شاخص جدید در راه بورس

گروه بورس - بهاره نوری: شرکت بورس بر پایه قانون جدید بازار اوراق بهادار، از یک سازمان عمومی غیرانتفاعی به شرکت سهامی عام انتفاعی تبدیل شده و عملیات اجرایی بازار سرمایه را برعهده گرفته است. اداره بورس اوراق بهادار تهران بر عهده هیات مدیره است که از هفت عضو تشکیل می‌شود. اعضای هیات مدیره منتخب مجمع عمومی شرکت هستند و برای دو سال انتخاب می‌شوند. اداره امور اجرایی شرکت هم به عهده مدیرعامل شرکت است که توسط هیات‌مدیره انتخاب می‌شود. شرکت بورس کمتر از ۱۰ سال عمر دارد و طی این مدت تنها یکبار دچار تغییر مدیریتی شده است. طی این مدت بازار سرمایه با تغییرات فراوانی رو به رو بوده و شرکت بورس به عنوان بازوی اجرایی بازار توانسته است در بسیاری از موارد به خوبی تغییرات را با کمترین هزینه در بازار اجرا کند. به نظر می‌رسد یکی از معدود مسائلی که شرکت در تغییر آن از توانایی لازم برخوردار نیست اصلاح شاخص کل است؛ چرا که شاخص کل به زعم بیشتر فعالان بازار نشان‌دهنده رفتار واقعی بازار نیست و افت قیمت سهام در کنار افت شاخص در چند ماه اخیر به خوبی بیانگر این مساله است. در ادامه گفت‌وگویی با دکتر حسن قالیباف اصل، مدیر عامل شرکت بورس و اوراق بهادار در خصوص روند حرکتی و پیشرفت شرکت بورس انجام شده که با هم می‌خوانیم:

از زمانی که به عنوان مدیر عامل بورس تهران انتخاب شدید، روند حرکتی شرکت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بازار سرمایه به‌طور کلی در سال‌های گذشته روند مناسبی را پشت سرگذاشته است. این بازار با ورود ابزارها و نهادهای مالی جدید توسعه یافته و با ورود شرکت‌های بزرگ و همچنین افزایش دسترسی عمومی به بازار به گونه مناسبی رشد کرده است. ارزش بازار از نزدیک به ۴۵ هزار میلیارد تومان در پایان سال ۱۳۸۷ به ۳۸۵ هزار میلیارد تومان در پایان سال ۱۳۹۲ رسیده که رشدی ۷۵۶ درصدی (به‌طور متوسط سالانه ۵۴ درصد) را نشان می‌دهد. این میزان رشد در پی افزایش سرمایه‌ شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس، رشد قیمت شرکت‌ها و پذیرش شرکت‌های بزرگی همچون صنایع پتروشیمی خلیج فارس، سرمایه گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین، سرمایه گذاری دارویی تامین، مخابرات ایران، پالایشگاه بندرعباس، نفت و گاز پارسیان و... در این بازار به وقوع پیوسته است.

همچنین شاخص کل بورس تهران نیز از ۷۹۶۶ واحد در پایان سال ۱۳۸۷ به ۷۹۰۱۵ در پایان سال ۱۳۹۲ رسید که نشان‌دهنده رشدی ۸۹۲ درصدی (به‌طور متوسط سالی ۵۸ درصد) است. ارزش معاملات بورس تهران نیز از ۸/۱۳ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۸۷ به بیش از ۹۶ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۲ بالغ شده است. در سال‌های گذشته جایگاه بورس تهران در اقتصاد ملی نیز تقویت شده و نسبت ارزش بازار به تولید ناخالص ملی از ۱۳درصد در سال ۱۳۸۷ به ۲۵ درصد در سال ۱۳۹۱ رسیده است. به دلیل نبود آمار قطعی در مورد تولید ناخالص ملی در مورد این نسبت برای سال ۹۲ نمی‌توان با اطمینان اظهارنظر کرد، اما بر اساس برآوردهای مقدماتی پیش‌بینی‌ می‌شود که نسبت یادشده برای سال ۹۲ بیش از ۴۰درصد باشد.

اکنون در بورس اوراق بهادار تهران معامله صندوق‌های قابل معامله در بورس (ETF)، اوراق آتی سهام و اوراق بدهی انجام می‌شود. ۳۰ درصد معاملات نیز در حال حاضر به صورت آنلاین انجام می‌شود.

به نظر می‌رسد شرکت بورس در زمینه‌ طراحی شاخص جدید به خوبی عمل نکرده‌ و هنوز این شاخص طراحی نشده‌است. شاید اگر شاخص جدید با فاکتورهای مناسب طراحی شده ‌بود، مشکلات اخیر بازار از جمله رشد و افول بیش از حد شاخص در بازار رخ نمی‌داد، چرا که بسیاری معتقدند فاکتورهای اندازه‌گیری شاخص در حال حاضر مناسب نیست و شاخص بیانگر واقعیت وجودی بازار نیست. نظر شما در این خصوص چیست؟

در فرآیند محاسبه و انتشار شاخص‌های بورس، عملیات اجرایی از حساسیت به مراتب بیشتری در مقایسه با طراحی برخوردار است. فرمول محاسبه شاخص اکثر بورس‌ها و همچنین موسسات معتبر طراح شاخص همچون استاندارد اند پورز، فوتسی، مورگان استنلی... بر روی سایت آنها در دسترس است. شاخص کل بورس تهران نیز از شیوه‌ای مشابه شاخص درآمد کل بورس‌هایی همچون لندن، توکیو و نیویورک استفاده می‌کند. بورس تهران در تلاش است با کمک شرکت مدیریت فناوری در کنار شاخص کل اقدام به محاسبه و انتشار شاخص جدید و شرکت فناوری، نرم‌افزار محاسبه شاخص را تهیه و همکاران در سازمان بورس روی محاسبات این نرم‌افزار و محاسبه شاخص بررسی و کار کردند که تایید شده و در یک ماه آتی شاخص کل با استفاده از این نرم‌افزار جدید محاسبه می‌شود و در اختیار بازار قرار می‌گیرد.

برخی فعالان بازار معتقدند که شرکت بورس به عنوان زیرمجموعه‌ سازمان عمل می‌کند و مجموعه‌ مستقلی نیست. نظر شما در این خصوص چیست؟

در ساختار بازار سرمایه‌ ایران که بر اساس قانون بازار اوراق بهادار مصوب ۱۳۸۴ شکل گرفته، نهادهای نظارتی و اجرایی از یکدیگر مستقل شده‌اند. این امر یکی از مشکلات کلیدی ساختار پیشین بود و در ساختار قبلی سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار هم نقش نظارتی و همزمان نقش اجرایی را برعهده داشت.

تفکیک این دو نهاد از یکدیگر گام بلندی برای توسعه بازار سرمایه بوده‌ است. در شرایط کنونی سازمان بورس وظایف نظارتی و بورس تهران امور اجرایی را عهده‌دار است و روابط این دو در چارچوب قوانین و مقررات تعریف شده‌است. بدین ترتیب بورس اوراق بهادار تهران به عنوان یک نهاد خودانتظام در چارچوب مقررات، تحت نظارت سازمان بورس عمل می‌کند.

شرکت بورس در گذشته چه کمبودها یا نواقصی داشته که طی این سال‌ها مرتفع شده‌است؟

بورس تهران بازاری در حال توسعه است. اهمیت بازار سرمایه برای رشد و توسعه اقتصادی به تدریج برای عموم سیاست‌گذاران و آحاد جامعه مورد توجه قرار گرفته و همچنان فرهنگ‌سازی برای خواص و عموم ازجمله فعالیت‌های کلیدی مسوولان این بازار است.

ابزارها و نهادهای مالی جدید، افزایش دسترسی به بازار و توسعه دانش مالی در کشور از فعالیت‌های مهم قابل انجام در بورس تهران است. در راستای موارد فوق معاملات آتی سهام در بورس تهران راه‌اندازی شده‌است. مطالعات مربوط به اختیار معامله انجام شده و انتظار می‌رود در آینده نزدیک در این بازار شاهد انجام معاملات این ابزار مالی باشیم. همچنین مطالعات مربوط به معاملات سلف سهام و تامین مالی خرید اعتباری در بورس تهران انجام شده‌است.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله وارد بورس تهران شده‌اند. برای افزایش دسترسی به بازار، معاملات برخط راه‌اندازی شده و مورد استقبال سرمایه‌گذاران قرار گرفته است. آموزش‌های عمومی برای آشنایی عامه با این بازار و آموزش‌های تخصصی برای تقویت توانمندی فعالان بورس به‌طور منظم در حال برگزاری است و افزایش دانش عمومی و تخصصی بازار سرمایه قابل لمس است. در سال ۹۲ بیش از ۲۰۰ هزار نفر ساعت آموزش عمومی و تخصصی در سطح کشور توسط بورس تهران برگزار شده‌ است.