گروه تاریخ و اقتصاد: بخش سوم مذاکرات نمایندگان مجلس شورای ملی را در روز شنبه، ۱۹ آذر ۱۲۸۸ شمسی می‌خوانید: وکیل‌الرعایا: نظامنامه که امروز به دست ما رسیده، یعنی برای خودمان یک نظامنامه می‌دانیم و نظامنامه همان چیزی است که بوده بنا بر همان نظامنامه این کاری است که وزیر با مسوولیت خودش می‌تواند این کار را بکند و بر حسب اطلاعات تجارتی امروز بازار ما محتاج به مسکوک است و عقیده‌ام این است که مجلس رأی بدهد که این چهار کرور سکه شود.

تقی‌زاده: به موجب نظامنامه داخلی ملاحظات لازم است و چون می‌گویند ملاحظاتی ندارد؛ این است که از بعضی مطالب صرف‌نظر می‌کنم. گمان می‌کنم که آقایان قبول کنند آن چیزی را که آقای مؤتمن‌‌الملک فرمودند اگر نظامنامه داخلی مجلس شده ولی مکرر گفته شده است باز هم مکرر می‌شود که به موجب همان نظامنامه ناقص باید لوایح قانونی به مجلس بیاید و قرائت ثلاثه شود و وزیر توضیحات خودش را در آن لایحه داده باشد، حالا اگر یک مطلب فوری هم دارد که تصویب می‌کنند البته باید بعد از یک قرائت یا دو قرائت قرار بگذارند و باز هم عرض می‌کنم که تصویب کمیسیون برای مجلس هیچ اهمیتی را دارا نیست، زیرا وزیر خودش اگر حاضر نباشد آن طوری که کمیسیون صلاح دانسته و تصویب کرده است، کافی نیست.

کاشف: چیزی است که به جهت مملکت مضر است، لیکن ما امروز مجبوریم به اینکه مجلس تصویب کند ورود نقره را و این دلیل کافی نمی‌شود که امروز قیمت نقره ارزان است یا قیمت نقره چقدر خواهد شد. بنده عقیده به ورود نقره ندارم که چقدر وارد شود بر فرض بگویند مبلغی معتد به بمبئی رفته یا نرفته یک وقت نقره ترقی داشت و قران به اندازه صرف می‌کرد که آب می‌کردند و نقره‌اش را می‌بردند، ولی این دائمی نیست که فرض کنیم نقره وارده صرف می‌کرد که می‌بردند و آب می‌کردند و اگر چنانچه بعضی اشخاص نمی‌دانستند امروز به موجب راپورت گمرک فهمیدند که واردات ما زیادتر از صادرات است و در هر صورت کسر دارد، چون هر قدر بتوانیم نقره کمتر وارد کنیم بهتر است و به قدر امکان باید جلوگیری بشود که زیاد نقره وارد نشود امروز بر فرض تصویب کردند که نقره وارد شود در ضمن سه سال ملاحظه می‌کنیم ۱۰ کرور وارد شده آن را یک قدری باید از حالا ملاحظه کرد.

وکیل‌التجار: بلی این نکته راجع به ورود نقره یا خروج آن راجع به اساس صادرات و واردات ما نیست چنانچه در سابق گفته شد و صورت (استاتیستیک) گمرک و سند رسمی دولت خوانده شده به علاوه یک مقداری که توسط مسافرین زوار و تجار به خارجه می‌رود، آن مطلب هیچ داخل استاتیستیک گمرک نمی‌آید. می‌خواهم عرض کنم از کسانی که در بمبئی مختصر تجارتی دارند و آن کسانی که طرف بغداد و ترکستان که خود بنده سال‌ها است در آنجا بوده‌ام، یعنی ۲۳ سال است که رشته تجارت آن طرف را مسبوق بوده‌ام، اطلاع دارند هیچ وقت نیست که در ماه یک مقداری گزاف از طرف بندر ایران یعنی بحر خزر و از طرف خراسان به ترکستان نرود از این طرف می‌رود به بادکوبه و از آنجا عبور می‌کند و مستقیما می‌رود، این دائمی است و این تفاوت فقط در یک وقت ارزانتر است بالنسبه کمتر می‌رود و‌الا هیچ وقت قطع نمی‌شود و حتی دولت روس چند دفعه قدغن کرد که قران را به خاک روسیه وارد نکنند و رشته تجارت ترکستان و آنجاها گسیخته شد یعنی به افغانستان تجارتشان خیلی سکته وارد آورد و نتوانستند داد‌و‌ستد کنند به این جهت نتوانستند قدغن کنند و مجبور شدند که ثانیا قران وارد کنند و این راجع به صادرات و واردات نیست؛ برای اینکه آن مبلغ که وارد می‌شود همان مقدار خارج می‌شود و این می‌تواند یک اثری در اضافه واردات ما بکند، چون آن چیزی که عینا وارد می‌شود نمی‌تواند اثری در منافع بکند، به جهت اینکه آن چیزی که عینا وارد و عینا خارج شده است از صادرات ما کسر می‌شد و از واردات هم کسر می‌شد.