دنیای اقتصاد- سلیمان کرمی: شاخص کل بورس تهران روز گذشته با رشد ۱۷۸ واحدی در سطح ۷۶ هزار و ۴۵۱ واحد متوقف شد. از ابتدای معاملات دیروز خریدهای پررنگ‌ حقوقی‌ها به رشد قیمت نمادها کمک کرد. با گذشت یک ساعت از آغاز معاملات شاخص رشد ۱۵۰ واحدی را به ثبت رساند. در ادامه با کم‌رنگ شدن حمایت‌های این معامله‌گران از بازار شاخص نیز افت اندکی را تا نیم ساعت پایانی معاملات به ثبت رساند. در نیم ساعت پایانی معاملات برخی دیگر از نمادهای بازار مورد حمایت حقوقی‌ها قرار گرفتند و بار دیگر شاخص را در مسیر صعودی قرار دادند.

در ماه‌های اخیر معمولا دست به دست شدن سهام شرکت‌های بزرگ بازار میان دو حقوقی که بدون جابه‌جا‌یی نقدینگی در قیمت‌های بالاتر از صفر تابلو انجام می‌شد، سبز ساختگی شاخص را به دنبال داشت. این‌بار به جای معاملات صوری برای مثبت کردن قیمت پایانی، شاهد حمایت حقوقی‌ها با وارد کردن نقدینگی به برخی نمادها هستیم. حمایت‌هایی که بدون پشتوانه بنیادی خاصی صورت می‌گیرد از این رو می‌توان گفت اگرچه مانند گذشته معاملات بلوکی در سهام عادی کم شده است، اما همچنان حمایت‌های توخالی از سهام که به رشد شاخص منجر می‌شود، ادامه دارد. به این ترتیب رشدهای مصنوعی شاخص با تغییر ظاهر ولی با همان ماهیت و نتیجه قبلی مشاهده می‌شود.

حمایت برای حذف هراس اعتباری‌ها

چرایی تلاش حقوقی‌ها برای مثبت کردن مصنوعی فضای معاملاتی سهام را می‌توان به انتظار بازار برای پایان تسویه اعتباری‌ها مرتبط دانست. با واکنش منفی بازار به حمایت‌های مصنوعی از سهام که به رشد شاخص تا اواسط مرداد کمک کرد، معاملات بازار وارد یک روند رکودی شد. شروع شهریور و هراس از تشدید فشار فروش ناشی از تسویه اعتبار کارگزاری‌ها در پایان سال مالی وزنه رکودی بازار را سنگین‌تر از پیش کرد. به این ترتیب میانگین ارزش معاملات روزانه بازار با افت ۳۷ درصدی نسبت به مرداد، در شهریور به سطح ۱۱۲ میلیارد تومان رسید (بدون احتساب معاملات بلوکی). در این شرایط اهالی بازار در انتظار روند قیمت سهام پس از حذف فشار فروش تسویه کارگزاری‌ها بودند. تسویه اعتبارات در سیستم کارگزاری (با توجه به قانون معاملاتی T+۳؛ پرداخت وجه به فروشنده سهام سه روز کاری پس از تاریخ فروش) در روزهای نخست هفته جاری به پایان رسید. در این شرایط حقوقی‌ها در نقش حامی سهام برآمدند. خریدهای بی‌پروا در مقاطع زمانی مختلف تنها رنگ و بوی حمایت‌های کورکورانه از سهام را می‌دهد. در شرایط کنونی نیز در صورتی‌که حقوقی‌ها از حمایت خود برای رشدهای قیمت پایانی در نمادهای مختلف بازار دست بکشند، مشابه آنچه در ماه گذشته و پس از کم‌رنگ شدن حمایت حقوقی‌ها مشاهده شده، می‌‌توان انتظار ادامه افت قیمت سهام را داشت.

ارزش معاملات زیر 100 میلیارد تومان

دیروز تحت تاثیر تعطیلات عید غدیر و تعطیلات پایان هفته انتظار کاهش ارزش معاملات وجود داشت. در این شرایط بار دیگر ارزش معاملات بورس تهران به کمتر از ۱۰۰ میلیارد تومان رسید. رشد ۲/ ۰درصدی شاخص در سطوح پایین ارزش معاملات بیانگر یک موج حمایتی مصنوعی دیگر از سهام است که می‌تواند در صورت ادامه نیافتن حمایت‌ها واکنش منفی بازار را به دنبال داشته باشد.

به نظر می‌رسد دلایل اصلی فضای رکودی بازار پیش از شروع شهریور مغفول مانده است. مشابه شرایط کنونی در ماه گذشته است که عوامل بنیادی در حمایت از سهام بازمانده‌ بودند. سهام برخی از شرکت‌ها در سه‌ماه پایانی سال گذشته و دوره‌های مقطعی پس از آن رشدهای قابل توجهی را تجربه کردند. در ادامه انعکاس سودآوری شرکت‌ها با رشدهای ثبت‌شده قیمت سهام مطابقت نداشت. در نتیجه انتظارات مازادی که نسبت به برخی نمادها وجود داشت بدون پشتوانه ماند و قیمت سهام روند نزولی در پیش گرفت. در شرایط کنونی نیز گرچه چشم‌انداز آینده اقتصادی مثبت است اما باید در نظر داشت نسبت قیمت به درآمد کل بازار در شرایط کنونی بیش از ۷است و نسبت به میانگین تاریخی آن (۶) در سطوح بالایی قرار دارد. گرچه کاهش نرخ بازدهی در بازارهای رقیب می‌تواند رشد نسبت قیمت به درآمد را توجیه کند اما آنچه مشخص است همچنان در کاهش واقعی نرخ بازدهی بدون ریسک موانع زیادی وجود دارد. بر این اساس بازار پس از تخلیه هیجانات به واقعیت‌های موجود و انتظارات آینده واکنش نشان می‌دهد و تا پشتوانه‌ای مهیا نباشد رشد قیمت سهام بدون منطق خواهد بود.

حقوقی‌ها به‌عنوان معامله‌گران بزرگ بازار نیز مانند اشخاص حقیقی می‌توانند نقدینگی را به سهام دلخواه خود وارد کنند. اما سرمایه‌های زیادی که این گروه وارد سهام می‌کنند با ورود سرمایه‌های خرد متفاوت است. حمایت‌های توخالی برای رشد قیمت پایانی سهام نیز در شرایطی رخ می‌دهد که رصد این حجم بالای از نقدینگی برای اهالی بازار پس از تجربه سال‌های اخیر چندان سخت نیست و بی‌نتیجه ماندن آنها تنها بی‌اعتمادی روزافزون بازار را به دنبال داشته است.

اخزا 8 با هزار سهم قیمت خورد

از مجموع ۱۹۸ میلیارد تومان ارزش معاملات فرابورس ۱۶۴میلیارد‌تومان به معاملات سهام اختصاص داشت که از این مقدار تنها ۴۷میلیارد تومان معاملات در حالت معمول سهام (بدون احتساب معاملات بلوکی) بود. اوراق با درآمد ثابت نیز با ارزش معاملات بیش از ۲۹میلیارد تومان معاملات دیروز را به پایان رساندند. روز گذشته یکی دیگر از اسناد خزانه اسلامی در نماد «اخزا۸» با سررسید ۲۳مرداد ۹۶ به بازار عرضه شد. این اوراق با حجم اندکی در قیمت ۸۵ هزار تومان قیمت خورد. در حالی‌که تقاضای بیش از ۲۷ هزار سهم برای این اوراق در سطح ۸۵ هزار تومان وجود داشت، تنها ۱۰۰۰ سهم به قیمت ۸۵ هزار تومان معامله شد. با تضمین خرید این اوراق در قیمت ۱۰۰هزار تومان تا موعد سررسید، خرید این اوراق سود ۶/ ۱۷درصدی را تا موعد تسویه به همراه خواهد داشت. نرخ موثر این اوراق در قیمت کنونی نیز ۹/ ۱۹ درصد است.