گروه تاریخ و اقتصاد‌: نام منطقه روئین دشت در کتاب جغرافیایی ابن فقیه‌البلدان، مربوط به اوایل قرن دهم میلادی ذکر شده است. در این منطقه دو محوطه باستان شناسی کشف شده که به هزاره چهارم ق.م مربوط می‌شود و شاهدی بر تاریخ کهن و روابط اقتصادی و تجار این منطقه با دیگر نقاط ایران است. دیاکونف قبیله مادی پارتاکن‌ها را مربوط به منطقه روئین دشت می‌داند. اما پس از این هیچ گونه اطلاع تاریخی تا اوایل دوره اسلامی، جدا از یکسری منابع اندک تاریخی و مرتبط با افسانه از منطقه مذکور وجود ندارد. هرچند ریشه اسامی‌ بیشتر روستاهای آن از قبیل یسنا (Yasna)، سرهان (Sorhan)، بزم(Bazm) و اشکرهان(Oshkorhan)، به دوره ساسانی و هنگامی که زرتشتی‌گری در شاهنشاهی پارسی به‌وجود آمد، باز می‌گردد. داستانی در مورد اردشیر پاپکان موسس سلسله ساسانی (۲۴۳- ۲۲۷ بعد از میلاد) بر سر زبان‌ها است که براساس آن نام زاینده رود، یا رود طلایی (زرین‌رود) هنگامی که آب آن برای بهبود بخشی از زمین‌های کشاورزی تقسیم شد؛ اردشیر بابکان (پاپکان) بود که دستورهایی را برای تقسیم آب در کانال‌های آبیاری ایجاد کرد و به علت پایین بودن سطح بستر این رودخانه، آب به سطح بالاتری رانده شد تا زمین‌های کشاورزی را آبیاری کند که لازمه آن ایجاد سد بود تا آب را ذخیره سازد. از طرفی، مردمان محلی، نام بهرام پنجم ساسانی (بهرام گور) را مرتبط با منطقه می‌دانند. برخی از مردم نیز معتقدند که همسر بهرام در روستایی به نام اژیه (Ejiya) که در همین منطقه وجود دارد، به دنیا آمده است.

در حدود یک کیلومتری فارفان و ۵۰۰ متری مقبره فارفان، سد ورزنه بر رود زاینده‌رود به منظور رساندن آب به سطوح بالا دستی برای کشاورزی ساخته شده است. سد امروزه تقریبا به کلی تخریب شده است. و تنها چیزی که باقی مانده شالوده بنا به مساحت ۵/ ۲ متر عرض و ۱۱۲ متر طول است. بر خلاف سدهای امروزی، طاق این سد بر سطح رودخانه به‌صورت تو گود و مقعر است. پس از تخریب سد، سدی کوچک‌تر، بالاتر از سد اصلی، رودخانه را به دو قسمت اصلی تقسیم می‌کند که یکی به سمت شمال و روستایی به نام گورتان جریان می‌یابد و دیگری به طرف جنوب و شهر کوچک ورزنه جریان پیدا می‌کند. برخی منابع تاریخی بیان می‌دارند که سد دوم در زمان شاه صفوی، شاه سلیمان (۱۶۹۴- ۱۶۶۶ میلادی) ساخته شده است. و مسلما جریان‌های اصلی و ابتدایی این رودخانه مربوط به دوران ایلامی در هزاره دوم ق.م و دوره هخامنشی است. ابن حوقل جغرافیدان نیمه قرن دهم میلادی، در مورد مناطق روئین دشت و باران (Baran) بیان می‌کند که چگونه این مناطق از سیستم تقسیم آب که ۹ روز در ماه فعال بود، استفاده می‌کردند.

سیستم‌های آبرسانی اصفهان و زمین‌های کشاورزی آن در محاصره این شهر در سال ۱۰۵۰ میلادی توسط سپاهیان طغرل بیگ از بین رفت. اندکی بعد، ناصر خسرو قبادیانی در سال ۱۰۵۲ از این منطقه دیدن می‌کند و در سفرنامه خود بیان می‌دارد که تلاش‌های طغرل در بازسازی و ترمیم این مناطق با بخشودگی سه ساله مالیات و ترمیم سیستم‌های آبیاری موثر بوده و آبادانی و شکوفایی دوباره به این منطقه باز گشته است. این سیستم‌های آبیاری در حمله وحشیانه مغول‌ها ویران شد که با تلاش‌های غازان خان و وزیر او، خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی دوباره بازسازی شد سه یا چهار دهه بعد، جهانگرد معروف مغربی، ابن بطوطه بیان می‌کند که شهر اصفهان در اثر دشمنی‌های گروهی و فرقه‌ای روبه نابودی نهاد؛ هر چند هنوز دارای زمین‌های کشاورزی آباد و پر محصول بود.

منبع: انسان‌شناسی و فرهنگ