گروه بازار پول: آمارها حاکی از آن است که رشد سالانه (نقطه به نقطه) شاخص بهای صادراتی در مهر ماه سال جاری به ۳/۳ درصد رسیده و این سومین ماه متوالی است که رشد سالانه در شاخص مذکور مثبت شده است. این نرخ، بالاترین رشد سالانه شاخص بهای صادراتی در ۱۳ ماه اخیر بوده است. یکی از مهم‌ترین دلایل رشد شاخص بهای صادراتی، افزایش ۹/۶ درصدی قیمت دلار در مهر ماه سال گذشته نسبت به مدت مشابه سال قبل است که موجبات روند صعودی در شاخص صادراتی را فراهم آورده است. «دنیای اقتصاد» در این گزارش به بررسی روند شاخص بهای صادراتی و اثر نرخ ارز بر تغییرات شاخص بهای صادراتی می‌پردازد.

رشد منفی در مهر ماه

جدیدترین آمار بانک مرکزی حاکی از آن است که «شاخص بهای صادراتی» در مهر ماه معادل ۷/۲۶۸واحد گزارش شده است. این موضوع نشان می‌دهد که رشد شاخص بهای صادراتی در مهرماه منفی ۹/۰ بوده و ارزش ماهانه کالاها و خدمات صادراتی در نخستین ماه پاییزی کاهش یافته است. حال آنکه رشد ماهانه شاخص صادراتی در شهریور سال جاری ۱/۰ بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از ابتدای سال جاری این دومین بار است که رشد شاخص بهای صادراتی طی یک ماه منفی بوده است. براساس آمار بانک مرکزی، در تیر ماه سال جاری نیز رشد ماهانه شاخص مذکور معادل منفی ۸/۵ درصد بوده است. اما در ۷ ماه نخست سال جاری به جز ماه‌های تیر و مهر، در سایر ماه‌ها رشد ماهانه شاخص بهای صادراتی همواره مثبت بوده است. برخلاف روند نزولی ماهانه، در بازه زمانی سالانه و نسبت به مهر ماه سال گذشته، ۳/۳ درصد به ارزش کالا و خدمات صادراتی افزوده شده است. طبق آمار بانک مرکزی، این سومین ماه متوالی است که رشد نقطه به نقطه (تغییر شاخص در یک ماه نسبت به مدت مشابه سال قبل) شاخص بهای صادراتی مثبت گزارش شده است. همچنین رشد ۳/۳‌درصدی در مهر ماه سال جاری بیشترین مقدار طی ۱۳ ماه گذشته بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که آخرین بار در شهریور ماه سال گذشته رشد نقطه به نقطه شاخص بهای صادراتی بیشتر از مقدار آن در مهر ماه سال جاری بوده است.

تعدیل رشد متوسط شاخص صادراتی

آمار بانک مرکزی در بازه زمانی «۶ ماه» و «۷ ماه» نیز روند بهبود در ارزش کالاها و خدمات را تایید می‌کند. براساس آمار در ۶ ماه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد شاخص بهای صادراتی معادل منفی ۸/۳ درصد بوده، اما این رشد در ۷ ماه نخست سال جاری نسبت به سال گذشته کمی تعدیل شده و به منفی ۹/۲ درصد رسیده است. این موضوع نشان می‌دهد که با اضافه شدن آمار مهر، از رشد منفی شاخص بهای صادراتی در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل کاسته شده است. این روند در آمار متوسط یا ۱۲ ماهه شاخص بهای صادراتی نیز مشاهده می‌شود. آمار رشد متوسط دارای حافظه ۲۴ ماهه است، به این معنی که رشد متوسط شاخص بهای صادراتی در مهر ماه عنوان می‌کند ارزش شاخص در ۱۲ ماه منتهی به مهرماه سال جاری نسبت به ۱۲ ماه منتهی به مهر ماه سال گذشته به چه میزان رشد کرده است. آمارها نشان می‌دهد رشد متوسط شاخص بهای صادراتی در مهرماه معادل منفی ۶ درصد بوده است، حال آنکه این آمار در شهریور ماه معادل منفی ۳/۶ درصد گزارش شده است. بنابراین مشاهده می‌شود که از رشد منفی رشد متوسط شاخص بهای صادراتی در ماه مهر نسبت به ماه شهریور کاسته شده است.

اثر ارز بر شاخص بهای صادراتی

بررسی‌ها نشان می‌دهد که رشد نقطه به نقطه در مهر ماه سال جاری معادل ۳/۳ درصد رسیده و بیشترین مقدار در ۱۳ ماه گذشته بوده است. اما چه عاملی باعث افزایش بهای صادراتی در یک سال گذشته شده است؟ شاخص بهای کالاهای صادراتی در ایران یکی از انواع شاخص‌های قیمت است که تغییرات سطح عمومی قیمت کالاهای غیرنفتی صادراتی را نشان می‌دهد. به لحاظ ماهیت این شاخص بر مبانی بازار صادرات محاسبه می‌شود. عوامل موثر بر شاخص صادراتی را می‌توان «تقاضا و کشش بازار جهانی»، «امکانات داخلی»، «تبلیغات»، «ویژگی‌های اقتصادی بازار جهانی» و «قوانین و سیاست‌های داخلی و خارجی موثر در بازرگانی» عنوان کرد. این عوامل قیمت محصولات صادراتی را در بازارهای جهانی تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ (اما علاوه بر عوامل موثر در قیمت جهانی کالاهای صادراتی، نرخ ارز در بازار آزاد نیز در شاخص بهای صادراتی نقش دارد). در گزارش بانک مرکزی، قیمت ارزی کالاهای صادر شده به قیمت ریالی تبدیل می‌شود و «نوسانات نرخ آزاد ارز» بر شاخص بهای صادراتی موثر است. بنابراین می‌توان عنوان کرد که « نرخ آزاد ارز» و «تغییر قیمت کالاهای صادراتی داخلی در بازار‌های جهانی» دو عامل اصلی در محاسبه شاخص صادراتی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که متوسط قیمت آزاد دلار در مهر ماه سال جاری، معادل ۳ هزار و ۲۴۵ تومان بوده است. این در حالی است که بهای دلار در مهر ماه سال گذشته معادل ۳ هزار و ۳۴ تومان بوده است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که رشد سالانه بهای دلار معادل ۹/۶ درصد بوده است. در این مدت شاخص بهای صادراتی نیز افزایش ۳/۳ درصدی را پشت سر گذاشته است. بنابراین مشاهده می‌شود که شاخص رشد نقطه به نقطه شاخص بهای صادراتی از رشد نقطه به نقطه دلار کمتر بوده است. می‌توان یکی از دلایل اختلاف این دو سطح را تاثیر تغییرات قیمت دلار بر شاخص صادراتی با یک وقفه زمانی عنوان کرد. با این استدلال می‌توان پیش‌بینی کرد که در ماه‌های آینده نیز رشد سالانه شاخص بهای صادراتی مثبت باشد و این افزایش سالانه قیمت دلار در شاخص صادراتی منعکس شود. همچنین برای نابرابر بودن رشد سالانه شاخص بهای صادراتی و نرخ ارز، می‌توان یک دلیل دیگر نیز در نظر گرفت. این احتمال وجود دارد قیمت کالاهای صادراتی داخلی در بازار جهانی طی یک سال گذشته کاهش یافته است، در نتیجه افزایش سالانه ۹/۶ درصدی قیمت دلار در مهر موجبات رشد

۳/۳ درصدی در شاخص بهای صادراتی شده و مقداری از عدم تطابق در دو شاخص مذکور، به علت کاهش قیمت کالاهای صادراتی در بازار جهانی بوده است.

«محصولات نباتی»، «محصولات معدنی»، «محصولات صنایع شیمیایی»، «محصولات نباتی» و «فلزات معمولی» ازجمله مهم‌ترین گروه‌های اصلی گزارش شاخص بهای صادراتی هستند که در حدود ۸۰ درصد از وزن کل شاخص را تشکیل می‌دهند. در بین گروه‌های مذکور، افت ۵/۴ درصدی بهای گروه محصولات معدنی در مهرماه نسبت به شهریور ماه اثر قابل توجهی در منفی رشد ماهانه شاخص بهای صادراتی داشته است. در گزارش بانک مرکزی عنوان شده که در مهر ماه، ارزش برخی از کالاهای مهم این گروه مانند پروپان مایع شده معادل ۱/۱۰ درصد، «بوتان مایع شده» معادل ۶/۵ درصد و «روغن صنعتی» معادل یک درصد کاهش یافته است. در این گروه افزایش ۳ درصدی «سیمان» و ۴/۲‌درصدی «قیر» و «کنسانتره مس» باعث صعودی شدن رشد ماهانه گروه محصولات معدنی نشده است. در بین گروه‌های مهم شاخص صادراتی، متوسط قیمت گروه فلزات نیز در مهر ماه نزولی بود و ۸/۱ درصد از بهای این گروه کاسته شده است. در این گروه کاهش ۵/۳ درصدی «آهن کلاف گرم»، ۲/۳‌درصدی «شمش آلومینیوم» و ۲ درصدی «مس کاتد» تاثیر قابل توجهی در منفی بودن رشد ماهانه گروه فلزات گذاشته است، اگرچه مهر ماه «تیر آهن» معادل ۷/۳ درصد، «لوله گالوانیزه» معادل ۴/۲ درصد و «شمش روی» معادل ۲/۲ درصد افزایش قیمت را پشت سر گذاشته‌اند.

هت‌تریک رشد سالانه قیمت صادرات