چشم‌انداز کشاورزی تا ۲۰۲۶

دنیای اقتصاد، شادی آذری: «سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه» (OECD) و «سازمان غذا و کشاورزی»، «فائو» (FAO)، هر ساله گزارش‌های مشترکی را از چشم‌انداز کشا‌ورزی جهان در دهه آینده، منتشر می‌کنند. امسال نیز این دو نهاد بین‌المللی گزارش مشترک خود را با نام «چشم‌انداز کشاورزی جهان از ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۶» تهیه و منتشر کرده‌اند. این گزارش به پیش‌بینی وضعیت بخش کشاورزی جهان طی یک دهه آینده پرداخته است. هر ساله نیز یک موضوع برای تاکید بیشتر در این گزارش‌ها تعیین می‌شود که گزارش امسال با تاکید بر کشاورزی و شیلات منطقه آسیای جنوب‌شرقی تهیه شده است.

در این گزارش پیش‌بینی شده است که طی ۱۰ سال آینده رشد تقاضا برای بخش کشاورزی کند خواهد شد و این موجب می‌شود قیمت مواد غذایی در سطح پایین حفظ شود. بر این اساس، طی یک دهه آینده، روغن نباتی، شکر و محصولات لبنی به منبع اصلی تامین کالری‌های تکمیلی مورد نیاز بشر تبدیل خواهد شد.

در این گزارش آمده است: طی یک دهه آینده قیمت جهانی مواد غذایی نسبت به اوج‌ قبلی خود در سطح پایین‌تری قرار خواهد گرفت چون انتظار می‌رود رشد تقاضا در برخی از اقتصادهای نوظهور کند شود و سیاست‌های مرتبط با سوخت‌های زیستی تاثیری کاهنده بر بازارها داشته باشد. در گزارش جدید آمده است که احیای دوباره موجودی ۲۳۰ میلیون تنی ذخیره غلات طی یک دهه اخیر در کنار وفور ذخیره سایر کالاها، موجب محدودسازی رشد قیمت‌های جهانی می‌شود، قیمت‌هایی که هم‌اکنون نیز به سطح پیش از بحران ۲۰۰۷-۲۰۰۸ رسیده‌اند. بر این اساس، سرانه تقاضا برای کالاهای اساسی غذایی در کل جهان به‌جز کشورهای کمتر توسعه یافته، ثابت خواهد ماند. انتظار می‌رود افزایش مصرف کالری و پروتئین طی دوره مورد بررسی عمدتا با روغن نباتی، شکر و محصولات لبنی پاسخ داده شود. پیش‌بینی می‌شود رشد تقاضا برای گوشت کند خواهد شد و هیچ منبع جدید تقاضا، روند سریع رشد تقاضایی را که پیش از این چین عامل محرکه آن بود در چشم‌انداز ۱۰ سال آینده حفظ نخواهد کرد.

علاوه‌بر این پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۶ میانگین کالری در دسترس برای هر نفر در کشورهای کمتر توسعه‌یافته به ۲ هزار و ۴۵۰ کیلو کالری در روز برسد و در کشورهای در حال توسعه از ۳ هزار کیلو کالری در روز تجاوز کند. در این گزارش آمده است که با وجود همه این‌ها، ناامنی غذایی و سوءتغذیه در همه اشکالش همچنان به‌عنوان یک مشکل جهانی باقی خواهد ماند و نیازمند همکاری‌های بین‌المللی است. پیش‌بینی می‌شود با افزایش باردهی، رشد تولید محصولات کشاورزی در آینده محقق شود. به‌عنوان مثال انتظار می‌رود ۹۰ درصد رشد تولید ذرت ناشی از افزایش باردهی و تنها ۱۰ درصد آن ناشی از افزایش زمین زیر کشت باشد.

برعکس انتظار می‌رود که رشد تولید گوشت و محصولات لبنی ناشی از هر دو عامل افزایش تعداد دام‌ها و افزایش محصول تولیدی از هر یک از دام‌ها باشد. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تولید شیر نسبت به یک دهه گذشته سرعت گیرد و بیش از همه هندوستان و پاکستان به عنوان موتور محرکه این تسریع تولید عمل خواهند کرد. به علاوه پیش‌بینی‌ می‌شود صنعت پرورش آبزیان بر تولید ماهی جهان سلطه خواهد داشت و تولید ماهی‌های پرورشی، منبع پروتئینی خواهد بود که سریع‌ترین رشد را از بین همه کالاهای مورد تحلیل در این گزارش به ثبت خواهد رساند.

این دو نهاد در گزارش خود همچنین پیش‌بینی کردند که رشد تجارت محصولات کشاورزی و ماهی طی یک دهه آینده به نصف رشد یک دهه گذشته کاهش خواهد یافت و به لحاظ حجمی برای اغلب کالاها به‌طور میانگین کمتر از سالانه ۲ درصد خواهد بود. با وجود این اما تجارت محصولات کشاورزی نسبت به تجارت سایر بخش‌ها در برابر رکودهای اقتصادی مقاوم‌تر خواهد بود. پیش‌بینی می‌شود صادرات تقریبا همه کالاها در معدودی از کشورهای تامین‌کننده متمرکز بماند و این به آن معناست که بازارهای جهانی در برابر شوک‌های عرضه در معرض خطر بیشتری خواهند بود. آنخل‌گوریا، دبیرکل سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه، در میهمانی ناهاری که در پاریس به مناسبت انتشار این گزارش برپا شد، گفت:‌ «انتظار می‌رود در دوره ۱۰ ساله مورد بررسی در این گزارش، قیمت‌های واقعی اغلب کالاهای کشاورزی و آبزیان کمی کاهش یابد.» وی افزود: ‌«همان‌طور که در گذشته شاهد بودیم، رویدادهای پیش‌بینی نشده می‌توانند به راحتی بازارها را از این روندهای اصلی دور کنند، بنابراین ضروری است که دولت‌ها تلاش‌های مشترک خود را برای تامین ثبات در بازارهای جهانی غذا ادامه دهند. همچنین اگر می‌خواهیم با چالش اساسی غذا و کشاورزی جهان روبه‌رو شویم، مهم است که به آینده نگاه کنیم تا بتوانیم اطمینان حاصل کنیم که دسترسی به غذای سالم، مغذی و دارای امنیت تامین، برای جمعیت در حال رشد جهان امکان‌پذیر است و در عین حال از منابع طبیعی باثبات‌تر استفاده کنیم و مشارکت موثر در مقابله با تغییرات جوی داشته باشیم.»

خوزه گرازیانو دا سیلوا، رئیس‌کل فائو نیز در این رابطه گفت:‌ «در این گزارش پیش‌بینی شده است که میانگین کالری در دسترس هر فرد طی یک روز در کشورهای کمتر توسعه‌یافته و اقتصادهای نوظهور افزایش خواهد یافت اما ما همچنین می‌دانیم که افزایش غذا به تنهایی برای مقابله با فقر غذایی و سوءتغذیه کافی نیست. دسترسی به کالری‌های تکمیلی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و چالش بزرگ‌تر، مبارزه با سوءتغذیه است. مبارزه با سوءتغذیه هم نیازمند رژیم غذایی متنوع، ایمن و مغذی است و ایده‌آل این است که در شرایطی تولید شود که کمتر در معرض آسیب‌های جوی باشد.»

آسیای جنوب شرقی

این گزارش هر ساله بر یک موضوع تمرکز می‌کند و تمرکز آن این بار بر آسیای جنوب شرقی است. بر این اساس، رشد اقتصادی این منطقه قوی بوده و بخش‌های کشاورزی و شیلات از سرعت بالایی برخوردار بوده است. این گزارش نشان می‌دهد این رشد قدرتمند این منطقه را قادر ساخته طی سال‌های اخیر از معضل سوءتغذیه رهایی یابد اما رشد بخش کشاورزی و شیلات به‌ویژه در بخش ماهی‌ها و روغن پالم صادراتی موجب افزایش فشار بر منابع طبیعی شده است. بر این اساس در چشم‌انداز ۱۰ سال آینده این منطقه رشد تولید روغن پالم کند خواهد شد، باردهی زمین‌های کشاورزی افزایش خواهد یافت اما وسعت زمین‌های زیر کشت تنها ۱۰ درصد افزایش خواهد یافت. درحالی‌که این افزایش در دهه گذشته تا ۷۰ درصد بوده است.

چند پیش‌بینی مهم دیگر برای 10 سال آینده جهان

طی ۱۰ سال آینده رشد تقاضا برای گوشت در میان گروه‌های بزرگ کم‌درآمد یک درصد خواهد بود درحالی‌که این نرخ رشد در دهه گذشته ۶ درصد بوده است. انتظار می‌رود تقاضای سرانه برای شکر که طی یک دهه اخیر رشدی ۶/ ۵ درصدی را تجربه کرد، در ۱۰ سال آینده به ۱/ ۸ درصد برسد. تا ۱۰ سال آینده هندوستان به پرجمعیت‌ترین کشور جهان تبدیل خواهد شد و سرانه مصرف شیر آن همچنان رو به رشد و در سطح بالایی خواهد بود و انتظار می‌رود در دهه پیش‌رو، این کشور ۴۲ درصد از رشد تولید شیر جهان را به خود اختصاص دهد. انتظار می‌رود که تولید سوخت‌های زیستی طی ۱۰ سال آینده ۱۷ درصد رشد کند این در حالی است که این رشد در دهه گذشته ۹۰ درصد بوده است. پیش‌بینی می‌شود رشد باردهی عامل ۸۵درصد از افزایش تولید گندم و ۹۰ درصد از افزایش تولید ذرت باشد درحالی‌که افزایش مناطق زیر کشاورزی ۲ درصد خواهد بود. در عوض، ۱۴ درصد افزایش در سطح زیر کشت سویا، عمدتا در آمریکای جنوبی عامل ۶۰درصد از افزایش تولید جهانی خواهد بود. ‌انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۶ ماهی، نیمی از پروتئین حیوانی مصرفی در چین و آسیای جنوب شرقی باشد. در نهایت پیش‌بینی می‌شود که در میانه این دوره مورد بررسی، کل تولید ماهی‌های پرورشی از کل تولید آبزیان غیرپرورشی بیشتر خواهد شد.