به چه دلیل آبادى خاک ما دلیل بى‏نظمى خاک روس مى‏شود؟

گروه تاریخ اقتصاد - آنچه از نظرتان می‌گذرد متن دو نامه از ناصرالدین شاه به میرزا سعید خان انصارى موتمن‌الملک، وزیر امور خارجه است. نامه اول: تلگراف رکن‏الدوله را دیدم. شما یک تلگراف دیگرى که صریح او دستورالعمل خود را بداند فردا رمز بکنید. همین طور که شما مختار و مجاز هستید که اولا نظم سرحدات خود را بدهید و دقیقه کوتاهى نکنید. دویما در فقره قلعه‏جات کلات و دره جز به خصوص لطف‌آباد و شیلیکانِ‏دره جز و قلعه‏جاتى که به هیچ وجه ترکمان در آنها مسکن و رعیتى ندارد و اصولا دره جزى وکلاتى هستند باز مثل لطف‌آباد در دره جزو شیلیکان و در کلات مثل لایق و ارچکان و چهچهه‏ و... هر وقت تمردى و خودسرى دیدید البته تنبیه سخت کرده و نظم دولت و استقلال‏حکومت و سرحددارى جارى و مجرى سازید، اما در قلعه‏جاتى که در اتک، کلات، دره جزساکنین اصلى ترکمان دارند به همان دستورالعمل که به حاجى سامخان داده شده است. با اطلاع ‏او رفتار کنید دستورالعمل همین است و تخلف نکنید .

نامه دوم: عریضه کتابچه مانند شما را دیدم. از تفصیل سوال و جواب شما با شارژ دافر روس اطلاع‏حاصل شد و دلایلى که شما گفته‏اید و دلایلى که موجود و مبرهن است به هیچ وجه حقى به‏دولت روس نمى‏دهد که حرف سرخس را بزنند و آن فصولى هم که شما از قرارنامه‏بیرون‏نویس کرده‏اید هم حقى نمى‏دهد به دولت روس که در سرخس کهنه آبادى نشود. در آن‏شروط عمده این است که دولت ایران مداخله به کار تراکمه تکه مروى و کنار طژن نکند. ساختن‏آبادى در سرخس کهنه چه مداخله‌ای است به کار ترکمان تکه مروى یا طژن. اینکه اسم کنار طژن را برده‏اند منظور از تراکمه کنار طژن است نه مکان سرخس کهنه و اینکه شارژ دافر گفته کلامش براین است و می‌گوید که دولت روس اصرار ندارد که این مکان‏ها ملک ایران نیست، بلکه‏مقصودش تنها بقاى نظم و استحکام کار است و براى استحکام و برقرارى نظم شما باید در خاک‏خودتان آبادى بکنید؛ یعنى چه این، باید اول همین مساله را بفهمم بعد از آن جواب صریح بدهم. شما سوال بکنید از شارژ دافر که ساختن چهار دیوارى در خاک صحیح خودمان چه دلیل به‏بى‏نظمى کار شما مى‏شود در آن صفحات. بلکه با دوستى و موافقت نامه که ما با هم داریم هرچه سرحدات آبادتر شود باعث بر نظم عمل خواهد بود نه بى‏نظمى.

سبب و جهت و دلیل بى‏نظمى کار روس را از ساختن و آبادى سرخس کهنه مى‏خواهم ‏بفهمم که به چه دلیل آبادى خاک ما دلیل بى‏نظمى خاک روس مى‏شود. پس اگر این طور است‏همین سرخس حالیه حاضر هم باید خراب بشود که دلیل بى‏نظمى در خاک روس خواهد بود و همچنین قلاع کلات، دره جز و همه آبادى‏هاى سرحدیه باید خراب بشود.

خلاصه چون همه دلیل شارژ دافر را در این نقشه مى‏بینم که می‌گوید بى‏طرف بودن این محل‏باعث نظم و بودنش باعث بى‏نظمى است باید پرسید چرا و به چه دلیل ساختن این دیوار باعث‏بى‏نظمى است و نساختنش باعث نظم باید به دلیل فهمیده شود اینکه این مساله فهمیده شدجواب آخرى باید داده شود. و ما شرط و ضمانت نکرده‏ایم و در هیچ جا که باید براى منظورات دولت روسیه از حقوق خودمان کف ید نماییم. شروط همان است که شده است و البته‏تخلف نخواهد شد.

شما باز هم مجلسى با جناب آقا و همان‏هایى که آن دفعه بودند فورا بکنید و این دستور را بخوانید و همین عریضه کتابچه هم که نوشته‏اید به ما آن را هم براى جناب آقا بخوانید. تلگراف رمز رکن‏الدوله را هم که در همین مساله نوشته است بخوانید بعد آنچه گفتند و مصلحت شد باز هم فورا به عرض برسانید تا معمول شود.»