نامه تقی زاده به وزیر امورخارجه
گروه تاریخ اقتصاد- آنچه می‌خوانید نامه سیدحسن تقی‌زاده است به نصرالله انتظام، وزیر امور خارجه‌است که توسط ایرج افشار تصحیح وتدوین شده است: به گمان بنده، نزدیکی و تزیید مودت بین ایران و ممالک عربی نیز صلاح است و یکی از کارهای خیلی مضر برای وحدت ملی ما ایجاد و نشر لغات و اصطلاحات جدید به جای کلمات معروف عربی است. فعلا مردم فارسی‌زبان ایران با مردم آذربایجان یک اختلاف و مباینت دارند که جدایی زبان فارسی از ترکی است، لکن صد رشته اتحاد دیگر دارند که یکی از آنها مذهب تشیع و دیگری عادات مشترکه و معارف مشترک (کولتور) و مراودات و غیره است و از آن جمله در هزار یا اقلا پانصد کلمه از زبان هم اتحاد و الفت و علاقه و پیوند وصلت و یگانگی و ارتباط دارند، یعنی در هر دو زبان مشترک است که هرکدام از آن کلمات مانند رشته نخی است که این دو جماعت را به هم بسته و به این طریق پانصد رشته بستگی در میان است.
گروه تاریخ اقتصاد- آنچه می‌خوانید نامه سیدحسن تقی‌زاده است به نصرالله انتظام، وزیر امور خارجه‌است که توسط ایرج افشار تصحیح وتدوین شده است:
به گمان بنده، نزدیکی و تزیید مودت بین ایران و ممالک عربی نیز صلاح است و یکی از کارهای خیلی مضر برای وحدت ملی ما ایجاد و نشر لغات و اصطلاحات جدید به جای کلمات معروف عربی است. فعلا مردم فارسی‌زبان ایران با مردم آذربایجان یک اختلاف و مباینت دارند که جدایی زبان فارسی از ترکی است، لکن صد رشته اتحاد دیگر دارند که یکی از آنها مذهب تشیع و دیگری عادات مشترکه و معارف مشترک (کولتور) و مراودات و غیره است و از آن جمله در هزار یا اقلا پانصد کلمه از زبان هم اتحاد و الفت و علاقه و پیوند وصلت و یگانگی و ارتباط دارند، یعنی در هر دو زبان مشترک است که هرکدام از آن کلمات مانند رشته نخی است که این دو جماعت را به هم بسته و به این طریق پانصد رشته بستگی در میان است. ولی وقتی که کلمه جواب معمولی تمام ایران را تبدیل به کلمه پاسخ کردیم به دست خود یک رشته اتصال و الفت را بریدیم و دیگر اهل تبریز زبان شما را از آنچه هم که بود کمتر می‌فهمد و خودمان را دستی از برادران تبریزی مسلمان و شیعه دور کرده‌ایم و اگر امشاسپندان را به جای ملائکه اختیار کنید، این مباعدت و انفصال و بیگانگی را شدت داده‌اید. فعلا می‌دانم حواس ارباب
سیاست و اولیای امور ایران بیشتر معطوف امر امتیاز نفت شمالی و اصرار روس در آن باب است. اگرچه هنوز که این سطور را عرض می‌کنم (۲۶ بهمن) رییس‌الوزرا و وزیر خارجه انگلیس و معاون او از سفر یالطه برنگشته‌اند و به این جهت ملاقات و کسب اطلاعی نتوانسته‌ام بکنم و یقین است که در همین موضوع هم صحبت کرده و شاید قراری داده‌اند.
سابقا عرض شده بود که مستر ایدن صریحا و جدا توصیه به مقاومت در این امر می‌نمود و حضرات خیلی اظهار همراهی به ما و مخالفت با مقاصد روس در این زمینه می‌کردند. ولی اگر در این کنفرانس اخیر در این باب سست شده باشند، ممکن است ترتیب وسطی پیشنهاد کنند، چنانکه به لهستان همین نوع پیشنهاد کردند که به ظاهر معتدل‌تر از رویه روس به نظر می‌آمد. ولی در معنی همان مثل سابق بود.
از گوشه و کنار شنیده می‌شود که ممکن است پیشنهاد شود در موضوع نفت شمال هم شرکتی روسی و ایرانی به‌طور نصف و نصف مانند شیلات و از روی نمونه آن تشکیل شود. واضح است که چنین چیزی عینا باز نظیر امتیاز خواهد بود و شخصا گمان می‌کنم ما از نظر ثابت خود نباید اصلا قدمی چپ و راست بگذاریم و پای‌مان نباید بلغزد، بلکه باید ثابت‌قدم باشیم و خود را به موضوع کنار آمدن و حد وسط تا ممکن است آشنا نکنیم. البته این تصورات در باب احتمال پیشنهاد و غیره در حکم اطلاعات امروز است و بعد با آنچه اطلاع پیدا می‌کنیم شاید مطابقت تام ندهد، در هر صورت، کمترین چیزی که باید انجام دهیم مقاومت انفعالی است... ».
منبع: نامه های لندن، از دوران سفارت تقی زاده در انگلستان، به کوشش ایرج افشار، تهران، فرزان.
ارسال نظر