گروه بازار پول- بررسی‌های اخیر از ارزش‌گذاری فعالیت‌های خانگی نشان می‌دهد که حدود ۳۰ درصد از تولید ناخالص داخلی از خدمات تولید شده توسط خانواده تشکیل شده است. این آمار‌ها نشان می‌دهد که سهم زنان در این خدمات در حدود سه برابر مردان گزارش شده است. ارزش‌گذاری خدمات خانگی

به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، ابوالفضل خاوری‌نژاد، با بررسی، اندازه‌گیری و ارزش‌گذاری فعالیت‌های خانگی که به طور عمده توسط زنان خانه‌دار انجام می‌شود، علاوه‌بر ارایه تصویری کمی از خدمات خانگی کشور برای سال ۱۳۸۸، یک چارچوب نظام‌مند با قابلیت به روز شدن را در این زمینه ارایه کرد. وی درخصوص مدل مطرح‌شده اظهار کرد: «بر اساس این چارچوب، می‌توان در فواصل چندساله با انجام محاسبات بر مبنای آمار‌های پایه به‌هنگام، تحولات و پویایی‌خدمات خانگی را مورد بررسی و پیگیری مستمر قرار داد.» خاوری‌نژاد در پاسخ به نیاز محاسبه خدمات خانوار در حساب‌های ملی گفت: طراحان نظام‌ حساب‌های ملی، در کنار چارچوب مرکزی نظام حساب‌های ملی (SNA)، اقدام به تدوین و استاندارد کردن تجربیات مربوط کرده و حاصل این تلاش‌ها، انتشار کتاب راهنمای دو جلدی «حساب‌های خانوار» از سوی سازمان ملل متحد است، که بخشی از آن به «ارزش‌گذاری کار خانگی» می‌پردازد.

سهم ۳۰ درصدی تولید خانگی از کل تولید

آمار منتشرشده از این پژوهش نشان می‌دهد که ارزش تولیدات خانگی بر اساس حساب‌های اقماری در سال ۱۳۸۸ در حدود ۱۰۴ هزار میلیارد تومان است که این رقم در حدود ۷/۲۹ درصد از کل تولید ناخالص داخلی به قیمت بازار را دربرمی‌گیرد، در این گزارش، رقم کل تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۸۸ در حدود ۳۵۷ هزار میلیارد تومان بوده است. همچنین مجموع ارزش تولیدات خانگی و تولید بر اساس حساب‌های ملی در حدود ۴۶۴ هزار میلیارد تومان گزارش شده است.

در این گزارش ارزش تولیدات خانگی به تفکیک زنان و مردان نیز اعلام شده که سهم عمده این تولید در اختیار زنان بوده است.

آمار منتشرشده از این تحقیق نشان می‌دهد که ارزش افزوده تولیدات خانگی زنان در سال ۱۳۸۸ در حدود ۵/۸۰ هزار میلیارد تومان بوده است که حدود ۷۶ درصد از سهم کل تولیدات خانگی را تشکیل می‌دهد. همچنین نسبت ارزش افزوده ناخالص خدمات خانگی زنان در این سال در حدود ۵/۲۲ درصد از کل تولید ناخالص داخلی بر آورد شده است. درنتیجه می‌توان نتیجه گرفت که سهم مردان از تولید ناخالص داخلی خانگی در سال ۱۳۸۸ در حدود ۲۴ هزار میلیارد تومان در کشور بوده است. در تولید کار خانگی که سطح قابل‌توجهی از رفاه خانواده مرهون آن است، علاوه‌بر زنان، مردان نیز نقش دارند، اما نقش زنان، نقش غالب است.

با این وجود، بخش عمده‌ای از زنان (زنان خانوار حدود ۹ میلیون بر اساس سر شماری ۱۳۹۰ ) به عنوان جمعیت‌ غیر‌فعال طبقه‌بندی می‌شوند. حال این پرسش مطرح می‌شود که کار انجام‌شده در خانه و اثرات آن با وجود اهمیت انکارناپذیر آن در رشد، بالندگی و رفاه جامعه، چرا ثبت و منعکس نمی‌شود.

ارزش‌گذاری خدمات خانگی در سال‌های گذشته نیز توسط پژوهشگران انجام شده بود، گزارش‌ها نشان می‌دهد که ارزش تولیدات خانگی زنان خانه دار در سال ۱۳۷۲ در حدود ۲۰ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌داد، در سال ۱۳۷۹ و طی پژوهشی دیگر با عنوان «ارزش کار خانگی زن» ارزش افزوده خدمات خانگی معادل ۲۷ درصد تولید ناخالص داخلی برآورد شده بود. ارزش‌گذاری خدمات خانگی به دو روش ستانده و روش نهاده انجام می‌گیرد؛ روش نهاده جامعیت بیشتری دارد و در سطح بین‌المللی نیز از کارآیی بالایی برخوردار است.

سهم کشور‌های مختلف از خدمات خانگی

در سال‌های اخیر در جوامع مختلف از جمله کشور ما مطالباتی مطرح شده است که بر نقش و اهمیت خدمات مبتنی است. از آنجا که این مطالبات دارای ابعاد اقتصادی و مالی است، ضرورت اندازه‌گیری و ارزش‌گذاری این خدمات خانگی، احساس می‌شود.

در سایر کشور‌ها نیز سهم خدمات و تولیدات خانگی، از کل تولید ناخالص داخلی محاسبه می‌شود. بر اساس آمار منتشرشده در این پژوهش، نشان می‌دهد که این سهم در کشور آلمان در سال ۱۰۰۱ حدود ۴۳ درصد بوده است و این رقم نسبت به دیگر کشور‌ها قابل‌توجه است. این نسبت در سایر کشور‌های اروپایی فرانسه و بریتانیا حدود ۳۱ و ۴۴ درصد گزارش شده است. همچنین ارزش‌گذاری خدمات خانگی از کل تولید ناخالص داخلی در کشور ژاپن حدود ۱۵ درصد بوده است که ۸۵ درصد از این تولیدات توسط زنان صورت گرفته است. در تمامی این کشور از روش نهاده هزینه برای برآورد این رقم استفاده شده است.

روش پژوهش

خاوری‌نژاد در تشریح روش پژوهش خود گفت: این مدل، بر مبنای استانداردها و سایر تجربیات مرتبط ارایه و از «روش نهاده» استفاده شده است و بر اساس روش هزینه تولید، ستانده خدمات خانگی غیر‌بازاری را برآورد خواهد کرد. به عبارت دیگر، بر خلاف مطالعاتی که تاکنون در ایران صورت گرفته و اکثرا بر دستمزد متمرکز بوده است، در این پژوهش؛ ارزش‌ستانده خدمات خانگی به تفکیک «مصرف واسطه»، «جبران خدمات»، «مصرف سرمایه ثابت» و «خالص مالیات‌ بر تولید» نشان داده شده است.

این کارشناس اقتصادی در ارتباط برآورد ارزش خدمات خانگی افزود: هر یک از اقلام تولید، به تفکیک برای فعالیت‌های «امور مسکن و اقامت، تهیه غذا و ساخت و نگهداری پوشاک، مراقبت از کودکان و بزرگسالان ناتوان و حمل و نقل» برآورد و با جمع این، رقم کل خدمات خانگی محاسبه شده است. وی همچنین برآورد موجودی سرمایه ثابت خانوارها را از دستاوردهای جانبی این چارچوب محاسباتی عنوان کرد و افزود: «این برآورد برای اولین بار در کشور ارایه خواهد شد.» فرهاد نیلی، رییس پژوهشکده پولی و بانکی نیز در کنفرانسی که به منظور ارایه این پژوهش برگزار شده بود با مهم دانستن این موضوعات و اهمیت پرداختن به این مهم، عنوان کرد: با وجود آگاهی گسترده نسبت به «اهمیت اجتماعی و اقتصادی کار خانگی» و به‌ویژه کار زنان در خانه و اثرات‌ غیر‌قابل‌انکار آنان در رشد، توسعه و رفاه کشورها، معمولا کار خانگی به‌عنوان یک فعالیت اقتصادی محسوب نشده و آنچه در این حوزه انجام می‌شود در نتایج «حساب‌های ملی» مرسوم

ثبت نمی‌شود.

سهم کارخانگی از تولید ناخالص داخلی