حضور کمرنگ زنان در پارلمان بخش خصوصی

سیده فاطمه مقیمی*

انتخاباتی دیگر در راه است؛ انتخاباتی که این بار نه در وادی «سیاست» که فعالان اقتصادی را به مشارکت می‌خواند؛ دعوت از مشارکت مردان و زنانی کارآفرین، صنعتگر و بازرگان. موسم هفتمین دور انتخابات اتاق های بازرگانی و صنایع و معادن سراسر کشور در حالی می‌رسد که موضوع «مشارکت زنان» باری دیگر به کانون توجهات فعالان اقتصادی تبدیل شده است؛ دغدغه‌ای که انگار فراتر از مرز‌های سیاست و اقتصاد، از اجزای جدایی ناپذیر سناریوی هر انتخاباتی است. سرنوشت اتاق‌های بازرگانی به عنوان نقش‌آفرینان اصلی توسعه اقتصادی و تجارت بین‌الملل در صحنه رقابت انتخاباتی پیش رو رقم خواهد خورد؛ فراموش نکنیم که نتایج ۶ دوره انتخابات اتاق‌های بازرگانی در سال‌های گذشته، گواه حضور کمرنگ زنان دراین تشکل است؛ تا آنجا که حضور این قشر از جامعه در ارکان اتاق‌ها حتی نزدیک به صفر بوده است.

اگرچه تاکنون اطلاعات دقیقی در ارتباط با فعالیت های بازرگانی زنان در ایران جمع‌آوری نشده است؛ اما تاریخ همواره از مهین افشار؛ نوه ملک تجار بزرگ به عنوان نخستین دارنده کارت بازرگانی در ایران یاد می‌کند. حدود ۶۰ سال پیش،شاید هنگامی که خانم افشار در اقدامی سنت شکنانه از پله‌های خانه تجارت بالا می‌رفت تا با دریافت کارت بازرگانی دوشادوش مردان به تجارت بپردازد، تصور نمی‌کرد که تا ۶۰ سال بعد نیز تابوی ورود زنان به عرصه تجارت و کسب و کار اگرچه کمرنگ، اما همچنان پابرجا بماند. از همین رو است که امروز از تعداد بیش از یکصدهزار کارت بازرگانی در کشور تنها ۴۵۰۰ کارت بازرگانی متعلق به بانوان است.

البته پس از پیروزی انقلاب اسلامی اگرچه منعی برای حضور زنان در اتاق‌های بازرگانی وجود نداشت؛ اما به دلیل شرایط خاص آن دوره، بانوان بازرگان امکان حضور در این مجموعه را نیافتند.

این روند به همین صورت ادامه داشت تا آنکه در پنجمین انتخابات اتاق های بازرگانی که در هفتم اسفند ۱۳۸۱ در سراسر کشور برگزار شد، زنان بازرگان موفق به ورود به هیات نمایندگان اتاق‌های تهران، ساری و اهواز شدند.

اما موفقیت زنان بازرگان برای ورود به هیات نمایندگان اتاق تهران از بخش‌های صنعت و بازرگانی باعث تشویق و دلگرمی دیگر زنان بازرگان شد. به طوری که تعداد زنان دارنده کارت بازرگانی در سال جاری نسبت به سال ۱۳۸۱ افزایش یافته است.

هم‌اکنون تعداد بانوان دارنده کارت‌های حقیقی و حقوقی در اتاق تهران به حدود ۲۵۰۰ نفر رسیده است که عمدتا از شرکت های حمل و نقل، مواد غذایی، تجهیزات پزشکی و دارویی، نساجی و مواد غذایی هستند.

نگاهی به وضعیت کنونی نشانگر آن است که گسترش آموزش‌های عمومی و افزایش ۶۰ درصدی آمار دختران ورودی به دانشگاه‌ها در کشور تاثیر بسزایی در پیشرفت‌های اجتماعی زنان ایرانی در عرصه‌های اجتماعی و بین‌المللی داشته است. با این همه، نرخ مشارکت اقتصادی آنان با میزان فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها هیچ‌گونه تناسبی ندارد. در این میان، اما صاحبنظران دلایل بسیاری را به عنوان موانع حضور زنان در این بخش از فعالیت‌ها برمی‌شمارند که «توجه بیشتر سازمان‌های دولتی به امور اجتماعی، آموزشی، خانوادگی و تربیتی زنان»، «عدم حمایت بانوان ایرانی توسط دولتمردان و سیاست‌گذاران برای حضور گسترده در امر تجارت در داخل و خارج از کشور»، «نبود دوره‌های آموزشی مناسب برای تقویت برنامه‌های بازرگانی و اقتصادی بانوان» و «سیاسی کاری در ارتباط با حضور و نقش بانوان در جامعه» از مهم‌ترین موانعی است که کارشناسان برآن دست می‌گذارند. البته مشارکت زنان نه فقط در عرصه فعالیت‌های اقتصادی که بیش از آن در حوزه سیاست نمود یافته است؛ چنانکه در هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی نیز تنها ۸ زن شانس حضور در این پارلمان را یافته‌اند و به دفاع از حقوق نیمی از جمعیت کشور که زنان باشند، می‌پردازند و در بدنه دولت نیز حدود ۱۵ زن. اما در پارلمان بخش خصوصی که داعیه دار آزادی انتخاب، شایسته سالاری، گفت‌وگو و تعامل است، این وضعیت به مراتب بدتر است؛ به طوری که هم‌اکنون تنها یک زن در هیات نمایندگان اتاق تهران وکالت بیش از ۴۵۰۰ هزار زن بازرگان و کارآفرین کشور را برعهده دارد. با این وصف باید این پرسش را مطرح کرد که چه عواملی مانع از مسوولیت‌پذیری زنان در پارلمان بخش خصوصی بوده است؟

در چنین شرایطی و در آستانه هفتمین دوره انتخابات اتاق‌های بازرگانی انتظار می‌رود که اعضای اتاق های بازرگانی و اعضای هیات نمایندگان در بهبود این شاخص همت گمارند و فضا را برای مشارکت بیش از پیش بانوان در این بخش فراهم سازند.

* رییس شورای بانوان بازرگان و عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران