تجربه ایرانی ساخت مسکن در ونزوئلا

نمایی از پروژه کیسون در ونزوئلا

ابتکار شرکت ایرانی در ساخت‌ ۴ شهرک‌ مسکونی در ونزوئلا هزینه‌ها را از ارزان‌‌ترین روش ساخت و ساز، ‌۸ درصد پایین‌تر آورد

گروه مسکن: میترا یافتیان- نگاه به تجربیات حاصل از پروژه‌ای که یک شرکت ایرانی از دو سال پیش در ونزوئلا به اجرا درآورده تا در قالب آن ۱۰هزار واحد مسکونی بنا کند می‌تواند دولت را در مسیر موفقیت برای ساخت ۵/۱میلیون واحد مسکونی طرح مهر یاری کند. هرچند آنچه کیسون در ونزوئلا تعهد کرده بسازد به لحاظ تعداد بسیار کمتر از آن چیزی است که دولت در کشورمان قول داده ساخته شود، اما روش کار و نوع مدیریتی که این شرکت ایرانی در ونزوئلا به کار بسته می‌تواند در پروژه‌ای با هر تعداد ظرفیت ساخت، به کار گرفته شود.

پروژه ساخت ۱۰هزار واحد مسکونی در ونزوئلا یکی از ۴۰ قراردادی است که در حوزه صدور خدمات فنی و مهندسی در سال ۲۰۰۶ میلادی بین ایران و ونزوئلا امضا شد و اکنون بعد از سه سال یکی از ۵ پروژه‌ای است که حجم پیشرفت آن در این کشور آمریکای‌جنوبی با موفقیت و حتی جلوتر از برنامه در حال انجام است.شرکت ایرانی کیسون مجری ساخت ۱۰هزار واحد مسکونی در ونزوئلا به گونه‌ای این پروژه عظیم را در این کشور هدایت کرده و جلو برده است که آخرین ارزیابی‌ها از وضعیت ساخت واحدها، نشان می‌دهد بسیاری از ساختمان‌ها تمام شده و به تدریج در عرض ۷ تا ۸ ماه آینده تمام واحدها تحویل خواهد شد.پروژه خانه‌سازی مهندسان ایرانی در ونزوئلا از این رو اهمیت دارد که مجری در این پروژه بیشتر از آنچه در متن قرارداد آمده خود را متعهد دانسته است.کیسون علاوه بر روش بدیعی که در ساخت این واحدها به کار گرفته تا سبک‌سازی، سریع‌سازی و در نتیجه کاهش هزینه ساخت در آن لحاظ شود، برخی خدمات جانبی برای ایجاد قابلیت سکونت در مجتمع‌هایی که ایجاد کرده را هم فراهم کرده است.گزارش زیر تجربه‌های عملی از خانه سازی در ونزوئلا است که مهندس محمدرضا انصاری، مدیرعامل شرکت کیسون آن را برای اجرا در ایران در گردهمایی اخیر کانون مهندسین فارغ‌التحصیل دانشکده فنی دانشگاه تهران بیان کرد:

«پروژه خانه‌سازی در ونزوئلا با حضور حدود ۱۰۰۰ نفر ایرانی اجرا شد به طوری که در این پروژه ۵۰۰نفر ایرانی متخصص و شاغل در کیسون در ونزوئلا فعالیت داشته و ۵۰۰ نفر ایرانی شاغل در صنایع جانبی مرتبط با این پروژه در ایران همکاری داشته‌اند تا پروژه ونزوئلا تبدیل به یکی از پروژه‌های موفق جهان و قطعا موفق‌ترین پروژه کشور ونزوئلا و سریع‌ترین پروژه خانه‌سازی بتن آرمه در جهان شده است.در پروژه خانه‌سازی ونزوئلا، قیمت ما کمتر از رقبای چینی و برزیلی بود. الان بسیاری از ساختمان‌ها تمام شده و به تدریج در عرض ۷ تا ۸ ماه تمام آنها تحویل می‌شود. ما به طور میانگین حدود ۶ ماه کوتاه‌تر از زمان‌بندی پروژه‌، آن را به اتمام رساندیم در حالیکه بسیاری از شرکت‌ها در ونزوئلا به دلیل مسائل کارگری درگیری‌های بسیاری دارند.در این پروژه هزینه دستمزد به ۵۳درصد رسید، در حالی که به طور معمول هزینه دستمزد در این کار بین ۱۸ تا ۲۵درصد است. البته ما حداقل اعتصاب را هم داشتیم، زیرا سرعت ساخت به گونه‌ای بود که آن جماعت را سر ذوق می‌آورد، چرا که ما در هر ۵۷دقیقه یک واحد ساختیم. یعنی در ۴۸ساعت بیش از ۴۸واحد ساخته شد. البته این پروژه کمک فوق‌العاده‌ای به آموزش ۶۰۰۰نفر روستایی ناآشنا به کار کرد که به مدد این پروژه آنها امروز کارگر فنی هستند و از شرکت حقوق کارگر فنی را دریافت می‌کنند.

مفهومی را ما سعی کردیم در تمامی پروژه‌ها اعم از داخلی و خارجی به ویژه در ونزوئلا رعایت کنیم و آن چیزی است که در واقع به مناسبت ایرانی بودنمان، به مناسبت فرهنگ ایرانی و عواطف ایرانی، واجب می‌دانیم و امروز در ادبیات مدیریتی دنیا، آن را مسوولیت اجتماعی نامیده‌اند. برای اینکه آنها هم با فرهنگ متفاوت خودشان به این اصل رسیده‌اند که مسوولیت اجتماعی مساله‌ای‌ ضروری است. طبیعتا مسوولیت‌های اجتماعی در دو بخش مورد توجه قرار می‌گیرد یکی در درون خود سیستم، یعنی ایجاد یک فضای مناسب کار و زندگی برای همکاران درون سیستم و دیگری، بیرون از سیستم. در قبال مردمی که میان آنها می‌روید و یک شهر یا یک مجتمع پتروشیمی می‌سازید یا کارهای دیگر می‌کنید، شما مسوولیتی نسبت به آنها دارید. بنده اتفاقی را که در عسلویه افتاد، نمی‌پسندم. در عسلویه شب‌ها برج‌های نور می‌درخشد، ولی بچه‌ها هنوز در خاک می‌دوند، در حالی که با یک درصد آن هزینه در عسلویه، می‌توان باشگاه‌ها، مدارس، آسفالت، گل، باغ و پارک ساخت. عسلویه صرفا یک مثال است. لذا سعی کردیم این کار را در ونزوئلا انجام دهیم. از این رو حدود ۱۸-۱۷ سرفصل، کارهایی بود که در ونزوئلا و در عرصه مسوولیت‌های اجتماعی انجام دادیم؛ از جمله بازسازی و تجهیز مدرسه و درمانگاه، در حوزه آموزش، ورزش، بهداشت و کمک‌های مختلف شهری.

ما سریع‌ترین پروژه ساخت مسکن بتن‌آرمه در جهان را اجرا کردیم و ماهانه ۶۰۰واحد ساختیم اما چگونه؟ ما یک اختراع کردیم و آمدیم به جای یک مدیر پروژه، یک کمیته ده نفری برای مدیریت پروژه تشکیل دادیم. البته این مساله غیرعادی است. در شرکت‌های خارجی هم دیده نمی‌شود. یک کمیته ده نفره گذاشتیم به اسم کمیته مدیریت پروژه. چون پروژه بزرگ و پراکنده بود و انواع و اقسام مسائل را داشت. در ده ماه اول اسیر گمرک بودیم که فقط ماشین‌ها و قالب‌ها را از گمرک ترخیص کنیم. یعنی شرایط را نمی‌شناختیم، در تاریکی به آن مملکت رفته بودیم. یکسری مسائل پیش‌بینی نشده، به مسائل طبیعی که معمولا در پروژه‌ها داریم، اضافه شد. به علاوه مسائل فنی را باید به نحوی حل می‌کردیم که ریتم تکرار ۲۴ ساعته برای تولید صنعتی، حفظ شود و اگر این ریتم ۲۴ ساعته حفظ نمی‌شد، طبیعتا هم آثار مالی بدی داشت و هم به زمان‌بندی نمی‌رسیدیم و مهم‌تر از همه، با مشکلات کارگری که به آنها هم اشاره کردم، افزوده می‌شد.

یک شرکت ایتالیایی که در ونزوئلا راه‌آهن می‌سازد، ۵ سال است که در ونزوئلا است و در حدود ۴۰ درصد کارش را انجام داده است. کار مفید این شرکت، گفته می‌شود، هفته‌ای دو روز است. من هر وقت از آنجا رد می‌شوم، می‌بینم که نیمه تعطیل است. ولی هستند و نمی‌توانند بیرون بروند. برای اینکه عواقب بیرون رفتن را هم می‌دانید که چیست. ادامه هم که می‌خواهند بدهند، باید این مسائل را حل کنند. لذا برای این که در این شرایط، کار با توفیق و سربلندی انجام شود، ما ناچار بودیم قواعد معمول مدیریتی را کنار بگذاریم از این‌رو یک کمیته ده نفره گذاشتیم که اشتباه نکنند.

در این کمیته تمام دانایی این افراد یک جا جمع شد. البته کمیته رییس داشت و نظام اجرایی، به علت کندی کمیته معطل نمی‌ماند. تصمیمات مهم، استراتژیک و کلان را کمیته می‌گرفت. در این کمیته مدیر منابع انسانی، مدیر مالی، مدیر بازرگانی، مدیران چهار پروژه (چون چهار نقطه مختلف کار می‌کردیم) رییس کمیته، معاون فنی- قراردادی و رابط کمیته با سیستم دولتی ونزوئلا حضور داشتند.تا امروز تمام وظایفی که طی قرارداد بر عهده کارفرما بوده، افراد ما انجام دادند. این یکی از محورهای عمده توفیق این پروژه بوده است. ما چهار شهرک ساختیم، ولی آبی وجود نداشت. آب در شهر موجود بود، ولی هیچ متولی وجود ندارد که بیاید آب این شهرک‌ها را وصل کند. در این شهر شیر چاه زدند و طبیعتا احتیاج هست که این آب چاه یک جا ذخیره شود. تانکهای ۱۰۰۰ مترمکعبی ساختند و در حال حاضر نیز نیروهای ما در حال تکمیل فاضلاب شهر هستند تا لوله فاضلاب را به فاضلاب شهر وصل کنند. برق همین داستان را دارد. برق در شهر وجود دارد اما هیچ کس متولی این نیست که برق را بیاید وصل کند. از این رو نیروهای ما در پی قابل سکونت شدن این شهرها هستند برای این که ما فکر می‌کنیم انجام این کارها جزو وظایف ما است و معنی ندارد که ما خانه ساختیم، پول آن را هم گرفتیم، بعد بگذاریم برویم. باید مردم بتوانند در این خانه‌ها زندگی کنند. البته هزینه انجام این امور را دولت ونزوئلا به ما می‌پردازد. سیستم به کار رفته در ساخت خانه‌های ونزوئلا یک تکنولوژی ساخت است که البته خیلی‌‌ها آن را در سطح کلان می‌شناسند. اما آنچه در آن اتفاق افتاده، حل حدود ۳۰۰ مورد از جزئیات این سیستم است. در این سیستم مدیریت کیفیت فراگیر پیاده شد، طوری که به واقع جنبه‌های مختلف کنترل کیفیت به هم پیوند خورد و یک کنترل کیفیت یکجا و یکپارچه پیاده شد که قادر به رقابت در عرصه بین‌المللی است. در مجموع این سیستم نتیجه بررسی و جمع‌بندی چند تکنولوژی شرکت‌های خارجی است که حدود ۳۱ سال پیش ما مطالعه روی آنها را آغاز کردیم و از ترکیب چند سیستم، آن را پدید آوردیم. امروز خیلی از مسائل آن حل و بسیار روان و ارزان شده است. این سیستم اگرچه بتن آرمه است، اما وزن آن در هر متر مربع حدود ۳۰۰ کیلوگرم کمتر از ساختمان تیرچه بلوک است؛ ضمن این که مقاوم‌تر و سبک‌تر نیز است؛ یعنی مصالح کمتری مصرف می‌کند. سرعت بسیار بالای آن موجب می‌شود که نفر - ساعت صرف شده برای احداث هر متر مربع بنا در مقایسه با دیگر سیستم‌های بتن آرمه، به حداقل برسد.

استفاده از دستگاه‌ها نسبت به سایر سیستم‌ها، مثل تونل سیستم، کمتر است. مثل سیستم‌های تونلی کسری ندارد که لازم باشد پارتیشن‌ها و نماها و غیره را کامل کنید. این عوامل، اقتصاد پروژه را بین ۸ تا ۲۰درصد پایین‌تر از سایر روش‌ها می‌کند. یعنی از ارزان‌ترین آنها، هنوز ۸درصد ارزان‌تر است، به شرطی که روانی کار وجود داشته باشد، یعنی بتوانیم به طور ممتد کار کنیم.

مساله دیگری که موجب شد ما آنجا موفق شویم و با قیمت پایین هم کار کنیم، مدیریتی بود که اشاره کردم. این مدیریت نقش تعیین کننده‌ای در موفقیت پروژه داشت.»