نانسی لیندبورگ

منطقه کشاورزی محمودیه در جنوب بغداد یکی از مناطقی است که بین جمعیت شیعه و سنی تقسیم شده است. یک دهه پیش این منطقه که از نخل‌ها و کانال‌های آبیاری تشکیل شده است به دست نیروهای القاعده افتاد. در آن زمان از این منطقه به‌عنوان «مثلث مرگ» یاد می‌شد. در حالی که گزارش‌های سازمان ملل نشان می‌دهد در سراسر عراق کم‌وبیش ۷ هزار نفر کشته شدند این نکته را هم گوشزد کردند در این منطقه حملات نسبتا کمی صورت گرفت و این موضوع حکایت از ثبات نسبی داشته است.

۱۰ سال پیش در همین ماه تیپ دهم پیاده ارتش آمریکا در منطقه محمودیه با ۳ هزار و ۵۰۰ سرباز این منطقه را محاصره کردند. تیم دومی هم وجود داشت که وظیفه آن متوقف کردن القاعده بود که در این منطقه پایگاهی قوی پیدا کرده بود. این تیم وظیفه داشت تا با این گروه تروریستی جنگ و درگیری‌های بین دو طرف را متوقف کند. این جنگ برای ماه‌ها ادامه پیدا کرد تا ارتش توانست القاعده را در این منطقه زمین‌گیر کند. در واقع در ۱۱ ماه جنگ هولناک با القاعده ۵۴ سرباز نیز کشته شدند. اما محمودیه در تابستان سال ۲۰۰۷ تغییر کرد. پس از اینکه نظامیان ایالات متحده جنگ قبایل را متوقف کردند راهی برای حفظ صلح عراق یافتند. این تلاش‌ها برای صلح قبیله‌ای، عمدتا از سوی گروه کوچکی از میانجی‌های صلح که توسط موسسه صلح ایالات متحده (USIP) آموزش دیده بودند هدایت می‌شد.

این گروه با همکاری مقامات دولتی، نیروهای ارتش و رهبران جامعه مدنی گروه‌های شیعه و سنی را در این منطقه به یکدیگر نزدیک کرد. در ۴ ماه مذاکرات مرارت‌آور میانجی‌ها موفق شدند توافق‌نامه‌ای را بنویسند که به موجب آن حملات انتقام‌جویانه و خشونت متوقف می‌شد و به رهبران منطقه‌ای اجازه می‌داد برای رسیدن به صلح پایدار بیش از پیش با یکدیگر همکاری کنند. این توافقنامه هنوز پس از گذشت یک دهه یک ثبات نسبی را به‌وجود آورده است. در حال حاضر، نیروهای عراقی در شهر موصل توانسته‌اند داعش را زمین‌گیر کنند و این شهر در آستانه آزادی کامل قرار گرفته است. در یک نگاه کلی‌تر نفس‌های داعش در عراق به شماره افتاده است اما هنوز این خطر وجود دارد که خشونت‌های مشابهی از سر گرفته شود، مانند آنچه در این سه سال توسط این گروه خشن و بی‌رحم به‌وجود آمد. ایالات متحده نیاز به یک استراتژی فوری برای حفظ دستاوردهای قابل توجه جنگی در برابر داعش دارد تا مانع تشکیل حلقه دیگری از خشونت‌ها و بی‌‌ثباتی‌هایی شود که می‌تواند نسل بعدی گروه داعش را به‌وجود آورد. هیچ کس دیگر دوست ندارد تا برای بار سوم این میادین جنگ شکل بگیرد.

خبر خوب این است که برای اتخاذ راهبرد پساداعش نیازی نیست که آمریکا هزینه بدهد یا نیروهای خود را در این منطقه رهبری کند. ثبات نسبی در محمودیه و مشابه آن و موفقیت‌های اخیر که توسط گروه‌های صلح عراقی در برخی مناطق از جمله اطراف تکریت به دست آمده است نشان می‌دهد که نیروهای عراقی به تنهایی می‌توانند از عهده این درگیری‌ها بر آیند و آنها را تبدیل به مناطق صلح‌آمیز کنند. با این کار انعطاف‌پذیری قابل توجهی برای جلوگیری از درگیری‌های بیشتر ناشی از تقسیمات ملی و منطقه‌ای به‌وجود می‌آید. در تکریت، میانجی‌های یک سازمان غیردولتی به نام «ساناد» توافقنامه صلحی را در سال ۲۰۱۵ بین شیعه و سنی به رشته تحریر در آوردند که همین امر موجب شد تا از خونریزی و درگیری در این منطقه توسط داعش جلوگیری به عمل آورد. این توفق موجب شد تا راهی برای بازگشایی بازارها به وجود آید، تجارتخانه‌ها از نو آغاز به کار کنند، مدارس و بیمارستان‌ها بازگشایی شوند و بیش از ۳۸۰ هزار عراقی که آواره شده بودند به خانه و کاشانه‌هایشان بازگردند. ساناد سال گذشته نیز توافقنامه‌ای را برای جلوگیری از خشونت در هویچه و یثرب پیشنهاد داد.

این توافقنامه‌های محلی با ماه‌ها مرارت و گفت‌وگو توسط میانجی‌ها که گروهی از فعالان مدنی و مقامات صلح عراقی هستند به دست می‌آید. برای اینکه میزان خشونت‌ها کاهش پیدا کند نیاز است که این گفت‌وگوها ادامه پیدا کند. البته این توافقنامه‌ها نوشدارو نیستند. یکی از نیروهای انتحاری داعش سال گذشته در منطقه محمودیه خود را در یک زمین بازی منفجر کرد که در پی آن ۲۶ نفر کشته شدند. اما صلح‌بانان عراقی برای کمک به عراقی‌ها در جهت حل اختلافات داخلی خود و ایجاد صلح پایدار تلاش‌های زیادی کرده‌اند. آنها دارای قابلیت‌هایی هستند که دوران پس از داعش را می‌توانند اداره کنند. به ویژه این قابلیت آنها در بازپس‌گیری موصل بیشتر به کار نیروهای عراقی می‌آید. موصل شهری است که در آن مذاهب و نژادهای مختلفی زندگی می‌کنند و اهمیت کار آنها در این منطقه بیش از پیش نمود پیدا می‌کند. بدون برقراری سازش در عراق، سرمایه‌گذاری‌ها در این کشور همچنان شکننده باقی خواهد ماند.

در این زمینه ایالات متحده نیازی ندارد تا برای رسیدن به این نتایج منابع خود را افزایش دهد، اما می‌تواند با رویکرد یک سیاست هزینه- فایده و با اتخاذ یک سیاست منسجم در جهت سرمایه‌گذاری بین‌المللی برای ایجاد صلح در عراق تلاش بیشتری کند.در بحبوحه جنگ و خونریزی که در عراق به‌‌وجود آمده بود ثبات نسبی محمودیه نشان داد که مردم عراق می‌توانند خود به صلح پایدار دست پیدا کنند. پس از اینکه ۳۱ قبیله توافقنامه خود را در ۱۰ سال پیش امضا کردند، ۳۵۰۰ سربازی که این منطقه را به محاصره خود در آورده بودند، آنجا را ترک کردند و ۶۵۰ سرباز دیگر به‌عنوان حافظان امنیت در این منطقه مستقر شدند. پس از آن نیز آمریکا ۸۰ درصد سربازان خود را به‌طور کل از این منطقه خارج کرد که در نهایت به سود ایالات متحده هم تمام شد. هزینه سربازان نشان می‌داد که آمریکا ماهانه ۱۵۰ میلیون دلار برای نگهداری صلح هزینه می‌کند اما با به دست آمدن صلح ماهانه ۵/ ۱ میلیون دلار هم به دست می‌آورد.