دنیای اقتصاد: برنده بزرگ بازارهای جهانی در سال ۲۰۱۶ بدون شک دلار است. قرار گرفتن شاخص دلار بر اوج ۱۴ ساله در آخرین روزهای سال میلادی، نماد قدرت این پول جهانی است. اگرچه دلار نیرومند، چالش‌هایی را نیز برای بزرگ‌ترین اقتصاد جهان ایجاد می‌کند، واضح است که اوج‌گیری آن در مقابل ارزهای عمده بین‌المللی، نشانه اعتماد معامله‌گران بازارهای ارز به احیای اقتصاد ایالات متحده است.

شاخصه‌های شاخص

شاخص دلار، این ارز جهانی را با سبدی از ارزهای جهانی با وزن‌های متفاوت مقایسه می‌کند و از آنجا که میانگین هندسی وزنی است، تصویر مناسبی از قدرت دلار را نمایش می‌دهد. این شاخص، دلار را با یورو (با وزن ۶/ ۵۷ درصد)، ین ژاپن (با وزن ۶/ ۱۳ درصد)، پوند استرلینگ (با وزن ۹/ ۱۱ درصد)، دلار کانادا (با وزن ۱/ ۹ درصد)، کرون سوئد (با وزن ۲/ ۴ درصد) و فرانک سوئیس (با وزن ۶/ ۳ درصد) وزن می‌کند و عددی را نمایان می‌کند که بسیاری از معادلات بازارها را متاثر می‌سازد. شاخص دلار روز جمعه روی عدد ۸۹/ ۱۰۲ واحد ایستاد؛ در حالی که در آخرین روز سال ۲۰۱۵ میلادی روی عدد ۶۳/ ۹۸ قرار گرفته بود.جهش دلار آمریکا از میانه‌های جولای ۲۰۱۵ آغاز شد. در آن مقطع جدی شدن احتمال افزایش نرخ‌های بهره آمریکا در واکنش به ادامه احیای اقتصاد این کشور، شاخص دلار را در مسیر رشدی قابل توجه قرار داد. این شاخص که در یازدهمین روز ماه جولای سال ۲۰۱۵ به عدد ۱۸/ ۸۰ واحد رسیده بود، ۱۷ دسامبر، یک روز پس از برگزاری آخرین نشست کمیته بازار آزاد فدرال رزرو در سال ۲۰۱۵ به عدد ۳۲/ ۹۹ واحد رسید. تا پایان آن سال هم عدد پیش گفته ۶۳/ ۹۸ تجربه شد.

داستان 2016

در نیمه نخست سال ۲۰۱۶، تعویق انقباض سیاست پولی بانک مرکزی آمریکا باعث نوسان شاخص دلار شد، گرچه در همین دوره زمانی نیز شاخص دلار هرگز از مرز ۹۲ واحد پایین نیامد. دلیل آن تعویق تردید اعضای کمیته بازار آزاد بانک مرکزی آمریکا در مورد واکنش اقتصادی تازه از رکورد درآمده به نرخ‌های بهره جدید بود. افزایش نرخ بهره وجوه فدرال در دسامبر ۲۰۱۵ نخستین افزایش این نرخ از حدود ۱۰ سال پیش از آن بود و تحولات ماه‌های اول سال ۲۰۱۶، انقباضی دوباره را پرریسک می‌کرد. در ابتدای شانزدهمین سال سومین هزاره میلادی، افت و خیز شدید بورس‌های جهانی، ضعف اقتصاد چین، ادامه چالش‌های مالی در اقتصاد اروپا، سقوط بهای نفت خام و پیامدهای ضدتورمی آن و البته انتشار گاه و بیگاه داده‌های ضعیف از اقتصاد ایالات متحده باعث شد که افزایش دوباره نرخ بهره وجوه فدرال به تاخیر بیفتد. در همین دوره بود که طلا خیزی عجیب را که در سه دهه گذشته تجربه نکرده بود، به خود دید. از میانه‌های سال‌جاری میلادی، ادامه احیای اقتصاد آمریکا، بحث رشد نرخ‌های بهره را دوباره داغ کرد. مسیر رشد شاخص دلار ادامه پیدا کرد و شاخص دلار که اواخر نوامبر ۲۰۱۵ از مرز ۱۰۰ واحد گذشته بود، در میانه‌های نوامبر ۲۰۱۶ دوباره از همین مرز عبور کرد. در نوامبر ۲۰۱۶ تقریبا همه مطمئن شدند که یک بار رشد نرخ بهره در سال‌جاری قطعی است. با پایان نشست نوامبر، همه می‌دانستند که این اتفاق در ماه دسامبر رخ خواهد داد، اما پیش از آن، انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا بود که بازارها را به گونه‌ای پیش‌بینی‌نشده، درنوردیده بود.

در جریان کارزارهای انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، همیشه پیشتازی هیلاری کلینتون در نظرسنجی‌ها بود که دلار را تقویت می‌کرد؛ چراکه او نامزد محافظ وضع موجود در نظر گرفته می‌شد. پیشتازی دونالد ترامپ جنجالی در نظرسنجی‌ها که سیاست‌های مبهمی داشت عمدتا به تضعیف شاخص دلار می‌انجامید. این روند حتی تا روز انتخابات هم ادامه داشت. با این همه، اعلام نتایج رای‌گیری، روندهایی را باعث شد که تقریبا هیچ کس پیش‌بینی نکرده بود. شاخص دلار که در روز ۸ نوامبر، روز انتخابات، به امید پیروزی بانوی اول و وزیر خارجه پیشین نزدیک ۹۸ واحد ایستاده بود، ۹ نوامبر پس از آغاز شمارش آرا شروع به افت و پس از قطعی شدن انتخاب ترامپ تا کف روزانه‌ای زیر ۹۶ واحد سقوط کرد، اما با تلاش جمهوری‌خواهان برای اطمینان‌بخشی نسبت به انتقال آرام قدرت، عدد نهایی این شاخص در روز بعد از انتخابات ۵/ ۹۸ واحد شد که بالاتر از روز قبل از انتخابات بود.

جالب‌تر اینجا بود که این روند رشد در هفته‌های بعد تبدیل به جهش شد. با تمرکز معامله‌گران بر برنامه‌های بلندپروازانه میلیاردر نیویورکی برای رشد اقتصاد آمریکا و افزایش هنگفت هزینه کردن برای زیرساخت‌ها، شاخص‌های سهام که پیش‌تر نگران بودند، جهش کردند و دلار را نیز با خود بالا کشیدند. طلا که پیش‌تر گمان می‌شد، از پیروزی ترامپ نفع خواهد برد، سقوط کرد. همزمان با رشد ترامپی دلار، مشخص شد که بیشتر اعضای کمیته بازار آزاد فدرال رزرو هم حامی انقباض بیشتر پولی هستند. ترامپ هم که در جریان رقابت‌های انتخاباتی، عشق خود به انقباض را آشکارا بیان کرده بود! به این ترتیب شاخص دلار در نوامبر ۲۰۱۶ به اوج ۱۴ ساله رفت و با وجود تعدیل‌های پس از آن نزدیک این قله ماند. در دسامبر، کمیته بازار آزاد نرخ‌های بهره را از محدوده ۲۵/ ۰ تا ۵/ ۰ درصد به محدوده ۵/ ۰ تا ۷۵/ ۰ درصد برد اما مهم‌تر از آن به احتمال ۸ یا ۹ بار افزایش نرخ‌های بهره در ۳ سال آینده اشاره کرد. با چنین چشم‌اندازی، عبور شاخص دلار از مرز ۱۰۳ واحد در مقطعی از اواخر سال، تعجب‌برانگیز نبود.


دلار ۲۰۱۷
دلار قوی، اجناس و خدمات ایالات متحده را گران‌تر خواهد کرد و این ممکن است از مشتریان آمریکا بکاهد، اما مصرف‌کنندگان آمریکایی عمدتا از دلار نیرومند بهره خواهند برد. مهم‌تر اینکه، تقویت دلار نماد اعتمادی است که به سرمایه‌گذاری و رونق بیشتر منجر خواهد شد، ولی پرسش مهم‌تر این است که دلار در ماه‌های آینده چه روزهایی را از سر خواهد گذراند؟ قدرت‌نمایی پول آمریکا تا کی و تا کجا ادامه خواهد داشت؟ چشم‌انداز سیاست پولی بانک مرکزی آمریکا، قوی ماندن دلار را نه یک احتمال بلکه یک واقعیت می‌نماید. براساس اعلام فدرال رزرو، احتمال ۳ بار افزایش نرخ‌های بهره در سال ۲۰۱۷، ۲ یا ۳ بار در سال ۲۰۱۸ و ۳ بار دیگر رشد نرخ‌ها در سال ۲۰۱۹ وجود دارد. این احتمالات در حالی مطرح شده که این نهاد در سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ بسیار محتاطانه درباره انقباض پولی اظهارنظر می‌کرد. با این چشم‌انداز انقباضی، قدرتمند ماندن دلار در برابر ارزهای عمده شگفتی‌آور نخواهد بود، آن هم در روزهایی که عمده بانک‌های مرکزی جهان در حال تشدید سیاست‌های انبساطی خود هستند. بسیاری از بانک‌های مرکزی جهان در سال ۲۰۱۷ هم نرخ‌های بهره خود را پایین نگه خواهند داشت یا پایین‌تر خواهند برد. دیگر دلیلی که مطرح است، چالش‌های موجود در اقتصادهای عمده است که باعث می‌شود خرید دلار به‌عنوان سرمایه امن ادامه داشته باشد. در شرایطی که اقتصادهای چین، ژاپن و اروپا همچنان با موانعی برای رشد پایدار همراه هستند، خرید دلار ادامه خواهد داشت. واقعیت این است که اقتصاد آمریکا در این مقطع هم چندان قوی نیست، اما بی‌تردید قوی‌تر از اکثر اقتصادهای مهم جهان است. داده‌های رشد، نرخ بیکاری و تورم تاییدکننده این امر هستند. در اروپا، یونان هنوز بحران زده است، ایتالیا تنش سیاسی و بانکی را تجربه می‌کند، فرانسه با احتمال روی کار آمدن پوپولیست‌های راست افراطی روبه‌رو است و نتیجه انتخابات آلمان هم مشخص نیست. برگزیت هم که خود داستانی مفصل است. بحران اوکراین بی‌پایان به‌نظر می‌رسد و بی‌ثباتی در خاورمیانه ادامه دارد. نگرانی‌ها درباره چین کمتر شده، اما گذار این کشور از اقتصاد مصرف‌محور به اقتصاد سرمایه‌محور همچنان دردسرهایی را شکل خواهد داد. ژاپن هم هنوز که هنوز است نتوانسته از رکود دیرپا خارج شود. اینها به آن معناست که دلار بدون توجه به اینکه ترامپ چه خواهد کرد، در سال ۲۰۱۷ قوی خواهد ماند. البته که میزان این قدرت را سیاست‌های گروه کاری او مشخص خواهد کرد. نگاه به چرخه‌های ارزش دلار در ۴۰ سال گذشته نشان می‌دهد که چرخه‌های کاهشی و افزایشی این ارز جهانی حدودا ۷ ساله هستند. گرچه عمر کمی از چرخه افزایشی حاضر که از اواخر سال ۲۰۰۸ آغاز شده، مانده، واگرایی تاریخی سیاست‌های پولی در جهان می‌تواند چرخه فعلی را درازتر کند. با توجه به تمام این واقعیات، تضعیف دلار در سال ۲۰۱۷ احتمالی واقعی نیست. «دنیای اقتصاد» در اسفند سال‌جاری، همایشی با عنوان «چشم‌انداز اقتصاد ایران در سال ٩٦» برگزار می‌کند که در آن روند ماه‌های آینده بازارهای داخلی و جهانی ارز مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این همایش که بازارهای مسکن و طلا و بورس را نیز واکاوی کند، ١٨ اسفندماه برگزار خواهد شد. برای ثبت نام در این همایش می‌توانید با شماره تلفن ٤٢٧١٠١٥١ تماس بگیرید.