در همایش و نمایشگاه فلزات غیرآهنی چه گذشت؟
اولویت فوری اصلاح سیاست‌ها
به عقیده حاضران در این نشست به دلیل اینکه بخش معدن از منظر زیستمحیطی و فناوری در ابعادی گسترده دستخوش تغییر شده، نیاز است سیاست‌های متناسب با این تحولات برای بروزرسانی بخش معدن و فلزات غیرآهنی ایران طراحی، تدوین و اجرا گردد. در این همایش که سخنرانان متعدد و میزگردهای تخصصی در حوزه‌های «سرب و روی، مس، آلومینیوم و ...» داشت، فعالان حوزه معدن به مشکلات حوزه‌های اکتشافات، ماشین‌آلات، عدم‌استفاده از ظرفیت‌های تولید، ضعف تکنولوژی در صنایع معدنی غیرآهنی اشاره و توصیه آنها به سیاست‌‌‌‌گذار تدوین یک سند جامع برای توسعه صنایع و استفاده از آن در سایر برنامه‌ها و همچنین استفاده از کارشناسان و فعالان اقتصادی در تصمیمگیریهای این حوزه است. در عین حال دیگر محور مهم مورد بحث در این همایش اشتغال‌زایی، ارزآوری و حمایت از صنایع بالادستی در بخش معدن بود. همچنین بحث از اکتشاف یکی از مهم‌ترین بخش‌های این همایش بود که موردتاکید سخنرانان و حضار قرار گرفت. سخنرانان معتقد بودند برطبق آمار‌ها صرفا در ۷درصد از مساحت جغرافیایی ایران عملیات اکتشافی انجام شده و این در حالی است که خروجی اکتشافات است که سرمایهگذاری در بخش معدن را رقم می‌زند. اگر خروجی قابل توجه نباشد، سرمایهگذاری مفهومی ندارد.
بی‌توجهی به اهمیت پژوهش نیز دیگر موردی بود که بر آن تاکید شد. فعالان این بخش معتقد بودند از آنجا که گزارش‌‌‌های کارشناسی در این حوزه تدوین نمیشود، وزارتخانه دست به تغییر مکرر قوانین می‌زند در حالی که باید از صدور بخشنامه‌های احساسی در حوزه معدن امتناع کرد چرا که موجب بهم ریختگی بازار صنایع و عدم سرمایهگذاریهای آتی میشود.
در کنار این موارد فعالان اقتصادی و معدنی از اثر اقتصاد دولتی گفتند و تاکید کردند محدودیتهای ایجاد شده برای اکتشاف که مرتبط با قانون‌‌‌‌گذار مربوط میشود مزید بر علت شده و به مانعی جدی در راه توسعه بخش فلزات غیرآهنی بدل گشته است؛ به گفته فعالان این بخش، موانع اکتشاف علاوه بر ملاحظات زیست محیطی به فرآیند اخذ مجوزهای لازم نیز سرایت کرده است و موجب شده تا دریافت مجوز اکتشافات بسیار زمان‌بر و حتی از زمان انجام عملیات نیز بیشتر شود.
در بخش دیگری از مباحث نیز به روابط صنایع غیرآهنی با سایر فعالیت صنعتی و نگاه سیاست‌‌‌‌گذار انتقاداتی وارد شد. به‌‌‌‌طور مثال عنوان شد به دلیل درهم‌تنیدگی حوزه فلزات غیرآهنی با ساختار صنعت کشور نگاه به این حوزه بیشتر نگاه تامین‌‌‌کنندگی است تا ارزآوری. مشکلات حمل و نقل، محدودیتهای زیستمحیطی و تعامل با بومی‌ها، قطعی گاز و برق، دور شدن از فناوری‌های نوین همچون فناوری‌های استفاده از خاک‌های سولفیدی، تحریم‌ها، افزایش ماشین‌آلات فرسوده، سیکل معیوب مداخله در این حوزه، ناتوانی در شراکت با معدن‌کاران بزرگ جهان، نوسانات اقتصادی، عرضه قطره‌چکانی مواد اولیه در بورس و خریداری این مواد با هرقیمتی توسط تولیدکننده به عنوان موانع اصلی بحران توسعه معدنی در بخش فلزات غیرآهنی معرفی شدند.
فعالان این بخش در ادامه یادآور شدند: ازجمله ظرفیت هایی که فلزات غیرآهنی ایجاد می‌کنند میتوان به مصرف انرژی پایین‌‌‌‌تر و حجم فعالیت کمتر اشاره داشت. به همین دلیل حساسیت انرژی در این بخش کمتر است و با نگرانی و ریسک کمتری میتوان این صنعت را توسعه داد.
گلایه‌های فعالان معدنی البته محدود به این موارد نبوده و در هر حوزه مطالباتی را مطرح کردند. برای نمونه فعالان صنعت فلز سفید با اشاره به راهبردی بودن فلز آلومینیوم از لزوم توجه بیشتر به افزایش تولید داخل در این ماده مهم گفتند و حمایت از این صنعت را ضروری دانستند. این فعالان تاکید کردند که در بخشنامه‌های جدید، نگاه سیاست‌‌‌‌گذار به آلومینیوم مانند مس و سرب است، در صورتی که آلومینیوم با همه فلزات متفاوت است؛ و نمی‌توان در این زنجیره نقش آن را نادیده گرفت. عدم سرمایهگذاری در ۱۰سال گذشته، عدم‌سیاست‌‌‌‌گذاری درست و مقررات مطلوب برای جذب سرمایهگذاری خارجی که به ۴۰سال گذشته برمی‌گردد، همچنین ضعف سرمایهگذاری بدین معنا که هنوز مشخص نیست در چه عرصه ای در آینده باید سرمایهگذاری افزایش یابد. تمامی این عوامل مانع توسعه معدن شده است.
در حوزه صنعت مس نیز تاکید شد: در حال حاضر ظرفیت تولید یک‌میلیون‌تن کاتد مس وجود دارد اما اینکه بتوان به این ظرفیت دست یافت نیازمند رفع محدودیتهای دولتی است. یکی از کارهای رایج در این امرجذب سرمایهگذاری خارجی است. در همین راستا شرکت‌های خارجی دعوت شدند تا در پروژه‌‌‌‌ها سرمایهگذاری کنند اما با وجود تحریم‌ها، این امر محقق نشد. مشاوره با کارشناسان و مشاوران داخلی و خارجی و ایجاد طرح جامع مس یا هر کامودیتی دیگر؛ در جهت دهی به برنامه‌‌‌‌های دولت کمک می‌‌‌‌کند.. در واقع سندی است که توجه به آن نقش مهمی در اخذ تصمیمگیریهای درست دارد. شورای سیاستگذاری برای زنجیره‌ها ایجاد میشود تا افراد مطلع در سیاستگذاری دخیل شوند.
فعالان صنعت مس یادآور شدند: تحریم‌ها تنها ۲۰درصد مشکلات است و ۸۰درصد مشکلات از خود تحریمی است. یکی از بحث‌های فرسایشی در کشور مساله انرژی‌های تجدیدپذیر است. این انرژی‌ها در کشور ما طرفداران چندانی ندارد، این در صورتی است‌که اغلب همسایگان به انرژی‌های تجدیدپذیر روی‌آورده‌اند. آینده دنیا در انرژی‌های هیدروژنی تجدیدپذیر است که متاسفانه درکشور به آن خیلی توجه نمیشود.
در پایان بازیگران این صنعت تاکید کردند: در ایران معضلات اساسی صنایع مشابه است، به‌‌‌‌طور مثال صنعت مس با بیش از ۵۰سال‌سابقه فعالیت هنوز جایگاهی در زنجیره ارزش مس دنیا ندارد. کم توجهی به صنایع از آنجا مشخص میشود که در برنامه هفتم توسعه، برنامه‌ای برای صنعت مس تعیین نشده است. همین بی برنامگی در سند جامع مس نسبت به صنایع پایین دست هم وجود دارد. متاسفانه عدم توجه وزارت صمت به طرح‌‌‌‌های جامع و بالادستی باعث راکد ماندن و در نهایت بایگانی شدن آنها میشود. باید به این امر توجه داشت که در تدوین این طرح‌‌‌‌ها از ساعت‌‌‌‌ها توان و نیروی انسانی بخش خصوصی و دولتی بهره گرفته شده است و انتظار می‌‌‌‌رود رویه وزارت صمت این چنین نباشد.
