر هستیم تا هیات‌وزیران تصویب‌‌نامه را ابلاغ کند تا بعد از آن بتوانیم بخش مهمی از آنها را که بیشتر مورد نیاز بوده و عمدتا ماشین‌آلاتی هستند که در مواقع بحران از آنها استفاده می‌شود وارد کنیم. در بخش دیگر نیز تا آنجا که امکان دارد از توان تولید و ظرفیت‌‌های تولید داخلی استفاده می‌کنیم. این برنامه ظرف مدت سه‌سال (تا پایان سال1403) پیشبینی شده است. اگر این اتفاق بیفتد، می‌توانیم بخش اعظمی از مشکلات را حل و فصل کرده و امیدواریم بتوانیم به استانداردهایی که مدنظر بوده و در دنیا نیز در عملیات راهداری زمستانی وجود دارد، برسیم.
وی با اشاره به نقش تعیین‌کننده سن ناوگان در استاندارد‌سازی عملیات راهداری اعلام کرد: بحث رعایت استانداردها در عملیات راهداری زمستانی بیشتر به ضعف ماشینآلات برمی‌‌گردد زیرا اقدامات برف‌‌روبی، ماشین‌‌های نمک‌‌پاش و... عمده ابزارهای راهداری زمستانی و بقیه آن نیروی انسانی و اقداماتی است که به هر حال نیاز به تجهیزات نوینی ندارد. سهم ماشینآلات در راهداری زمستانی حدود 80 درصد است. عمر ماشینآلات بالا بوده، هزینه نگهداری بالایی دارند و به همین میزان نیز بهرهوری پایینی دارند زیرا تکنولوژی آنها بیش از 30 سال بوده و میانگین عمر ناوگان راهداری کشور بالای 24 سال است که این میزان باید به کمتر از حدود 10 سال برسد. اگر موضوع واردات بخشی از ماشینآلات مورد نیاز اتفاق بیفتد می‌توانیم عمر ناوگان راهداری کشور را طبق برنامه سه‌ساله پیش‌بینی‌شده به حداقل 15 سال برسانیم.
بهرامی‌نیا افزود: یکی از موضوعات اصلی در خرید ماشینآلات به‌روز، تامین منابع مالی آن است. بخشی از منابع مالی مورد نیاز از محل منابع داخلی سازمان تامین می‌شود و بخش دیگر را نیز طبق پیشبینی قانون باید بتوانیم از فاینانس داخلی و خارجی تامین کنیم. به هر حال به دنبال این هستیم که بتوانیم از این ظرفیت قانونی که مجلس ایجاد کرده، به خوبی استفاده کنیم و بتوانیم واردات را برای نوسازی ماشینآلات انجام دهیم.
اختصاص هزار میلیارد تومان برای راهداری زمستانی
یکی از موانع اصلی راهداری، عدم اختصاص بودجه کافی بوده و حدود یک‌دهم بودجه مورد نیاز به این موضوع اختصاص داده می‌شود. مدیرکل دفتر امور عملیات راهداری، ماشینآلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای ضمن اعلام این مطلب گفت: میزان بودجه اختصاص داده شده برای راهداری زمستانی امسال بیش از هزار میلیارد تومان می‌شود که در بخش ماشینآلات هزینه می‌شود، به این صورت که این هزینه در بحث تعمیر و نگهداری، تهیه روغن، لاستیک و تجهیزات زمستانی که شامل اقلام زیادی شامل تیغه برف‌‌روب، زنجیر بلدوزر و... می‌شود صرف می‌شود.
وی افزود: راهداری تعطیل‌‌بردار نبوده و عملیات مستمری است شامل خط‌‌کشی، لکه‌‌گیری، روشنایی، گاردریل، حفاظ‌های میانی و کناری و... در حد توان سازمان این مبلغ تامین شده و به استان‌ها ابلاغ شده است. بهرامی‌نیا در ادامه گفت: راهداری زمستانه نیز بخشی از این عملیات است که تمام این کارها انجام می‌شود که بتوانیم سرویس مناسبی را برای کاربران جادهای ایجاد کنیم. به همین نسبت نیز در بحث عملیات راهداری، زمانی که ماشینآلات مورد استفاده قدیمی بوده و بهرهوری کافی را نداشته باشد به دلیل هزینه تعمیر و نگهداری زیاد و تکنولوژی قدیمی‌‌ای که به کار رفته کارآیی لازم را ندارند.
وی افزود: با توجه به محدودیت منابع موجود تلاش می‌کنیم بتوانیم عملیات راهداری، حداقل استانداردهای لازم را داشته باشد و به همین منظور اولویت‌‌بندی می‌کنیم. به هر حال محورهای شریانی محورهایی هستند که در اولویت اول نگهداری هستند زیرا 80 درصد ترافیک بار و مسافر کشور بر روی این محورها است. حدود 34هزار و 600 کیلومتر محور شریانی در کشور وجود دارد و به تناسب محورهای اصلی، فرعی و روستایی در مراحل بعدی قرار دارند.
کیفیت یکسان راهداری زمستانه در آزادراه‌های دولتی و آزادراه‌های مشارکتی
مدیرکل دفتر امور عملیات راهداری، ماشینآلات و مدیریت بحران سازمان راهداری و حمل و نقل جادهای درباره تفاوت کیفیت عملیات راهداری زمستانه در آزادراه‌های دولتی و آزادراه‌های احداث‌شده به روش مشارکتی گفت: تفاوت آنچنانی ندارد. بر اساس دستورالعمل‌‌های موجود در بحث لکه‌‌گیری، روکش و خط‌‌کشی باید یکسان عمل شود و عملیات راهداری در آزادراه‌هایی که دست بخش خصوصی بوده و در دوره بهره‌برداری و استهلاک سرمایه قرار دارد و آزادراه‌های دولتی که در دست سازمان راهداری است تفاوتی ندارد. وی افزود: سازمان راهداری نظارت‌های لازم را دارد و براساس چارچوب‌هایی که در قراردادهای منعقده وجود دارد، سرمایه‌گذار متعهد است به همان شکل نگهداری را انجام دهد. تفاوت چندانی بین این دو وجود ندارد. یک چارچوب و دستورالعمل در قراردادها آورده می‌شود که باید به همان شکل عمل شود.
عوارض آزادراهی، تامین‌کننده بخشی از منابع مالی نگهداری
بهرامی‌نیا درباره نقش عوارض آزادراه‌ها در تامین بودجه راهداری در آزادراه‌هایی که به شیوه مشارکتی و دولتی نگهداری می‌شوند، گفت: هرچه منابع مالی بیشتر باشد، می‌توانیم نگهداری بهتر و مناسبتری داشته باشیم. زمانی که برخی از منابع مالی کاهش پیدا کند، به تناسب نمی‌توان اقدامات مورد نظر را به‌طور کامل انجام داد. وی درباره عدم افزایش نرخ عوارض آزادراهی گفت: کمیته‌‌ای در وزارت راه و شهرسازی در این مورد تصمیم می‌گیرد و سازمان راهداری در این زمینه تصمیم‌گیرنده نیست. آن کمیته براساس ضوابط و مقرراتی که وجود دارد و قراردادهای مشارکتی با سرمایه‌گذاران بخش خصوصی این افزایش سالانه را در نظر می‌گیرد.
ضمن اینکه برای آزادراه‌های دولتی نیز این افزایش در نظر گرفته می‌شود. میزان افزایش عوارض امسال مصوب شده، اما فعلا متوقف شده است. امیدواریم در این زمینه تصمیمی گرفته شود تا بتواند بخشی از منابع مالی را تامین کند. بهرامی‌نیا افزود: این امکان وجود دارد که با حضور وزیر جدید راه و شهرسازی این قضیه دوباره به جریان بیفتد. به هر حال هر چه نرخ عوارض افزایش نیابد، دوره بازگشت سرمایه برای بخش خصوصی افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه به زمان بیشتری برای بازگشت سرمایه نیاز خواهد بود.
