سونامی زنان سالمند مجرد
اصفهان تا۲۰سال آینده میزبان سالمندان تنها و بدون درآمد می‌شود
عکس تزئینی‌است
شمارش معکوس۳۰سالگی
"جمعیت استان اصفهان تا ۳۰سال آینده پیر می‌شود" این را غفرانی مدیرکل سابق ثبت‌احوال استان در سال۹۷ می‌گفت. حالا اما پیری هم جلو افتاده:"نرخ سالمندی در اصفهان از ۱۱.۲ درصد در سال ۹۷ به ۱۲.۹ درصد در سال ۱۴۰۱ افزایش‌یافته است.نرخ سالمندان بالای ۶۰سال در اصفهان ٦.۱۰درصد که از این نظر در رتبه ششم کشور قرارگرفته است. استان اصفهان با ادامه این روند از سال ۱۴۱۵ وارد مرحله سالمندی می‌شود."
این بار اصفهان پایلوت نشده و آمارهای کشوری را همراهی می‌کند:"با روند کنونی نرخ رشد جمعیت استان، در خوش‌بینانه‌ترین حالت تا ۳۰سال آینده ۲۷تا۴۰ درصد جمعیت اصفهان را سالمندان تشکیل خواهند داد. تعداد سالمندان اصفهان روی نمودار که برود در پله سوم کشور می‌ایستد:"این استان بر اساس آمار مربوط به سال ۱۴۰۰ ازنظر نسبت تعداد سالمندان به‌کل جمعیت(درصد)، در رتبه چهارم کشور پس از استان‌های گیلان، مازندران و تهران قرار دارد و ازنظر تعداد سالمند رتبه سوم را از آن خودکرده است."بنابراین سیل سالمندان که بیاید، اصفهان سومین استانی است که سیل را زودتر از سایر استان‌ها احساس می‌کند. آمارها و تحلیل‌های کلیشه و تکراری از نبود زیرساخت‌ها می‌گویند. اینکه سالمندان حتی از کلینیک‌های ویژه و طب سالمندی محروم‌اند، ایده آل گزافی است. آن‌ها امروز به بیمه از نوع پایه و تکمیلی، تامین ها و رفاه‌های اجتماعی، زیرساخت‌های حمل‌ونقلی و شهری مناسب و حتی درآمد کافی نیاز دارند. سونامی هنوز نیامده، قحطی امکانات و زیرساخت‌ها خود را نشان داده،وای به‌روزی که سیل بیاید، آن‌هم از نوع زودرسی که همه را غافلگیر می‌کند!کارشناسان یکی از تبعات افزایش سهم سالمندان و پیر شدن جوامع را کاهش جمعیت فعال و نرخ مشارکت اقتصادی می‌دانند که نگرانی‌هایی را بابت افزایش هزینه‌ها و روند توسعه در آینده ایجاد می‌کند.
جمعیت فعال در محدوده سن ۱۵ تا ۶۵ سال تعریف می‌شود. وقتی جمعیت فعال اقتصادی کاهش یابد به این معناست که یا تعداد کودکان و نوجوانان تا ۱۴ سال افزوده‌شده یا جمعیت افراد میان‌سال افزایش‌یافته است. چون سالمندان درآمدی ندارند بنابراین از پس‌انداز خود هزینه می‌کنند. از طرفی هزینه‌های نگهداری و درمانی آن‌ها افزایش می‌یابد و مصرف‌کننده هستند، پس مولد به شمار نمی‌آیند.نتایج یک پژوهش نشان داد که مهم‌ترین نیازهای سالمندان در کشور، درآمد است که ۶۰ درصد آن‌ها این موضوع را اعلام کردند. بدین ترتیب در حال حاضر مباحث درآمدی، بیمه‌ای و تامین نیازهای مالی و پس‌ازآن، تامین نیازهای بهداشتی و درمانی و حمل‌ونقل مهم‌ترین اولویت‌ها و نیازهای سالمندان را تشکیل می‌دهد. این نیازها زمانی که دهه شصتی‌ها به سن ۶۰سال برسند، تغییر می‌کند و این روز دور نیست!
زنان سالمندان تنها
متولدان دهه ۲۰تا۴۰ شمسی این روزها سالمند. آن سال‌ها نرخ باروری و ازدواج تحلیل نرفته بود و بااین‌حال نرخ سالمندان مجرد اصفهانی قابل‌توجه است:"حدود۷۰ درصد جمعیت بالای ۶۰ سال استان اصفهان مجرد هستند."
در شهرستان اصفهان، ۵۹ هزار و ۸۴۳ خانوار یک‌نفره و تنها وجود دارد که از این تعداد ۳۶ هزار و ۷۴۴ نفر سالمندِ تنها هستند و بقیه آن یعنی ۲۳ هزار نفر باقیمانده می‌تواند بر آمار تجرد قطعی صحه بگذارد. در اصفهان تاکنون حدود ۳۲۶ هزار و ۱۰ نفر هرگز ازدواج‌نکرده‌اند که از این تعداد ۱۸۴ هزار و ۲۷۲ نفر در سن ازدواج قرار دارند.
در پژوهشی که شورای ملی سالمندان منتشر کرده به وضعیت پراکندگی زنان سالمند تنها در کشور هم پرداخته‌شده است. در گزارش این شورا آمده که در یک دهه اخیر تعداد زنان سالمند تنهازیست به‌طور متوسط سالانه ۷ درصد رشد داشته است. شیوع تنهازیستی زنان سالمند در یک دهه اخیر از ۱۳ به ۲۳ درصد رسیده و الگوی تنهازیستی در میان زنان سالمند بیش از چهار برابر مردان سالمند است.در ادامه این گزارش آمده که بیشتر زنان سالمند در استان تهران، خراسان رضوی و در استان اصفهان ساکن هستند. بررسی آمارهای پژوهش شورای ملی سالمندان نشان می‌دهد که حدود ۹۰ درصد از آن‌ها بدون همسر (به علت فوت همسر) بودند. ۲.۴ درصد از آن‌ها هرگز ازدواج‌نکرده بودند. ۴.۴ درصد از آن‌ها دارای همسر بودند ولی تنها زندگی می‌کردند. بیش از ۶۱ درصد زنان سالمند تنها، خانه‌دار بودند و ۲۲ درصد از آن‌ها نیز درآمد بدون شغل داشتند. از سوی دیگر حدود ۲.۹ درصد از زنان سالمند تنها بیمه پرداز صندوق‌های بازنشستگی هستند. حدود ۲۶ درصد هم بازنشسته صندوق‌های بازنشستگی هستند.
میان این‌همه داده آماری یک اما وجود دارد، تامل برانگیز و پررنگ:"تا سال۹۸ ،۸۰درصد جمعیت زنان بالای ۶۰ سال استان را زنان مجرد با جمعیتی حدود ۴۵۰ هزار نفر تشکیل داده بودند!" یعنی از جمعیت حدود ۷۰۰هزارنفری سالمندان اصفهانی که بالای ۶۰ سال هستند، ۵٦۰هزار نفرشان زنان مجردی هستند که به‌احتمال‌زیاد۳۰درصد آن‌ها تمکن مالی ندارند! این زنان یا هرگز ازدواج‌نکرده‌اند یا همسرشان فوت کرده و یا با همسر خود متارکه و طلاق داشته‌اند.
هرچند باید از زنانه شدن سن سالمندی در اصفهان نگران بود اما این نگرانی تا کمتر از ۲۰سال آینده و زمانی که متولدان دهه۶۰به سن۶۰سالگی برسند وارد فاز و مرحله جدید و نگران‌کننده‌تری می‌شود.
تا۵ سال قبل بیش از۳۳ هزار جوان استان به دلایلی مثل طلاق، فوت همسر و ازدواج نکردن مجرد بودند. از این تعداد حداقل۳۰ هزار نفر در گروه سنی ۲۰ تا ۲۹ سال قرار داشته و سابقه ازدواج نداشتند. ۳٦۰۰جوان اصفهانی نیز پس از ازواج از همسران خود طلاق گرفتند و دوباره ازدواج نکردند و ۲۰۰ نفر دیگر هم به دلیل فوت همسر، مجرد بودند. حدود۱۲۳هزار زن۲۹تا۵۰سال اصفهانی نیز مجرد بودند که از این تعداد۱۷۵۲۵نفر به دلیل طلاق، ۱۴۵۰ نفر براثر فوت و ۱۰۴ هزار و ۲۰۰ نفر نیز هرگز ازدواج‌نکرده‌اند.بیش از۱۸۰هزار زن و مرد بالای۵۰سال نیز به سن تجرد قطعی رسیده و مجرد هستند. از این تعداد جمعیت مردان مجرد به علت طلاق بالای ۵۰ سال، پنج هزار و ۲۰۰ نفر و زنان مجرد به علت طلاق هشت هزار و ۵۰۰ نفر است. جمعیت مردان مجرد به علت فوت همسر ۱۸هزار و ۲۰۰ نفر و زنان بر اساس فوت همسر ۱۴۸ هزار نفر است. مرد هرگز ازدواج‌نکرده در این گروه سنی ۵۲۰۰ نفر و زن هرگز ازدواج‌نکرده هفت هزار و ۸۰۰ نفر است.بدین ترتیب بیش از ۳۰۰هزار زن و مرد۲۰تا بیش از۵۰سال در استان اصفهان مجرد هستند که بیش از دوسوم آن‌ها را زنان تشکیل می‌دهند! دهه شصتی‌ها به سن ۳۰تا حدود۴۰سال رسیده‌اند. دهه‌ای با بیشترین نرخ طلاق، کمترین نرخ ازدواج و باروری و البته بالاترین رقم بیکاری! اصفهان تا۲۰سال آینده با سونامی زنان سالمند تنها و بدون درآمدی مواجه می‌شود که برای حمایت از آن‌ها هیچ برنامه‌ای ندارد!
تامین اجتماعی و خانه سالمندان
اصفهان تا۲۰سال آینده به تعداد زیادی خانه‌های سالمندان و خدمات اجتماعی، رفاهی و حمایتی مناسب برای این گروه سنی نیاز دارد. زنان و مردان سالمند بدون خانواده و تنهایی که درآمد کافی ندارند، موجی از آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی را برای استان به همراه دارند که نه‌تنها توسعه پایدار اصفهان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند که نسخه تولید ناخالص داخلی آن را نیز می‌پیچند.
استان اصفهان دارای ۳۳ مجموعه اقامتی سالمندان در قالب بخش‌های خصوصی، خیریه‌ای، هیات امنایی است که جمعیت این مراکز از ۳۰ نفر تا ۴۰۰ نفر برآورد می‌شود و پرجمعیت‌ترین آن‌ها مرکز صادقیه در اصفهان است. با توجه به وضعیت درآمدی سالمندان، اصفهان به مراکز اقامتی خیریه و هیات امنایی سالمندان نیاز دارد.
