اسناد جدید «سیا»، دیدار بقایی وهندرسون

سند دیگری (سند ۳۳۷) که روزولت در واشنگتن براساس نظرات یک منبع ایرانی آگاه در تهران تهیه‌ کرده، حاکی از آن است که بقایی از برخی تصمیمات دولت زاهدی ناراضی است و خواهان قطع آشکار حمایت آمریکا از زاهدی و همراهی آمریکایی‌ها با صف اپوزیسیون شده است. در این اسناد همچنین گزارش کاملی از دیدار هندرسون، سفیر آمریکا و ملبورن، دبیر اول سفارت، با بقایی در روز ۴ دسامبر ۱۹۵۳ - نزدیک به چهار ماه پس از ۲۸ مرداد - آمده است (ضمیمه سند ۳۵۲) که در آن، بقایی از روند برگزاری دادگاه نظامی علیه دکتر مصدق انتقاد می‌کند و می‌گوید باید تفکیکی میان ‌دوره اول زمامداری او تا قیام ۳۰ تیر و فصل پس از آن ایجاد کرد. بقایی که درک کرده بود آمریکایی‌ها هنوز نگران بازگشت حزب توده به صحنه سیاست و عدم موفقیت دولت زاهدی در سرکوب کامل نیروهای کمونیست‌اند، در این دیدار به شیوه شگفت‌انگیزی، سعی می‌کند هندرسون را متقاعد کند که او در رده‌های بالای حزب، عناصر نفوذی داشته و دارد. بقایی همچنین مدعی می‌شود که در روز ۲۹ تیر ۱۳۳۱، یعنی یک روز قبل از قیام ۳۰‌تیر، دکتر مصدق با چهار تن از رهبران حزب توده ملاقات کرده و در آنجا آنها مصدق را به تشکیل نظام جمهوری ترغیب کرده‌اند. این روایت که به احتمال قوی با واقعیت مطابق نیست، نشان می‌دهد که او می‌خواهد از ترس آمریکایی‌ها از حزب توده به نفع خود استفاده کند.

به نقل از یک مقاله نوشته سیاوش رنجبردائمی، استادیار تاریخ ایران در دانشگاه منچستر