قانون اصلاحات ارضی و پرداخت خسارت به آمریکا

چه‌گوارا در یک دهکده کوبا

فیدل کاسترو پس از آنکه مبادرت به مصادره زودهنگام مزارع نیشکر آمریکا کرد و با واکنش کنگره این کشور برای کاهش سهمیه واردات نیشکر از کوبا مواجه شد، اقدام به مصادره‌های جدیدی در خصوص زمین‌ها، ساختمان‌های اتباع آمریکایی و ضبط اموال آنان کرد که با اعتراض شدید آمریکایی‌ها روبه‌رو شد. این عملکردهای دولت انقلابی کاسترو در آن زمان در حالی انجام می‌شد که قرار بود قانون اصلاحات ارضی نیز انجام شود و از همین روی کاسترو ناچار به پرداخت خسارت به دولت آمریکا بود.دکتر منوچهر کمالی طه، در بخش دیگری از کتاب خود تحت عنوان «مسائل نیمکره غربی، کوبا، کاسترو، انقلاب» به بررسی این امر پرداخته است که در شماره امروز تقدیم خوانندگان محترم می‌شود.

مصادرات جدید و اعتراض- در روز ششم ژانویه سال ۱۹۶۰ دولت انقلابی کوبا مجددا ۷۰.۰۰۰ اکر از زمین‌های مزارع نیشکر آمریکاییان را مصادره کرد و این اقدام کوبا باعث تعجب شد، زیرا تصور نمی‌رفت دولت انقلابی تا قبل از برداشت محصول در ماه ژوئن دست به مصادره زمین‌های مزارع شکر بزند. در ۱۱ ژانویه ایالات متحده آمریکا به کوبا یادداشت اعتراض‌آمیزی ارسال کرد و بن سال، سفیر آن کشور که قبلا فراخوانده شده بود، به کوبا اعزام شد تا رسما این اعتراض را تسلیم مقامات هاوانا کند. در این نامه اعتراض گفته شده بود:

«... مصادره و اشغال زمین‌ها و ساختمان‌های اتباع ایالات متحده آمریکا بدون دستور محکمه و اغلب بدون هیچ دستور کتبی، ضبط و حمل وسایل و تجهیزات، ضبط گله‌ها، بریدن و بردن الوار تماما بدون رضایت صاحبان آمریکایی آنها انجام شده است».

در این یادداشت گفته شد که این اعمال از نظر ایالات متحده آمریکا نفی حقوق اصلی مالکیت اتباع آمریکا در کوباست. البته این واضح است که اشکال و اهمیت آن در چگونگی و نحوه انجام مصادر نبود. دادگاه‌های کوبا مدعی بودند که آمریکاییان هیچ حق مالکیت اساسی در کوبا نداشتند و حقی که برای خود ایجاد کرده بودند به مردم کوبا تحمیل شده بود، بدون آنکه بهروزی آنها در نظر گرفته شود و این بی‌عدالتی دیر یا زود می‌باید لغو می‌شد. این موضوع جان کلام کشمکش و منازعه دو کشور بود، نه طریقه و چگونگی مصادره اموال آمریکاییان.دولت انقلابی اگر وسیله می‌داشت ممکن بود درخواست آمریکاییان را که می‌خواستند کوبا خسارت املاک و اموال ضبط شده را «فوری و کافی و موثر» تامین کند اجابت کند، ولی دولت انقلابی وسیله نداشت و مجددا تاکید کرد که خسارت اموال ضبط شده را با پرداخت اسناد بیست ساله، تامین می‌کند و واشنگتن هم این اقدام را بی‌ارزش می‌دانست. دولت انقلابی با توجه کردن و اهمیت دادن به قروض قدیمی دولتی کوبا کوشید اسناد بیست ساله‌ای را که می‌خواست به آمریکاییان بدهد با اعتبار سازد، ولی این کوشش به جایی نرسید. آمریکایی‌ها با تادیه خسارت با «پزو» جدیدالانتشار دولت کوبا، که پشتوانه‌اش دلار نبود موافق نبودند، چه می‌ترسیدند حاصل این پزو تورم شدید پولی باشد و به این دلیل ارزش پزو پایین آید. سرانجام تنها راهی که ممکن بود از طریق آن خسارت آمریکاییان را تامین کرد، دادن اسناد مدت‌دار با احتساب ربح آنها بود.آمریکاییان درخواست داشتند خسارت آنها با دلار پرداخت شود. آمریکاییان تاکید کردند که اگر کوبا پول زیاد برای خرید اسلحه خرج نمی‌کرد، می‌توانست مقدار دلار لازم برای تادیه خسارت آنها را تامین کند.وضع مالی دولت کوبا در این موقع چگونه بود؟ گزارش سفارت ایالات متحده آمریکا در هاوانا در این مورد این بود:

«مقدار ذخیره ارز به تدریج کم می‌شد و این قسمتی بر اثر کمی میزان صادرات شکر در اوایل سال بود. در ۲۶ دسامبر مقدار ارز خارجی که در کوبا مانده بود، بالغ بر ۴/۴۱ میلیون دلار می‌شد، البته این مبلغ غیراز مبالغ زیادی بود که برای تادیه پول واردات کشور یا خدمات یا دیگر امور، درخواست می‌شد. مقامات دولت کوبا با خطر تمام شدن تدریجی ذخیره ارز کشور را با به تاخیر انداختن موافقت با تامین ارز درخواستی تقاضا‌کنندگان دفع می‌کردند.»

با این وضع اگر دولت انقلابی می‌خواست که قانون اصلاحات ارضی به ترتیبی که صلاح و لازم می‌دانست اجرا شود، چاره دیگری برای تادیه خسارت آمریکاییان جز همان راهی که پیشنهاد کرده بود، نداشت. انقلابیون از اول مبارزه هدفشان این بود که ساختمان ارضی اجتماع قدیمی کشور را عوض کنند و از این طریق یک زندگی با معنی برای مردم روستانشین فراهم سازند. دو روز بعد از آن که دولت کوبا یادداشت اعتراض ژانویه ایالات متحده آمریکا را رد کرد، هواپیمایی روی مزارع نیشکر واقع در ۵۰ میلی هاوانا، بمب فروریخت و دو روز بعد باز حادثه‌ای نظیر همین حادثه روی داد و باعث عکس‌العمل شدیدی در سراسر کوبا شد.