گروه تاریخ اقتصاد- سند تاریخی زیر که در واقع نامه‌ای بیش نیست در تاریخ سوم دسامبر ۱۹۰۳ میلادی برابر با ۹ آذر ۱۳۸۲ شمسی از طرف لرد هنری چارلز لنزدان وزیر امور خارجه بریتانیا خطاب به سیسیل اسپرینگ رایس‌ دبیر وقت سفارت انگلیس در تهران نوشته شده است.این‌ نامه که با عنوان «خیلی محرمانه» طبقه‌بندی شده از اسناد وزارت خارجه انگلیس در خصوص ایران است. عالیجناب

امروز سفیر روس دوباره بحث درباره نامه شماره ۳۳۴ بیست و ششم ماه گذشته‌ را آغاز کرد. او به من اطلاع داد که مطالب مهم نامه شماره ۳۰۵ مورخ پنجم نوامبر من به شما را برای دولت روسیه فرستاده است و مضمون نامه را چنان مطرح کرد که‌ گویی بخشی از گفت‌وگوی ایشان با من را تشکیل می‌داد. سپس پیشنهاد کرد که نسخه‌ای‌ را که به او داده بودم به من بازگرداند ولی از آنجا که فکر می‌کردم برای مراجعه، به‌ آن نیاز داشته باشد از او خواهش کردم آن را نزد خود نگه‌دارد، و بنابراین آن را در جیب خود گذاشت.

سپس مطالبی درباره موضوع ایران به ویژه در مورد سیستان گفت که دوباره تکرار کردم سیستان یقینا در قلمرو نفوذ بریتانیا قرار خواهد گرفت.در پاسخ به سوال‌ ایشان گفتم به گمان من مشکلی در تعیین حدود استان سیستان وجود نخواهد داشت. سپس به این سخن من که بریتانیای کبیر علاقه خاصی به جنوب ایران مبذول‌ می‌دارد اشاره کرد و پرسید که وضع استان‌های ایران که هم‌جوار متصرفات روس در شمال ایران یا از سوی دیگر، در سواحل جنوبی آن کشور قرار دارند چه خواهد شد.

گفتم که به نظر من این نکات باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرد. ولی هدف‌ ما این است که آن مناطق را به روی تجارت و فعالیت‌های اقتصادی بریتانیا باز نگه‌ داریم. ایشان از من پرسید به فرض اینکه حاکمیت ما(بریتانیا)در خلیج‌فارس به رسمیت‌ شناخته شود آیا حاضریم متعهد شویم که استحکاماتی در آب‌های آن بنا نکنیم. گفتم که‌ نمی‌توانم در مورد چنین مساله مهمی شخصا تعهدی بسپارم، ولی تصور من این است‌ که اگر به روشنی توافق شود که هیچ کشوری حق بنای استحکامات نداشته باشد، ما نیز متقاعد خواهیم بود که از بنای آن خودداری کنیم.

ایشان در مورد سفر لرد کرزن* از من سوال کرد که به او گفتم صرفا جنبه بازرسی دارد و نباید به منظور تهیه طرحی برای الحاق سواحل خلیج‌فارس به بریتانیا قلمداد شود. ما با عده‌ای از سران و حاکمان رابطه داریم و در بعضی از بندهای‌ خلیج‌فارس ماموران بریتانیا حضور دارند و دیدار نایب السلطنه از آن بندرها امری کاملا طبیعی بوده است.

به ایشان گفتم که پیشنهادهای من جنبه غیر رسمی دارد ولی اگر مایل باشند حاضرم این موضوع را با همکارانم در میان گذارم و نظریه قطعی و رسمی را در اختیارشان قرار دهم تا احیانا در جریان بازگشت ایشان به سن‌پطرزبورگ، در ژانویه، برایشان سودمند واقع گردد. ایشان ابراز تمایل نمودند که این نظریات در اختیارشان‌ گذاشته شود.

* لرد جورج کرزن، نایب السلطنه دولت بریتانیا در هندوستان که هدفش در این زمان‌ مقابله با حضور روس‌ها در سیستان بود.