توافق ایران-عربستان و سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا
به گزارش اقتصادنیوز ، عربستان سعودی این هفته با به‌دست‌آوردن جایگاه شراکت در گفتگو در سازمان همکاری شانگهای، به پیوستن به این بلوک امنیتی و اقتصادی آسیایی به رهبری چین نزدیک‌تر شد. این در حالی است که این سازمان در حال گسترش جهانی خود است.
سازمان همکاری شانگهای از روسیه و چین و کشورهایی تشکیل شده است که عمدتاً جزئی از شوروی سابق بوده‌اند. عربستان نهایتاً می‌تواند به عضویت کامل این سازمان درآید.
نگران از جای پای پکن در منطقه
به نوشته سی‌ان‌ان، نقش روبه‌رشد اخیر چین در خاورمیانه آمریکا را نگران کرده است. برای مثال، طی همین یک ماه گذشته، چین موفق شد میان ایران و عربستان میانجیگری کند که این امر می‌تواند به کاهش تنش در منطقه بیانجامد.
همچنین عربستان سعودی اعلام کرد که طی قراردادی به ارزش ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار، ۱۰ درصد از پتروشیمی رونگ‌شنگ چین را خریده است که بر اساس آن، روزانه ۴۸۰ هزار بشکه نفت خام به این شرکت چینی صادر می‌کند. بدین ترتیب، عربستان پیوندهای انرژی‌بنیاد خود را با چین به طرز قابل توجهی افزایش می‌دهد.
جهان چندقطبی و پایان روابط تک‌شراکتی عربستان و آمریکا
تحلیلگران معتقدند که رقابت آمریکا با چین و روسیه در دنیای شدیداً چندقطبی‌شدۀ امروز رو به افزایش است و در چنین شرایطی، عربستان و دیگر کشورهای خارومیانه در حال تنوع‌بخشی به شرکای جهانی خود هستند. البته هرچندکه کشورهایی مثل عربستان در حال نزدیک‌ترشدن به چین هستند، اما چین فاصلۀ زیادی دارد تا تبدیل به رقیب آمریکا در منطقه شود.
به گفتۀ علی شهابی، تحلیلگر و نویسندۀ عربستانی، «دیگر دوران روابط سنتی و تک‌شراکتی میان عربستان و آمریکا به پایان رسیده است و ما وارد روابط بازتری شده‌ایم؛ روابطی که به همان اندازه که با آمریکا قوی است، با چین و هند و بریتانیا و فرانسه و دیگران نیز قوی است. قطبی‌شدن جهان امروز باعث شده است که بازیگران مختلف اَشکال مختلفی از نفوذ و تأثیر را در برنامۀ خود قرار دهند. هوشمندانه‌ترین کار برای عربستان این است که سبدی از روابط استراتژیک را به‌گونه‌ای برای خود بچیند که درمجموع به طرق مختلفی به افزایش امنیت و رفاهش منجر شود».
عربستانِ امروز عربستانِ 10 سال گذشته نیست!
سفیر عربستان در آمریکا، ریما بنت بندر، در ماه اکتبر گذشته به سی‌ان‌ان گفت که «مرورِ انتقادی روابط عربستان و آمریکا کاری مثبت و ضروری است. عربستانِ امروز عربستانِ 10 سال و 5 سال گذشته نیست. بنابراین تحلیل‌هایی که تا پیش از این از روابط میان آمریکا و عربستان وجود داشت، دیگر به‌جا و متناسب با شرایط جدید نیستند و اعتبار ندارند». او البته در همین مصاحبه بر روابط گسترده و عمیق و قوی میان دو کشور نیز تأکید کرد.
ضرورت بازنگری در سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا؟
ولی نصر، استاد مطالعات خاورمیانه و روابط بین‌الملل در دانشکدۀ مطالعات بین‌المللی دانشگاه جانز هاپکینز (SAIS)، روز پنجشنبه در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان گفت که ایالات متحده باید در سیاست خاورمیانه‌ای خود تجدیدنظر کند، زیرا این سیاست بر تصویری از عربستان بنا شده که با شرایط و سیاست‌های امروزِ این کشور بسیار متفاوت است.
با همۀ این‌ها، تحلیلگران معتقدند بعید است که خاورمیانه تبدیل به عرصه‌ای برای رقابت میان چین و آمریکا شود؛ چراکه تمرکز و نگاه چین اقتصادمحور است و علاقه‌ای به سیاستِ نقش‌آفرینی‌های منطقه‌ای ندارد. بنابراین روابط چین و عربستان نیز احتمالاً به یک اتحاد تمام و کمال نخواهد رسید.
تغییری جدی در روابط عربستان و آمریکا ایجاد نخواهد شد
عربستان بزرگترین تأمین‌کنندۀ نفت خام چین است و چین نیز بزرگترین مقصد صادرات نفت عربستان محسوب می‌شود. بااین‌حال، اقتصاد عربستان شدیداً به اقتصاد آمریکا گره خورده است، زیرا واحد پول عربستان به دلار متصل است و فروش نفت این کشور نیز با دلار انجام می‌شود. همچنین، زیرساخت‌های دفاعی عربستان نیز به‌شدت به تجهیزات آمریکایی وابسته است.
به گفتۀ جاناتان فولتون، عضو غیردائم شؤرای آتلانتیک، «چین سیاستی غیرائتلافی دارد و بعید است بخواهد خود را گرفتار درگیری‌های منطقۀ خاورمیانه کند. متحد معمولاً کسی است که با او در برابر کشور ثالث یا بلوکی از کشورهای ثالث همسو هستید و چین نمی‌خواهد این کار را انجام دهد. آن‌ها نمی‌خواهند درگیر مسائل کشورهای دیگر، به‌ویژه در خاورمیانه، شوند. همچنین، برخلاف کشورهای غربی، سیاست همیشگی چین این بوده که در امور داخلی کشورها مداخله نکند و همین را نیز به عربستان پیشنهاد کرده است. برای چین مهم است که عربستان موضعی در قبال سیاست‌ها و رفتار دولت چین با اقلیت مسلمان این کشور نگیرد» -موضوعی که سال گذشته در سفری تاریخی شی جین‌پینگ رئیس‌جمهور چین به ریاض به وضوح بیان شد.
راه‌حل منطقه‌ای برای یک مشکل منطقه‌ای
پس از اعلام توافق غیرمنتظره عربستان و ایران در ماه مارس، به نظر می رسد دولت بایدن تلاش دارد نقش چین را در این مسئله کم اهمیت جلوه بدهد. جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید مدعی شده که فشارهای داخلی و خارجی، از جمله بازدارندگی موثر عربستان سعودی در برابر کنش‌های ایران و متحدانش، در نهایت ایران را پای میز مذاکره آورد. اما او از این مسئله استقبال کرد «صرف نظر از اینکه انگیزه آن چه بوده یا چه کسی پشت میز نشسته است».
فولتون گفت میانجیگری چین لزوماً تغییری در سیاست خاورمیانه ای این کشور نیست. او گفت که این یک «راه‌حل منطقه‌ای به یک مشکل منطقه‌ای» بود در حالی که بازیگران منطقه‌ای آمریکا را قادر به حل آن نمی‌دیدند.
